Τουρκία: Ο εκλογικός χάρτης ακτινογραφεί το «κόλπο γκρόσο» του Ερντογάν

Γιατί μπορεί οι προεδρικές εκλογές να οδηγήθηκαν οριακά στον δεύτερο γύρο, ωστόσο ο Ερντογάν έχει ήδη ανατρέψει τα προγνωστικά, κατέλαβε την πρώτη θέση, με ποσοστό 49,5%, αφήνοντας δεύτερο τον Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου και θεωρείται ήδη ο μεγάλος νικητής.

Και αυτό γιατί σχεδόν όλες οι δημοσκοπήσεις έδιναν σαφές προβάδισμα στον Κιλιτσντάρογλου, ακόμα και για να αναδειχθεί νικητής από τον πρώτο γύρο και την ίδια ώρα «έβλεπαν» το κόμμα του Ερντογάν να καταποντίζεται.

Σε μια ακτινογραφία των αποτελεσμάτων, ο Κιλιτσντάρογλου είναι ο μεγάλος νικητής στη δυτική Τουρκία και στις κουρδικές περιοχές, ενώ στα μεγάλα αστικά κέντρα, στην Κωνσταντινούπολη και στην Άγκυρα προηγείται με οριακή διαφορά. Αντίθετα, ο Ερντογάν σάρωσε στις σεισμόπληκτες περιοχές και ο εκλογικός χάρτης αποτυπώνει μια χώρα... χωρισμένη στα δύο.

Πώς έπεισε τους σεισμόπληκτους

Ένα απίστευτο επίτευγμα του Ερντογάν είναι ότι κατάφερε όχι μόνο πάρει την ψήφο, αλλά και να κερδίσει την εμπιστοσύνη από τους επιζώντες του μεγάλου σεισμού της 6ης Φεβρουαρίου, που στοίχισε τη ζωή σε τουλάχιστον 50.000 ανθρώπους. Δηλαδή, όχι μόνο γύρισε το κλίμα οργής εναντίον του, αλλά το μετέτρεψε και σε «λευκή λαϊκή επιταγή» σε επαρχίες, όπως το Αντιγιαμάν και το Χατάι.

Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Ερντογάν διατήρησε τα πολύ υψηλά ποσοστά του στις περισσότερες από τις πληγείσες περιοχές: 72% στο Καχραμάνμαρας, 69% στη Μαλάτια, 66% στο Αντιγιαμάν. Στο Χατάι, το ποσοστό του παρέμεινε σταθερό, στο 48%.

Αναλυτές εκτιμούν ότι σε αυτό έπαιξαν ρόλο οι υποσχέσεις του Τούρκου προέδρου ότι θα χτίσει το συντομότερο δυνατόν 650.000 κατοικίες για τους σεισμόπληκτους. «Το μήνυμα θεωρήθηκε αξιόπιστο» από ένα μέρος των ψηφοφόρων», σχολίασε ο Μπερκ Εσέν.

Η ψήφος των Κούρδων και ο Κιλιτσντάρογλου

Από την άλλη, ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου πέτυχε τα υψηλότερα ποσοστά του στις επαρχίες της νοτιοανατολικής Τουρκίας, όπου η πλειονότητα των κατοίκων είναι Κούρδοι. Στο Ντιγιάρμπακιρ, για παράδειγμα, έλαβε ποσοστό 72%, αφού το φιλοκουρδικό κόμμα HDP τάχθηκε υπέρ του υποψηφίου της αντιπολίτευσης.

«Η ψήφος των Κούρδων εξηγεί τα καλά αποτελέσματα της αντιπολίτευσης», σημείωσε ο Γιοχανάν Μπενχαΐμ, υπεύθυνος σύγχρονων σπουδών στο Γαλλικό Ινστιτούτο Ανατολικών Μελετών (Ifea) της Κωνσταντινούπολης.

Ωστόσο, η ψήφος των Κούρδων, μολονότι θεωρείται εδώ και χρόνια ότι επηρεάζει αποφασιστικά το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών, αυτή τη φορά δεν αρκούσε στην αντιπολίτευση. «Η στρατηγική του Ερντογάν, ο οποίος συνέδεε συνεχώς την αντιπολίτευση με τους Κούρδους, το PKK και την τρομοκρατία, αποδείχτηκε αποτελεσματική», είπε ο Μπαϊράμ Μπαλτζί, ερευνητής στο CERI-Sciences Po.

Η άνοδος του εθνικισμού και ο ρόλος του

Αξίζει να αναφερθεί ότι το απροσδόκητα υψηλό ποσοστό του υπερεθνικιστή υποψηφίου Σινάν Ογάν ήταν μια από τις εκπλήξεις της κάλπης. Ο πρώην βουλευτής έλαβε πάνω από 5%, μολονότι τόσο ο Ερντογάν όσο και ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου στηρίζονται από εθνικιστικά κόμματα. «Ο εθνικισμός είναι μια συνιστώσα του τουρκικού πολιτικού τοπίου (…) από τη δεκαετία του 1990», σύμφωνα με τον Ουμούτ Εζκιριμλί, ερευνητή στο Ινστιτούτο Διεθνών Μελετών της Βαρκελώνης (Ibei).

