Νέος κοροναϊός: Περιστατικά ξενοφοβίας και ρατσισμού υπό τον «μανδύα» της πρόληψης

Την περασμένη εβδομάδα, στο πρωτοσέλιδο γαλλικής εφημερίδας, ένας πηχυαίος τίτλος ανακοίνωνε «Κίτρινη Προειδοποίηση» δίπλα στη φωτογραφία μιας γυναίκας από την Κίνα, η οποία φορούσε προστατευτική μάσκα. Ένας άλλος τίτλος στην ίδια εφημερίδα ρωτούσε «Νέα Κίτρινη Απειλή;» κάτω από ένα άρθρο για το εν εξελίξει ξέσπασμα του νέου κοροναϊού στην πόλη Γουχάν.

Οι τίτλοι προκάλεσαν αμέσως έκρηξη οργής. Οι αναγνώστες κατηγόρησαν την εφημερίδα ότι χρησιμοποιούσε προσβλητική γλώσσα, αποκαλύπτοντας εξάλλου και άγνοια της ιστορίας.

Η «Κίτρινη Απειλή» είναι μια παλιά ρατσιστική ιδεολογία των δυτικών χωρών που έβαζε στο στόχαστρο τους πολίτες της Άπω Ανατολής. Η φράση εμπεριέχει τους χειρότερους φόβους και στερεότυπα των αντι-Ασιατών, κατά τις πρώτες μετακινήσεις Κινέζων μεταναστών στις Ηνωμένες Πολιτείες τον 19ο αιώνα.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, εκείνα τα χρόνια η κυβερνητική προπαγάνδα και η λαϊκή κουλτούρα μετέδιδαν ευρέως ρατσιστικές και ανακριβείς εικόνες Κινέζων πολιτών ως βρόμικους, απολίτιστους, ανήθικους που συνιστούν απειλή στην κοινωνία.

Η ανάκληση ενός τέτοιου όρου αυτή τη χρονική στιγμή, για να περιγράψει μια ιστορία θανάτου και ασθένειας στην Ασία, μοιάζει στην καλύτερη εκδοχή της επιπόλαια, ενώ στην χειρότερη ακραία ρατσιστική.

Η εφημερίδα ζήτησε άμεσα συγγνώμη λέγοντας ότι δεν είχε πρόθεση να αναπαράξει «ρατσιστικά στερεότυπα» για τους Ασιάτες. Η ζημιά όμως δεν αποκαθίσταται τόσο εύκολα και η γαλλική εφημερίδα δεν είναι ο μοναδικός υπαίτιος – απλώς ο πιο πρόσφατος σε ένα κύμα αντι-ασιατισμού, το οποίο, όπως και ο κοροναϊός, επεκτείνεται σε όλον τον κόσμο.

Η παγκόσμια νέα κρίση στη δημόσια υγεία έχει ήδη στοιχίσει τη ζωή περισσότερων από 400 ατόμων ενώ έχουν εντοπιστεί τουλάχιστον 20.000 κρούσματα σε δεκάδες χώρες στον πλανήτη. Στην προσπάθειά τους να περιορίσουν την εξάπλωση του ιού, οι αρχές πολλών χωρών καλούνται να ισορροπήσουν την ανάγκη αντιμετώπισής του απέναντι στο ρίσκο απέναντι στο ρίσκο πρόκλησης παγκόσμιου πανικού.

Ωστόσο τα σημάδια ότι αυτό το τελευταίο έχει ήδη συμβεί, είναι ορατά, την ώρα που προστατευτικές μάσκες εξαφανίζονται από τα καταστήματα για να στοιβαχτούν μαζικά σε σπίτια υγειών ανθρώπων. Άνθρωποι στην κεντρική Κίνα –στο επίκεντρο του ιού- προσπαθούν απεγνωσμένα να επιβιβαστούν σε οποιαδήποτε πτήση πηγαίνει στο εξωτερικό, ανεξαρτήτως προορισμού, καθώς οι κυβερνήσεις των χωρών κλείνουν τα σύνορά τους στην αχανή χώρα.

Όταν ο πανικός γίνεται ρατσισμός

Καθώς τα νέα για τον ιό ταξιδεύουν με τεράστια ταχύτητα, πολλοί Ασιάτες που μένουν στο εξωτερικό λένε ότι είναι ο υπόλοιπος κόσμους τους αντιμετωπίζει σαν κινούμενες παθογένειες.

Μιλώντας στη βρετανική εφημερίδα Guardian, ένας βρετανο-κινέζος δημοσιογράφος στο Λονδίνο δήλωσε ότι ένας άντρας έσπευσε να αλλάξει θέση όταν κάθισε δίπλα του σε ένα λεωφορείο.

