Η επιστήμη κρούει τον κώδωνα: Οι ανεξέλεγκτοι καύσωνες φέρνουν παγκόσμια επισιτιστική κρίση

Με τις εφιαλτικές προγνώσεις των επιστημόνων να προβλέπουν καύσωνες 12 φορές πιο συχνούς έως το 2040, τα οικοσυστήματα κινδυνεύουν και μαζί με αυτά και η δική μας επιβίωση.

Εχοντας καταγράψει φέτος τον Ιούλιο την θερμότερη ημέρα που είδε ποτέ ο πλανήτης, την 4η Ιουλίου, οι ερευνητές προειδοποιούν πως η συνεχιζόμενη άνοδος της θερμοκρασίας έχει τεράστιες επιπτώσεις στις καλλιέργειες απανταχού στη Γη, επηρεάζοντας προφανώς τη τροφική αλυσίδα ενώ ήδη στους ωκεανούς συντελείται ένας «σιωπηλός θάνατος».

«Ως άνθρωπος, ακόμα κι αν δεν είσαι πολύ πλούσιος, θα βρεις κάποιον χώρο με κλιματισμό για να προστατευθείς. Τα δασικά, ορεινά, θαλάσσια αλλά και καλλιεργήσιμα οικοσυστήματα δεν μπορούν να το κάνουν αυτό»: Αυτό τονίζει στον Guardian ο Τζον Μάρσαμ, καθηγητής περιβάλλοντος και ατμοσφαιρικής μελέτης στο Πανεπιστήμιο του Leeds, στο Γιορκσάιρ.

Ο Ιούλιος του 2023 πιθανόν θα είναι ο πιο θερμός που έχει καταγραφεί εδώ και «εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες χρόνια» στον πλανήτη Γη, όπως εκτιμούν κλιματολόγοι στη NASA.

Κύματα καύσωνα στις ΗΠΑ, στην Ευρώπη και στην Ασία καταρρίπτουν σχεδόνκάθε εβδομάδα τα ρεκόρ θερμοκρασίας ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο γνώρισε τον θερμότερο Ιούνιο που έχει ποτέ καταγραφεί. Η Κίνα αλλά και το Μεξικό και το Τέξας επλήγησαν από ακραία κύματα ζέστης.

Οι διαδοχικοί καύσωνες απειλούν την ικανότητα της φύσης να μας παρέχει τροφή, λένε οι ερευνητές, θέτοντας ξεκάθαρα σε κίνδυνο την ανθρώπινη ζωή καθώς και τη γη και τη θάλασσα από την οποία εξαρτάται.

«Το διατροφικό μας σύστημα είναι παγκόσμιο, η αλυσίδα έχει κοινούς κρίκους» εξηγεί ο Τζον Μάρσαμ, πως τονίζοντας πως λόγω των καταστροφικά υψηλών θερμοκρασιών, αυξάνεται συνεχώς ο κίνδυνος απώλειας τεράστιων εκτάσεων με καλλιέργειες σε πολλές περιοχές του πλανήτη, γεγονός που θα επηρεάσει σημαντικά τόσο την επάρκεια και τη διαθεσιμότητα όσο και τις τιμές των τροφίμων.

«Αυτό δεν είναι ορατό αυτήν τη στιγμή, αλλά θα γίνει σαφές και τρομακτικά άμεσα κατανοητό μέσα στις προσεχείς δεκαετίες» τονίζει στον Guardian ο καθηγητής του Leeds

Ηδη η Ευρώπη μετρά απώλειες

Ο καύσωνας του 2018 οδήγησε σε πολλαπλές καταστροφές καλλιεργειών με μεγάλες απώλειες έως και 50% στην παραγωγή στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη.

Το 2022, οι θερμοκρασίες ρεκόρ στο Ηνωμένο Βασίλειο έκαψαν στην κυριολεξία την παραγωγή φρούτων και λαχανικών.

Σύμφωνα με τις επιστημονικές μελέτες, οι καύσωνες αναμένεται να γίνουν 12 φορές πιο συχνοί έως το 2040 σε σύγκριση με τις εποχές πριν την έναρξη της υπερθέρμανσης του πλανήτη, Αν και ένας καύσωνας από μόνος του δεν είναι «ικανός» να καταστρέψει ένα ολόκληρο οικοσύστημα, η συχνότητα με την οποία θα εκδηλώνονται δεν θα αφήνουν χρονικά περιθώρια στη φύση να ανακάμψει.

Όπως καταλήγει ο Τζον Μάρσαμ «οι άνθρωποι αρέσκονται να λειτουργούν κάπως απομονωμένα από τις επιπτώσεις των καιρικών συνθηκών από τις οποίες όμως εξαρτόμαστε όλοι. Πηγαίνουμε στα καταστήματα για να αγοράσουμε τρόφιμα, καταναλώνουμε τυποποιημένες τροφές, δεν τις καλλιεργούμε μόνοι μας εδώ και πολλά χρόνια. Αν μιλήσετε όμως με κάποιον αγρότη στο πιο μικρό χωριό του κόσμου, θα δείτε πως έχουν εξαιρετική επίγνωση των επιπτώσεων του καιρού στις καλλιέργειές τους».

Ο σιωπηλός θάνατος των ωκεανών

Η κλιματική κρίση δεν αυξάνει μόνο τους ατμοσφαιρικούς καύσωνες αλλά και τους ωκεάνιους, βλάπτοντας τα παράκτια και τα θαλάσσια οικοσυστήματα και ως εκ τούτου καταστρέφοντας άλλα μια βασική πηγή τροφής για τον άνθρωπο.

