Ιστορική στιγμή: Η Μεγάλη Βρετανία αποχαιρέτισε την Ευρωπαϊκή Ένωση

Αυτή είναι ίσως η περίπτωση του Brexit που με τον ερχομό της νέας χρονιάς τέθηκε σε εφαρμογή. Από σήμερα η Μεγάλη Βρετανία δεν είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κλείνοντας μια πορεία 48 ετών που ξεκίνησε την 1^η Ιανουαρίου του 1973. Χρειάστηκαν σχεδόν 5 χρόνια από το δημοψήφισμα της 23^ης Ιουνίου 2016 κι ένας χρόνος «μεταβατικής περιόδου» για να ολοκληρωθεί η εξαιρετικά περίπλοκη (πολιτικά και τεχνικά) διαδικασία του Brexit. Την ώρα λοιπόν που όλοι μας ασχολούμαστε (δικαίως) με τον κορωνοϊό, ο πολιτικός και οικονομικός χάρτης της Ευρώπης αλλάζει. Οι συνέπειες δεν μπορούν να εκτιμηθούν με ακρίβεια αυτή τη στιγμή. Η νέα κατάσταση όμως θα διαρκέσει για δεκαετίες.

«Απίστευτη στιγμή»

Ο Βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον ο οποίος εκλέχτηκε με σημαία το Brexit, δήλωσε σε πανηγυρικό τόνο στο πρωτοχρονιάτικο μήνυμα του:

«Είναι μια απίστευτη στιγμή. Έχουμε την ελευθερία μας στα χέρια μας και επαφίεται σ’ εμάς να την αξιοποιήσουμε στο έπακρο.»

Προσέθεσε ότι:

«Πιστεύω ότι το συντριπτικό ένστικτο του λαού αυτής της χώρας θα είναι να ενωθεί σε ένα Ηνωμένο Βασίλειο όπου η Αγγλία, η Σκωτία, η Ουαλία και η Βόρεια Ιρλανδία θα εργάζονται από κοινού για να εκφράσουν τις αξίες μας σε όλον τον κόσμο. Και αυτό το Ηνωμένο Βασίλειο θα είναι «ανοιχτό, γενναιόδωρο, εξωστρεφές, διεθνιστικό και υπέρ των ελεύθερων συναλλαγών.»

Από τη μεριά του, ο Γερμανός χριστιανοδημοκράτης Ντέιβιντ ΜακΆλιστερ, πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων και εντεταλμένος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για το Brexit, φάνηκε πιο προσγειωμένος σε συνέντευξή του στη Passauer Neue Presse:

«Η διαδικασία του Brexit δεν έχει νικητές. Tόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και η Βρετανία θα αποδυναμωθούν από το Brexit. Οι διαπραγματεύσεις αφορούσαν πάντοτε στον μετριασμό των σοβαρών συνεπειών και των μειονεκτημάτων για τους πολίτες και τις εταιρείες και την αποφυγή του χάους και της αβεβαιότητας σε περίπτωση ενός σκληρού, άτακτου.»

Είπε ακόμα ότι: «Υπό τις δεδομένες συνθήκες, η επιτευχθείσα εμπορική συμφωνία είναι ένα καλό αποτέλεσμα. Η συμφωνία είναι περιεκτική, δίκαιη και ισορροπημένη. Η μελλοντική εταιρική σχέση με το Ηνωμένο Βασίλειο βασίζεται επομένως σε σταθερή και νομικά ασφαλής βάση. Επιπλέον υπάρχει η προοπτική περαιτέρω εμβάθυνσης των σχέσεων Μεταξύ ΕΕ και Μ. Βρετανίας.

Υποχώρηση της ΕΕ

Για την Ευρωπαϊκή Ένωση η αποχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας συνιστά μια ιστορική υποχώρηση. Είναι η πρώτη φορά που η ΕΕ δεν διευρύνεται, αλλά χάνει ένα μέλος της. Το πρωτοφανές της διαδικασίας υπήρξε ένας από τους λόγους άλλωστε που η αποχώρηση κράτησε τόσο πολύ και υπήρξε τόσο δύσκολη. Ακόμα χειρότερο για την ΕΕ είναι ότι δεν χάνει απλώς ένα μέλος, αλλά μια χώρα-πυλώνα της Ευρώπης από την εποχή του Ριχάρδου του Λεοντόκαρδου. Μια πυρηνική δύναμη, μέλος του G7, με πληθυσμό 66 εκατομμύρια. Το πλήγμα είναι καίριο τόσο στο επίπεδο των συμβολισμών όσο και της ουσίας. Η ΕΕ αποδυναμώνεται στη διεθνή σκακιέρα.

Τα πράγματα θα γίνουν ακόμα χειρότερα αν μετά την αναπόφευκτη περίοδο προσαρμογής, το Λονδίνο σε συνεργασία με την Ουάσιγκτον, επιχειρήσει διπλωματικά και οικονομικά φλερτ με μεμονωμένα κράτη-μέλη, ενισχύοντας τις αποκλίνουσες τάσεις εντός της Ένωσης.

Εσωστρέφεια

Παρά τους πανηγυρισμούς του Τζόνσον, η κατάσταση δεν είναι εύκολη ούτε για τη Μεγάλη Βρετανία. Η βρετανική οικονομία αλλά και η δημόσια διοίκηση θα αντιμετωπίσουν μεγάλα προβλήματα στη μεταβατική περίοδο προσαρμογής, με ανοιχτό πάντα το στοίχημα αν το Brexit θα αποδειχτεί επικερδές σε βάθος χρόνου. Αναμφίβολα, η περίοδος προσαρμογής θα προκαλέσει εσωστρέφεια και θα σημάνει μια ορισμένη «απόσυρση» της Μεγάλης Βρετανίας από τη διεθνή διπλωματική σκηνή. Αυτή η «απόσυρση» αρχίζει να γίνεται ήδη εμφανής στο Κυπριακό.

Το μεγάλο πρόβλημα όμως για το Λονδίνο είναι η ενδεχόμενη απειλή στη συνοχή της χώρα. Ήδη το ειδικό τελωνειακό καθεστώς που αποφασίστηκε για τη Βόρεια Ιρλανδία και η διατήρηση του «μαλακού συνόρου» με την Ιρλανδική Δημοκρατία, αντικειμενικά συνιστούν ένα βήμα που φέρνει το Μπέλφαστ πιο κοντά με το Δουβλίνο.

Τα πράγματα είναι όμως πιο σοβαρά σε ό,τι αφορά τη Σκωτία. Όπως επισημαίνει ο διεθνολόγος Σωτήρης Ρούσσος, το δημοψήφισμα του 2014 για την ανεξαρτησία της Σκωτίας κρίθηκε εν πολλοίς στο ζήτημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τώρα η Σκωτία βρίσκεται εντός Μεγάλης Βρετανίας και εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι χαρακτηριστική η δήλωση της πρώτης υπουργού (πρωθυπουργού) της Σκωτίας Νίκολα Στέρτζον:

«Είναι καιρός η Σκωτία να χαράξει το μέλλον της ως ανεξάρτητο ευρωπαϊκό κράτος.»

Η κ. Στέρτζον προανήγγειλε νέο δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Σκωτίας.