Την ίδια εμπειρία είχε και μια γυναίκα μαλαισιανο-κινεζικής καταγωγής σε λεωφορείο αυτήν την εβδομάδα. «Ένα ζευγάρι σε σχολείο στο Ανατολικό Λονδίνο όπου εργάζομαι με ρώτησε γιατί οι Κινέζοι τρώνε περίεργο φαγητό από τη στιγμή που ξέρουν ότι προκαλεί ιώσεις», είπε στο CNNi.

Στον Καναδά υπήρξαν αναφορές για παιδιά κινεζικής καταγωγής που έπεσαν θύμα εκφοβισμού ή εκδιώχθηκαν από το σχολείο. Στη Νέα Ζηλανδία, όπου προς το παρόν δεν υπάρχει αναφορά για επιβεβαιωμένο κρούσμα- μια γυναίκα από τη Σιγκαπούρη κατήγγειλε ότι δέχτηκε ρατσιστική παρενόχληση σε εμπορικό κέντρο.

Τέτοια περιστατικά αντανακλούν μια μακρά παράδοση ρατσισμού στη Δύση. Γι’ αυτό και φράσεις όπως «Κίτρινη Απειλή», η οποία περικλύει τραύμα αιώνων, είναι τόσο φορτισμένες.

Ωστόσο, αυτή τη φορά αντι-κινεζικές ρατσιστικές συμπεριφορές εξαπλώνονται και πέραν της Δύσης. Στο Βιετνάμ, εθεάθησαν πινακίδες έξω από εστιατόρια που δηλώνουν «Όχι Κινέζοι». Ο τουρίστας που τράβηξε τη φωτογραφία είπε στο CNNi, ότι η πινακίδα εμφανίστηκε στην περασμένη εβδομάδα. Παρόμοιες πινακίδες εμφανίστηκαν έξω από ένα κατάστημα στην Ιαπωνία, απευθυνόμενο σε πιθανούς Κινέζους πελάτες.

Επίσης υπάρχουν και τα «αθώα» ρατσιστικά αστεία. Όταν ο τηλεοπτικός παρουσιαστής Τζέιμς Γκόρντεν ανέβασε μια φωτογραφία του με το γνωστό κορεατικό συγκρότημα της ποπ BTS, ένα πρόσωπο σχολίασε στο Twitter: «Έκτακτο: Ο Τζέιμς Γκόρντεν πεθαίνει από κοροναϊό». Το αστείο κοινοποιήθηκε περίπου 25.000 φορές στο Twitter.

Στο στόχαστρο το κινέζικο φαγητό

Ίσως ο πιο διαδεδομένος τύπος ξενοφοβίας έρχεται με τη μορφή αναπαραγωγής στερεοτύπων για το κινέζικο φαγητό.

Ο νέος κοροναϊός πιστεύεται ότι πυροδοτήθηκε σε μια αγορά θαλασσινών της Γουχάν και οι επιστήμονες επεσήμαναν ότι οι νυχτερίδες και τα φίδια είναι πιθανόν οι κομιστές του ιού. Και παρότι το εμπόριο άγριας ζωής ενέχει λογικούς κινδύνους, το ξέσπασμα του κοροναϊού προκάλεσε ένα κύμα αρνητισμού ενάντια στο κινέζικο φαγητό καθώς και οργής από πολλούς που κατηγορούν τον κινεζικό λαό ότι ανεύθυνα σπείρει παγκόσμια πανδημία.

«Επειδή πολλοί στην Κίνα τρώνε περίεργο φαγητό όπως νυχτερίδες, ποντίκια και φίδια, όλος ο κόσμος πρέπει να υποφέρει από την πανούκλα», λέει ένα δημοφιλές tweet.

Η ιδέα ενισχύθηκε από μια σειρά ψευδών ή παραπλανητικών βίντεο που έκαναν τον γύρο του διαδικτύου τις τελευταίες ημέρες.

Στην Αυστραλία, στην περιοχή Γκολντ Κόουστ, ένας ασθενής αρνήθηκε να κάνει χειραψία με την χειρουργό του Ρία Λίανγκ, επικαλούμενος τον κίνδυνο να μολυνθεί από τον νέο κοροναϊό. Αρχικά η χειρούργος σοκαρίστηκε και στη συνέχεια ανέφερε το περιστατικό στο Twitter για να καταλάβει ότι δεν είναι το μοναδικό.

Στη Βενετία άγνωστοι έφτυσαν Κινέζους τουρίστες, σύμφωνα με δημοσιεύματα του Τύπου. Στο Τορίνο κατηγόρησαν μια οικογένεια ότι μετέδωσε την ασθένεια. Μητέρες στο Μιλάνο απηύθυναν έκκληση στους ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης να μένουν τα παιδιά μακριά από Κινέζους και κινέζικα καταστήματα.