Η άνοδος των εθνικιστών, τα διάφορα κόμματα των οποίων συγκέντρωσαν όλα μαζί το 22% των ψήφων στις βουλευτικές εκλογές που διεξήχθησαν ταυτόχρονα με τις προεδρικές, αποδίδεται εν μέρει στο πρόβλημα των Σύρων προσφύγων που ζουν στην Τουρκία. «Η μεγάλη ανατροπή της κατάστασης είναι ότι πλέον η δεξιά και η ακροδεξιά βρίσκονται στην καρδιά του παιχνιδιού», πρόσθεσε ο Γιοχανάν Μπενχαΐμ.

Τι ψήφισε το 56% των Τούρκων του εξωτερικού

Χαρακτηριστικό είναι πως στη Γερμανία, όπου βρίσκεται η μεγαλύτερη κοινότητα Τούρκων στο εξωτερικό, ο Ερντογάν έλαβε 64,98%, ενώ στη Γαλλία 62,4%. Διαφορετική ήταν η εικόνα στη Μεγάλη Βρετανία και στις ΗΠΑ, στις οποίες οι Τούρκοι ψήφισαν τον ηγέτη της αντιπολίτευσης σε ποσοστό 79,03%. Έκπληξη θεωρείται επίσης και η επικράτηση Κιλιτσντάρογλου στους Τούρκους της Ρωσίας σε ποσοστό 54,68%.

Η αποκωδικοποίηση του αποτελέσματος

Μετά την ανατροπή των προγνωστικών και των δημοσκοπήσεων που σχεδόν στο σύνολό τους έπεσαν έξω, ο Τούρκος πρόεδρος κατέλαβε την πρώτη θέση στις προεδρικές εκλογές της Κυριακής και από αυτό μπορούν να εξαχθούν πέντε «μαθήματα»:

• Η κατάρρευση της «οικονομίας» δεν έφθειρε σημαντικά τον Ερντογάν
• Η ψήφος των Κούρδων δεν αρκούσε στην αντιπολίτευση
• Οι συνέπειες του σεισμού ήταν περιορισμένες
• Η άνοδος του εθνικισμού βρίσκονται στην «καρδιά του παιχνιδιού»
• Η αποτυχία των δημοσκοπήσεων

Καταγγελίες για έλλειψη διαφάνειας

Ωστόσο, αξίζει κανείς να σταθεί και στους παρατηρητές του Οργανισμού Ασφάλειας Συνεργασίας στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ), οι οποίοι κατήγγειλαν το Ανώτερο Εκλογικό Συμβούλιο (YSK) της Τουρκίας,πως επέδειξε έλλειψη διαφάνειας στον τρόπο που διαχειρίστηκε τον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών.

Παράλληλα συμπλήρωσε πως εγείρει ανησυχίες, η μεροληπτική κάλυψη κρατικών μέσων ενημέρωσης.

Συγκεκριμένα, αντιπροσωπεία του ΟΑΣΕ ανέφερε ότι ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και τα συγκυβερνώντα κόμματα της Τουρκίας απολάμβαναν ένα αδικαιολόγητο πλεονέκτημα έναντι κομμάτων της αντιπολίτευσης που αντιμετώπισαν άνισες συνθήκες στην προεκλογική εκστρατεία.

Οι διαπιστώσεις αυτές δόθηκαν σήμερα στη δημοσιότητα σε μια συνέντευξη Τύπου που έδωσε σήμερα η κοινή αποστολή παρατηρητών που συγκροτήθηκε από την υπηρεσία για τους δημοκρατικούς θεσμούς και τα ανθρώπινα δικαιώματα του ΟΑΣΕ (ODIHR), την Κοινοβουλευτική Συνέλευση του ΟΑΣΕ (ΟΑΣΕ PA) και την Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης (ΚΣΣΕ).

«Με λύπη μου σημειώνω ότι το έργο της εκλογικής αρχής στερείτο διαφάνειας, καθώς και την πολύ μεγάλη μεροληψία των κρατικών μέσων ενημέρωσης και τους περιορισμούς στην ελευθερία του λόγου», δήλωσε σε συνέντευξη Τύπου στην Άγκυρα ο Γιαν Πέτερσεν, επικεφαλής της αποστολής παρατηρητών για εκλογές, του ODIHR.

Η αντιπροσωπεία κάλεσε τις τουρκικές αρχές να λάβουν συγκεκριμένα μέτρα για να εγγυηθούν υψηλότερη προσέλευση στις κάλπες σε πόλεις που επλήγησαν από τον φονικό σεισμό στη νοτιοανατολική Τουρκία τον Φεβρουάριο. Η αποστολή του ΟΑΣΕ σημείωσε ότι θα δώσει ιδιαίτερη προσοχή στον δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών της 28ης Μαΐου.