Σεισμοί 1939 και 1999: Οι δύο μεγαλύτερες καταστροφές στην Τουρκία - 32.900 και 17.500 νεκροί

Την ώρα που βρίσκονται σε εξέλιξη μεγάλες επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης για τον εντοπισμό επιζώντων που θάφτηκαν κάτω από τόνους συντριμιών και την ανάσυρση τους από τα χαλάσματα, το μέγεθος της καταστροφής δεν μπορεί να υπολογιστεί ακόμα με βεβαιότητα.

Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έκανε λόγο για τη μεγαλύτερη καταστροφή του αιώνα, μετά από το σεισμό του 1939 στο Ερζίντζαν, όταν σκοτώθηκαν 32.968 άνθρωποι και τραυματίστηκαν πάνω από 100.000.

Ο σεισμός του 1939 ήταν ίδιας ισχύος με τον σημερινό και χτύπησε την ανατολική Τουρκία στις 27 Δεκεμβρίου, έχοντας εστιακό βάθος 20 χλμ.

Η δόνηση διήρκεσε 52 δευτερόλεπτα, ενώ είχε ως αποτέλεσμα να προκληθεί ένα τσουνάμι ύψους 1–3 μέτρων, που έπληξε την ακτή της Μαύρης Θάλασσας.

Ο σεισμός προκάλεσε σοβαρές ζημιές σε περίπου 116.720 κτίρια. Καθώς ήταν χειμώνας, ήταν δύσκολο να φτάσει η βοήθεια στις πληγείσες περιοχές.

Αρχικά, ο αριθμός των νεκρών ήταν περίπου 8.000 άνθρωποι. Την επόμενη μέρα αναφέρθηκε ότι είχε αυξηθεί στις 20.000. Την ίδια μέρα, η θερμοκρασία έπεσε στους -30 βαθμούς Κελσίου. Ξεκίνησε έκτακτη επιχείρηση διάσωσης. Μέχρι τις 5 Ιανουαρίου, σχεδόν 33.000 είχαν πεθάνει λόγω του σεισμού, αλλά και των χαμηλών θερμοκρασιών, των συνθηκών χιονοθύελλας και των πλημμυρών.

Τόσο εκτεταμένες ήταν οι ζημιές στην πόλη Ερζιντζάν που η παλιά της τοποθεσία εγκαταλείφθηκε εντελώς και ένας νέος οικισμός ιδρύθηκε λίγο πιο βόρεια. Η ολική καταστροφή από τον σεισμό ώθησε την Τουρκία να υιοθετήσει σεισμικούς κανονισμούς δόμησης.

Ο σεισμός του Αυγούστου του 1999

Ο αμέσως επόμενος ισχυρότερος σεισμός μεγέθους 7,4 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ στη χώρα σημειώθηκε στις 17 Αυγούστου του 1999 με επίκεντρο 11 χλμ νοτιοανατολικά του Ιζμίτ, στον Μαρμαρά, μια πυκνοκατοικημένη περιοχή στα νότια της Κωνσταντινούπολης, της μεγαλύτερης πόλης της Τουρκίας. Είχε εστιακό βάθος 15 χιλιόμετρα και διήρκησε περίπου 45 δευτερόλεπτα. Μέσα σε λίγες μέρες, ο επίσημος απολογισμός των νεκρών ανήλθε σε 17.500. Περισσότεροι από 50.000 άνθρωποι τραυματίστηκαν.

Ο σεισμός προκάλεσε εκτεταμένες ζημιές, με πολλά κτήρια να καταρρέουν, ενώ δρόμοι και γέφυρες καταστράφηκαν.

Υπολογίζεται ότι 500.000 άνθρωποι έμειναν άστεγοι, καθώς χιλιάδες κτήρια - μεταξύ αυτών το αρχηγείο του τουρκικού ναυτικού στο Gölcük και το διυλιστήριο πετρελαίου Tüpraş στο Ιζμίτ - κατέρρευσαν ή υπέστησαν σοβαρές ζημιές.

Στην προσπάθεια διάσωσης και ανακούφισης πρωτοστάτησε η Τουρκική Ερυθρά Ημισέληνος και ο τουρκικός στρατός, με τη συμμετοχή πολλών διεθνών οργανισμών βοήθειας. Η Ελλάδα προσέφερε άμεση υποστήριξη στην Τουρκία, αμβλύνοντας τις σχέσεις των δύο χωρών. Καθώς τα περισσότερα θύματα προήλθαν από την κατάρρευση κτηρίων κατοικιών, υπήρξε έντονη δημόσια κατακραυγή εναντίον ιδιωτών εργολάβων, οι οποίοι κατηγορήθηκαν για κακή κατασκευή και για χρήση φθηνών, ανεπαρκών υλικών. Ορισμένοι εργολάβοι διώχθηκαν ποινικά, αλλά ελάχιστοι κρίθηκαν ένοχοι.

Σεισμογενής χώρα

Η Τουρκία βρίσκεται πάνω ή κοντά σε πολλά ρήγματα, γεγονός που την καθιστά μια από τις πιο ενεργές ζώνες σεισμών στον κόσμο.

Το μεγαλύτερο μέρος της χώρας βρίσκεται στην τεκτονική πλάκα της Ανατολίας, η οποία βρίσκεται ανάμεσα σε δύο μεγάλες πλάκες - την ευρασιατική και την αφρικανική - και μια άλλη μικρή, την αραβική. Καθώς οι δύο μεγάλες πλάκες μετατοπίζονται, η Τουρκία ουσιαστικά συμπιέζεται, λένε οι ειδικοί.

Αυτό σημαίνει ότι οι σεισμοί και οι δονήσεις είναι μια αρκετά συχνή εμπειρία. Η Αρχή Διαχείρισης Καταστροφών και Έκτακτης Ανάγκης (AFAD) της χώρας κατέγραψε πάνω από 22.000 το 2022.