Η θερμική έξαρση προκαλεί δραματικά φαινόμενα όπως τον «θερμικό θόλο» που δημιουργήθηκε το 2021 κατά μήκος των ακτών του Καναδά στον Ειρηνικό, ο οποίος εξόντωσε περίπου 1 δισεκατομμύριο θαλάσσια ζώα.

«Συχνά συνειδητοποιούμε τις επιπτώσεις στα οικοσυστήματα της ξηράς καθώς είναι εύκολο να τις αναγνωρίσουμε, Τις βλέπουμε: Τα φυτά μαραίνονται και τα ζώα ζεσταίνονται πολύ. Ομως οι άνθρωποι γενικά δεν σκέφτονται τους θαλάσσιους καύσωνες και αυτό είναι που πραγματικά με ανησυχεί - αυτός ο αόρατος, σιωπηλός θάνατος» λέει στον Guardian η Ντανιέλα Σμιτ, καθηγήτρια γεωεπιστημών στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ.

Μερικά από τα πιο ευάλωτα οικοσυστήματα είναι αυτά που έχουν συνηθίσει να έχουν σταθερή θερμοκρασία όλο το χρόνο, όπως οι οργανισμοί στους τροπικούς ωκεανούς. Η αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2 βαθμούς Κελσίου αναμένεται να αφανίσει ουσιαστικά τους τροπικούς κοραλλιογενείς υφάλους. Έχουν τη μεγαλύτερη βιοποικιλότητα από κάθε άλλο οικοσύστημα παγκοσμίως και στηρίζουν περισσότερους από 500 εκατομμύρια ανθρώπους, οι περισσότεροι από τους οποίους βρίσκονται σε φτωχές χώρες.

«Έχω μικρά παιδιά» συμπληρώνει Μάρσαμ. «Κάθε φορά που βλέπουμε το “Ψάχνοντας τον Νέμο” (Finding Nemo) ή διαβάζουμε ένα παραμύθι με κοράλλια και τροπικά ψάρια, νιώθω πως – ως ένα βαθμό- τα κοροϊδεύουμε, τους λέμε ψέματα. Εάν δεν δράσουμε άμεσα, αυτά τα συστήματα θα εξαφανιστούν. Κάποιοι ίσως να μη νοιάζονται για τους κοραλλιογενείς υφάλους, αλλά δεν υπάρχει κανένα μέρος του πλανήτη που να είναι απρόσβλητο από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και να μας αφήνει ανεπηρέαστους. Δεν είναι όλα μετρήσιμα σε οικονομικά μεγέθη.. Υπάρχουν κι άλλες αξίες. Χρειαζόμαστε τα δέντρα και τα φυτά για κάθε αναπνοή που παίρνουμε. Το πράσινο, τα δάση είναι το οξυγόνο μας, ας μην το ξεχνάμε αυτό».

Εφιαλτικά σενάρια

Οι έρευνες για την καταγραφή και κατανόηση των επιπτώσεων του καύσωνα στα οικοσυστήματα μόλις ξεκίνησαν.

Σύμφωνα με ένα σενάριο υψηλών εκπομπών θερμότητας με αύξηση της θερμοκρασίας κατά 4,4C, το 41% των χερσαίων σπονδυλωτών θα αντιμετωπίσει ακραία θερμικά φαινόμενα μέχρι το 2099, σύμφωνα με έρευνα που δημοσιεύθηκε στο Nature.

Οι πιέσεις που προκαλούνται από τις υψηλές θερμοκρασίες μπορούν να προκαλέσουν πολλά προβλήματα στους ζωντανούς οργανισμούς, επηρεάζοντας την ανάπτυξη, τη γονιμότητα, την ανοσία αλλά και προκαλώντας αλλαγές στη συμπεριφορά.

Τα είδη πανίδας θα αρχίσουν να μετακινούνται στα βουνά και προς τους πόλους για να αποφύγουν τη ζέστη. Πολύ πιθανόν να οδηγηθούν περισσότερα είδη προς εξαφάνιση.

Η φύση μπορεί, ωστόσο, να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στο να κάνει την ακραία ζέστη πιο υποφερτή, όπως τονίζουν λένε οι ειδικοί. Οι υδάτινες μάζες, όπως οι λίμνες, τα ποτάμια αλλά και τα σιντριβάνια, καθιστούν τα τοπία πιο υποφερτά κατά τη διάρκεια των ζεστών, ξηρών καλοκαιριών, βοηθώντας στην πρόληψη των πυρκαγιών και μειώνοντας τις επιπτώσεις της ξηρασίας.

Το ίδιο συμβαίνει και με τους μεγάλους «πράσινους διαδρόμους». Τα δέντρα και τα φυτά παρέχουν ευεργετική σκίαση, όπως ήδη γνωρίζουμε.

Ένα παράδειγμα είναι οι πράσινοι διάδρομοι μεγάλης κλίμακας στο Μεντεγίν της Κολομβίας, οι οποίοι δημιουργήθηκαν στοχευμένα και φέρεται να έχουν μειώσει τη θερμότητα των πόλεων κατά 2 βαθμούς Κελσίου.

Η φύση ζητά τον σεβασμό μας. Εάν δεν την προφυλάξουμε, δεν θα μπορέσει ούτε εκείνη με τη σειρά της να μας θρέψει και να μας προστατέψει. Βέβαια, ακόμα και εάν εξαφανιστεί ο άνθρωπος, η φύση θα αναγεννηθεί μέσα σε λίγες δεκαετίες . Εμείς όμως;