Πώς μια λίμνη στον Καναδά ορίζει ένα νέο κεφάλαιο στην ιστορία της Γης

Ο όρος Ανθρωπόκαινος, που δεν έχει ακόμη αναγνωριστεί επίσημα, προτάθηκε για πρώτη φορά το 2000 για να αντικατοπτρίσει πόσο βαθιά έχει αλλάξει τον κόσμο η ανθρώπινη δραστηριότητα, και χρησιμοποιείται ευρέως στους ακαδημαϊκούς κύκλους ενώνοντας διαφορετικά πεδία μελέτης.

«Όταν πρόκειται για 8 δισεκατομμύρια ανθρώπους που όλοι έχουν αντίκτυπο στον πλανήτη, είναι βέβαιο ότι θα υπάρξουν συνέπειες», δήλωσε ο Κόλιν Ουόλτερς, επίτιμος καθηγητής στη Σχολή Γεωγραφίας, Γεωλογίας και Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου του Λέστερ και πρόεδρος της Ομάδας Εργασίας Ανθρωπόκαινου (ΟΕΑ).

«Έχουμε περάσει σε αυτή τη νέα κατάσταση της Γης, και αυτή θα πρέπει να ορίζεται από μια νέα γεωλογική εποχή», πρόσθεσε ο Ουόλτερς.

Η ΟΕΑ, μια ομάδα που αποτελείται σήμερα από 35 γεωλόγους, εργάζεται από το 2009 για να εντάξει την Ανθρωπόκαινο στο επίσημο χρονολόγιο της Γης. Η ομάδα καθόρισε το 2016 ότι η Ανθρωπόκαινος εποχή ξεκίνησε γύρω στο 1950 – στην έναρξη της εποχής των δοκιμών πυρηνικών όπλων, τα γεωχημικά ίχνη των οποίων βρίσκονται σε όλο τον κόσμο. Έκτοτε, οι ερευνητές εξέτασαν 12 τοποθεσίες που θα μπορούσαν να παράσχουν το βασικό στοιχείο που απαιτείται για την υποστήριξη της πρότασής τους, εννέα από τις οποίες τέθηκαν σε ψηφοφορία.

Την Τρίτη, οι επιστήμονες ανακοίνωσαν τη γεωλογική τοποθεσία – τη λίμνη Κρόφορντ στο Οντάριο του Καναδά – που αποτυπώνει καλύτερα τις γεωλογικές επιπτώσεις της Ανθρωπόκαινου, σύμφωνα με την έρευνά τους.

Διαιρώντας τον βαθύ χρόνο

Η γεωλογική κλίμακα χρόνου παρέχει το επίσημο πλαίσιο για την κατανόηση της ιστορίας της Γης που φτάνει μέχρι 4,5 δισεκατομμύρια έτη στο παρελθόν. Οι γεωλόγοι χωρίζουν την ιστορία του πλανήτη μας σε μεγααιώνες, αιώνες, περιόδους και εποχές.

Για παράδειγμα, αυτή τη στιγμή ζούμε στην Ολόκαινο εποχή, η οποία ξεκίνησε πριν από 11.700 χρόνια, όταν οι πάγοι και οι παγετώνες άρχισαν να υποχωρούν. Η Ολόκαινος αποτελεί το τέταρτο μέρος της Νεογενούς Περιόδου, δεύτερης υποδιαίρεσης του Καινοζωικού αιώνα, που με τη σειρά του αποτελεί μέρος του Φανεροζωικού μεγαιώνα – που εκτείνεται από 539 εκατομμύρια χρόνια πριν έως σήμερα.

Αυτά τα γεωλογικά κεφάλαια συχνά παίρνουν το όνομά τους από τον τόπο όπου μελετήθηκαν για πρώτη φορά. Η Ιουρασική περίοδος πήρε το όνομά της από τα πλούσια σε απολιθώματα πετρώματα στην οροσειρά του Ιούρα στη Γαλλία, ενώ η Κάμβρια περίοδος πήρε το όνομά της από το ρωμαϊκό όνομα της Ουαλίας.

Εάν εγκριθεί, η Ανθρωπόκαινος θα είναι η τέταρτη εποχή της Νεογενούς Περιόδου. Θα σημαίνει επίσης ότι η Ολόκαινος εποχή ήταν ιδιαίτερα σύντομη – άλλες εποχές έχουν διαρκέσει αρκετά εκατομμύρια χρόνια.

