Τουρκία: Οι συλλήψεις των ναυάρχων, η διώρυγα της Κωνσταντινούπολης και η Γαλάζια Πατρίδα

Η κοινή δήλωση των 103 απόστρατων αξιωματικών του τουρκικού Πολεμικού Ναυτικού αντιμετωπίστηκε από την κυβέρνηση Ερντογάν ως πραξικοπηματική κίνηση, κάτι που είχε και τις ανάλογες συνέπειες. Πριν περάσουν 24 ώρες από τη δημοσιοποίηση της δήλωσης, η τουρκική κυβέρνηση προχώρησε στη σύλληψη 10 απόστρατων ναυάρχων, ενώ άλλοι τέσσερις αξιωματικοί πήραν την εντολή να παρουσιαστούν στις αρμόδιες αστυνομικές αρχές. Μεταξύ των συλληφθέντων είναι και ο λεγόμενος «πατέρας της Γαλάζιας Πατρίδας», Τζέμ Γκιουρντενίζ.

Το σχόλιο του εκπροσώπου της τουρκικής Προεδρίας Ερντογάν, Ιμπραήμ Καλίν, είναι ενδεικτικό της στάσης της κυβέρνησης Ερντογάν:

«Μια ομάδα απόστρατων στρατιωτικών θέτουν τους εαυτούς τους σε μια γελοία και άθλια θέση με την ανακοίνωσή τους που θυμίζει εποχές στρατιωτικού πραξικοπήματος.»

Η σημασία

Προφανώς σε μια «κανονική» δημοκρατία η «δήλωση των ναυάρχων» δεν υπήρχε περίπτωση να θεωρηθεί πραξικοπηματική κίνηση. Στο κείμενό τους οι απόστρατοι ζητάνε:

-Να μην προχωρήσει ο Ερντογάν στην έμμεση ακύρωση της Συνθήκης του Μοντρέ, μέσω της διάνοιξης της διώρυγας της Κωνσταντινούπολης.

-Να σταματήσει η ισλαμοποίηση των Τουρκικών Ενόπλων Δυνάμεων.

Παρά το ότι η αντιμετώπισή της ως πραξικοπηματικής κίνησης δείχνει τον αδιάλλακτο αυταρχισμό του Ερντογάν, εντούτοις, η δήλωση δεν συνιστά μια απλή έκφραση γνώμης. Και αυτό γιατί:

Α) Δεν πρόκειται για κείμενο που υπογράφουν γενικά δημόσια πρόσωπα, αλλά αποκλειστικά στρατιωτικοί.

Β) Παρά τις εκκαθαρίσεις Ερντογάν στο στράτευμα μετά το πραξικόπημα, οι τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις παραμένουν ισχυρός πολιτικός κι επιχειρηματικός πόλος.

Γ) Οι υπογράφοντες το κείμενο ήταν μέχρι τώρα συνοδοιπόροι του Ερντογάν, με κορυφαία στιγμή της συνεργασίας τους την υιοθέτηση από το τουρκικό κράτους του δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας». Η Γαλάζια Πατρίδα, αποτελεί ένα σχέδιο τουρκικής ηγεμονίας στην Ανατολική Μεσόγειο, κατά παράβαση των προβλέψεων του Διεθνούς Δικαίου. Πέρα από αυτό καθαυτό το περιεχόμενό της, η Γαλάζια Πατρίδα φέρει κι έναν σημαντικό συμβολισμό γιατί συνδέει τη σύγχρονη Τουρκία με το παρελθόν της μεγάλης ναυτικής δύναμης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Κατά συνέπεια, η κοινή δήλωση των 103 απόστρατων του Ναυτικού συνιστά σημαντική πολιτική εξέλιξη για την γείτονα.

Η συνθήκη και η διώρυγα

Έχει ιδιαίτερη σημασία η αναφορά του κειμένου στη Διώρυγα της Κωνσταντινούπολης και τη Συνθήκη του Μοντρέ. Η Συνθήκη του Μοντρέ του 1936 καθορίζει το καθεστώς των Στενών του Βοσπόρου, προβλέποντας την πλήρη ελευθερία της ναυσιπλοΐας στα Στενά.

Ο Ερντογάν έχει εξαγγείλει τη διάνοιξη της διώρυγας της Κωνσταντινούπολης. Πρόκειται για ένα φαραωνικό έργο που θα καταστήσει «νησί» την ευρωπαϊκή Κωνσταντινούπολη. Στη νέα διώρυγα θα διοχετευτούν τα πλοία που τώρα περνάνε τα Στενά, κάτι που θα φέρει οικονομικά και γεωπολιτικά κέρδη στην Τουρκία. Ωστόσο, το έργο θα έχει ολέθρια αποτελέσματα στα οικοσυστήματα της περιοχής.

Οι σκοπιμότητες

Ποιες είναι όμως οι σκοπιμότητες της «κοινής δήλωσης των ναυάρχων»; Αυτή τη στιγμή δεν μπορεί να δοθεί ασφαλής εξήγηση. Το σίγουρο είναι ότι:

-Πρόκειται για έκφραση δυσφορίας στοιχείων του κεμαλισμού, τα οποία στην προηγούμενη περίοδο είχαν συμπορευτεί με τον Ερντογάν. Η αιτία της δυσαρέσκειας αυτή μπορεί να μην έχει να κάνει μόνο με τον προσανατολισμό της τουρκικής πολιτικής, αλλά και με τη νομή της εξουσίας.

-Πρόκειται για κίνηση που αντικειμενικά είναι πιο φιλική στη Δύση από την πολιτική που ακολουθεί ο Ερντογάν. Αυτό δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη ότι οι υπογράφοντες αντιτίθενται σε μια πολυδιάστατη τουρκική εξωτερική πολιτική.