Στον Καναδά ένας άνδρας βιντεοσκοπήθηκε σε χώρο στάθμευσης εμπορικού κέντρου να επιτίθεται σε μια Σινοκαναδή, λέγοντάς της «μας φέρατε τον κοροναϊό σας».

Στη Μαλαισία σχεδόν 500.000 άνθρωποι υπέγραψαν σε διάστημα μίας εβδομάδας αίτηση με την οποία ζητούν «να μην επιτρέπεται στους Κινέζους να εισέρχονται στην πολυαγαπημένη μας χώρα».

Στους ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης έχει γίνει viral ένα μήνυμα το οποίο ισχυρίζεται ότι αν κανείς δεν καταναλώνει νουντλς, δεν θα μολυνθεί από τον νέο κοροναϊό.

Συμπαράσταση στην Κινεζική κοινότητα

Μέχρι στιγμής τα σημάδια ξενοφοβίας κατά της διασποράς της Άπω Ανατολής είναι πρώιμα: άνοστα αστεία, ατυχείς τίτλοι, άνθρωποι που συμπεριφέρονται άκομψα σε δημόσιους χώρους υποκινούμενοι από φόβο. Αλλά, στον βαθμό που η επιδημία του 2003 από τον SARS αποτελεί εμπειρία, αυτά τα παιδικά βήματα ξενοφοβίας, μπορεί να κλιμακωθούν σε κάτι πολύ πιο επικίνδυνο.

Στην κορύφωση του ξεσκάσματος το 2003, οι ασιατικής καταγωγής πολίτες αντιμετωπίζονταν ως παρίες στη Δύση. Υπήρχαν αναφορές για λευκούς που κάλυπταν τα πρόσωπά τους στη θέα κάποιου ασιάτη συναδέλφου τους ενώ μεσίτες αρνούνταν να εξυπηρετήσουν Ασιάτες πελάτες.

Άνθρωποι από την Ασία υπέφεραν από απειλές για έξωση, δεν έβρισκαν εργασία ή απολύονταν χωρίς αιτιολογία ενώ ολόκληροι οργανισμοί δέχονταν μηνύματα μίσους. Οι ασιατικές επιχειρήσεις υπέρφεραν από σημαντικές απώλειες. Στη Βοστώνη, ένα πρωταπριλιάτικο αστείο για μολυσμένους υπαλλήλους σε κινεζικό εστιατόριο, προκάλεσε, σύμφωνα με αναφορές, πτώση 70% στα έσοδα της επιχείρησης.

Όλα αυτά συνέβησαν 17 χρόνια πριν, όταν η Κίνα ανοιγόταν ακόμη με αργούς ρυθμούς. Σήμερα, έχοντας εξελιχθεί σε υπερδύναμη, πολλοί είναι αυτοί που βλέπουν την Κίνα με ακόμη μεγαλύτερη καχυποψία από πριν.

Πολλές κοινότητες της διασποράς και τοπικοί φορείς ήδη προετοιμάζονται για τα χειρότερα, προσπαθώντας να καθησυχάσουν τον φόβο, προτού εξελιχθεί σε υστερία. Στη Γαλλία, το περιστατικό με την εφημερίδα πυροδότησε μια εκστρατεία στα social media, με πολλούς Γαλλοκινέζους πολίτες να υιοθετούν το hashtag #JeNeSuisPasUnVirus – Δεν είμαι ιός.

Σε μια δήλωση κατά την οποία επιβεβαιωνόταν το πρώτο κρούσμα κοροναϊού στο Λος Άντζελες, οι τοπικές υγειονομικές αρχές τόνιζαν ότι «οι άνθρωποι δεν πρέπει να αποκλείονται από δραστηριότητες βασισμένες στη φυλή, στη χώρα ή την προέλευση ή στην πρόσφατη ταξιδιωτική τους εμπειρία, αν δεν παρουσιάζουν συμπτώματα αναπνευστικής ασθένειας».

Ο Δήμαρχος του Τορόντο Τζον Τόρι μίλησε επίσης αυτήν την εβδομάδα για τον πανικό λόγω κοροναϊού: «Συμπαραστεκόμαστε στην κινεζική μας κοινότητα κατά του στιγματισμού και της διάκρισης. Δεν πρέπει να επιτρέψουμε στον φόβο να θριαμβεύσει ενάντια στις αξίες μας ως πόλη».

As the coronavirus spreads, fear is fueling racism and xenophobia, by Jessie Yeung, CNN

PHOTO 1 / 7

Photo 1/7

Photo 2/7

Photo 3/7

Photo 4/7

Photo 5/7

Photo 6/7

Photo 7/7