Κάθε διαίρεση στο επίσημο χρονολόγιο αντιπροσωπεύεται επίσης από μία μόνο γεωλογική τοποθεσία, την οποία αποκαλούμε απόλυτο όριο (GSSP). Κάθε απόλυτο όριο αντιστοιχεί σε μία στρωματογραφική τομή η οποία η οποία αποτυπώνει με τον καλύτερο τρόπο το νέο ή το μοναδικό σε ένα συγκεκριμένο κεφάλαιο της ιστορίας της Γης.

Κάθε σημείο σηματοδοτείται συνήθως με ένα «χρυσό καρφί», στο κεντρικό στρώμα του βράχου.

Η γενέτειρα της Ανθρωπόκαινου

Για την Ανθρωπόκαινο, η προτεινόμενη θέση του «χρυσού καρφιού» είναι ιζήματα που προέρχονται από τον πυθμένα της λίμνης Κρόφορντ και αποκαλύπτουν γεωχημικά ίχνη – συγκεκριμένα, πλουτώνιο – από δοκιμές πυρηνικών βομβών.

Οι υπόλοιπες οκτώ υποψήφιες τοποθεσίες ήταν: ένας βάλτος στα Σουδητικά Όρη της Πολωνίας, η λίμνη Σίαρσβιλ στην Καλιφόρνια, μια έκταση στον πυθμένα της Βαλτικής Θάλασσας, ένας κόλπος στην Ιαπωνία, ένας ηφαιστειακό κρατήρας – λίμνη στην Κίνα, ένας πυρήνας πάγου από γεώτρηση στην Ανταρκτική Χερσόνησο και δύο κοραλλιογενείς ύφαλοι, ο ένας στην Αυστραλία και ο άλλος στον Κόλπο του Μεξικού.

Η λίμνη Κρόφορντ δεν είναι μεγάλη, (καλύπτει 24 στρέμματα), αλλά είναι εξαιρετικά βαθιά, σχεδόν 24 μέτρα, και το ίζημα που βρίσκεται στον πυθμένα μπορεί να χωριστεί σε ετήσια στρώματα προκειμένου να ληφθούν δείγματα για γεωχημικούς δείκτες της ανθρώπινης δραστηριότητας. Η ανάλυση αυτή επιτρέπει στους επιστήμονες να δουν τις αλλαγές σε ετήσια βάση, εξήγησε η Φρανσίν ΜακΚάρθι, καθηγήτρια γεωεπιστημών στο Πανεπιστήμιο Μπροκ του Καναδά, η οποία έχει μελετήσει τη λίμνη.

«Το σχήμα (της λίμνης) περιορίζει την ανάμιξη της υδάτινης στήλης, ώστε τα νερά του πυθμένα να μην αναμιγνύονται με τα επιφανειακά νερά. Ο πυθμένας της λίμνης είναι εντελώς απομονωμένος από τον υπόλοιπο πλανήτη», εξήγησε.

Η ΟΕΑ θα υποβάλει πρόταση για την επισημοποίηση της Ανθρωπόκαινου στην Υποεπιτροπή Τεταρτογενούς Στρωματογραφίας αργότερα αυτό το καλοκαίρι. Εάν τα μέλη της υποεπιτροπής συμφωνήσουν με πλειοψηφία 60%, η πρόταση θα περάσει στη συνέχεια στη Διεθνή Επιτροπή Στρωματογραφίας (ΔΕΑ), η οποία θα πρέπει επίσης να ψηφίσει και να συμφωνήσει με πλειοψηφία 60% για να προχωρήσει η πρόταση προς επικύρωση. Και τα δύο όργανα αποτελούν μέρος της Διεθνούς Ένωσης Γεωλογικών Επιστημών, η οποία εκπροσωπεί περισσότερους από 1 εκατομμύριο γεωεπιστήμονες σε όλο τον κόσμο.

Η τελική απόφαση αναμένεται στο 37ο Διεθνές Γεωλογικό Συνέδριο στο Μπουσάν της Νότιας Κορέας τον Αύγουστο του 2024.

Με πληροφορίες από: Scientists say they’ve found a site that marks a new chapter in Earth’s history by Katie Hunt, CNN