Η τηλεταινία των 80s που τρόμαξε τον Ρίγκαν και άλλαξε την πορεία του Ψυχρού Πολέμου

Τον Νοέμβριο του 1983, οι ΗΠΑ, η Σοβιετική Ένωση και ο υπόλοιπος κόσμος βρίσκονταν πιο κοντά από ποτέ στο χείλος του πυρηνικού πολέμου. Μια στρατιωτική άσκηση του ΝΑΤΟ είχε τρομάξει τους Σοβιετικούς, οι οποίοι θεώρησαν ότι η άσκηση ήταν απλώς μια κάλυψη για ένα πραγματικό πυρηνικό χτύπημα στην ΕΣΣΔ, γεγονός που τους ώθησε να θέσουν σε ετοιμότητα τις δικές τους πυρηνικές δυνάμεις.

Ποιος να φανταζόταν, λοιπόν, ότι μια τηλεταινία του αμερικανικού δικτύου ABC θα έπαιζε σημαντικό ρόλο στην αποτροπή ενός πιθανού πυρηνικού πολέμου;

Η ταινία «Η επόμενη μέρα», που προβλήθηκε στις 20 Νοεμβρίου 1983, καταγράφει μερικές εβδομάδες στη ζωή των κατοίκων μιας μικρής πόλης στις μεσοδυτικές πολιτείες των ΗΠΑ πριν και μετά από ένα πυρηνικό χτύπημα.

Στην πρώτη της ώρα, οι κάτοικοι του Λόρενς, στο Κάνσας, συνεχίζουν τη ζωή τους υπό την απειλή ενός πυρηνικού πολέμου. Αλλά όταν η πυρηνική βόμβα πέφτει τελικά στο Κάνσας, η καταστροφή είναι άμεση: μεγάλες εκτάσεις καλλιεργειών καίγονται και δηλητηριάζονται, σπίτια ισοπεδώνονται, μια τάξη πέμπτης δημοτικού εξατμίζεται στο σχολείο της.

Οι χαρακτήρες που γνωρίσαμε στο πρώτο μισό της ταινίας εξαφανίζονται σε μια στιγμή ή μόλις που κρατιούνται στη ζωή καθώς υποκύπτουν σε δηλητηρίαση από ραδιενέργεια. Ακόμα και όσοι επιβιώνουν από την επίθεση πεθαίνουν μέχρι το τέλος της ταινίας ή λίγο μετά, όπως γνωρίζουν οι θεατές.

«Η επόμενη μέρα» εξακολουθεί να είναι ένα από τα τηλεοπτικά γεγονότα με τη μεγαλύτερη τηλεθέαση στην ιστορία των ΗΠΑ – περισσότεροι από 100 εκατομμύρια τηλεθεατές παρακολούθησαν την αρχική της μετάδοση, περισσότεροι από το μισό του ενήλικου πληθυσμού της χώρας εκείνη την εποχή. Και το σημαντικότερο; Άλλαξε τη γνώμη του τότε προέδρου Ρόναλντ Ρίγκαν για τον πυρηνικό πόλεμο.

Ωστόσο, η μετάδοσή της δεν ήταν απλή υπόθεση. Ακόμη και ο Ρίγκαν, ο οποίος εξήρε την ταινία στα προσωπικά του γραπτά, δεν συμφωνούσε με τη ζοφερή και ανατρεπτική απεικόνιση των συνεπειών μιας πυρηνικής επίθεσης.

Όμως η ομάδα που την δημιούργησε γνώριζε ότι έκανε κάτι σημαντικό και, αφού απέρριψε αιτήματα για περικοπές σκηνών, αγνόησε παράπονα από συντηρητικές ομάδες και συναίνεσε σε ορισμένες απαιτήσεις του δικτύου, κατάφερε να φέρει την «Επόμενη μέρα» στην τηλεόραση και να αλλάξει την ιστορία του μέσου – ενδεχομένως και του κόσμου.

«Όχι αίμα, όχι εγκαύματα», ζήτησε το ABC

Η ταινία τελειώνει με μια γραπτή προειδοποίηση προς το κοινό:

«Τα καταστροφικά γεγονότα που μόλις παρακολουθήσατε είναι, κατά πάσα πιθανότητα, λιγότερο σοβαρά από την καταστροφή που θα συνέβαινε στην πραγματικότητα σε περίπτωση πλήρους πυρηνικού χτυπήματος κατά των Ηνωμένων Πολιτειών».

Ως μια ταινία που γυρίστηκε για την τηλεόραση και προβλήθηκε στην κυριακάτικη prime time ζώνη, η «Επόμενη μέρα» δεν μπορούσε να απεικονίσει την πραγματική πυρηνική φρίκη, αν και υπήρχαν συγκλονιστικές σκηνές μαζικού θανάτου και απεικονίσεις μιας καταρρέουσας κοινωνίας.

Αφού είδαν κάποια πρώτα μοντάζ της ταινίας, ωστόσο, στελέχη του ABC θεώρησαν ότι ήταν υπερβολικά οδυνηρή. Και ζήτησαν κάποιες «διορθώσεις»: όχι αίμα, όχι σημάδια, όχι εγκαύματα, όπως δήλωσε ο παραγωγός της «Επόμενης μέρας», Μπομπ Παπάζιαν, στο ντοκιμαντέρ του 2022 «Television Event» με θέμα το παρασκήνιο της ταινίας.

Ως εκ τούτου, πολλές σκηνές τροποποιήθηκαν: ένα πλάνο μιας οικογένειας που καίγεται μέχρι θανάτου καθώς πέφτουν οι πυρηνικές βόμβες καταργήθηκε, το ίδιο και πλάνα που επικεντρώνονταν στο λιωμένο δέρμα των επιζώντων ή στα απανθρακωμένα πτώματα των θυμάτων.

«Υπάρχει μια λεπτή ισορροπία», δήλωσε ο σκηνοθέτης Νίκολας Μέγιερ το 2017. «Οι άνθρωποι έχουν ένα τηλεχειριστήριο στα χέρια τους. Έπρεπε λοιπόν να κάνουμε μια ταινία που να μεταφέρει την φρίκη του πυρηνικού πολέμου χωρίς να την κάνουμε τόσο απαίσια ώστε να αλλάξεις κανάλι».

Πριν από την προβολή της «Επόμενης μέρας», η πολιτική του Ρίγκαν περιλάμβανε ακόμη περισσότερες επενδύσεις στην άμυνα των ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένης μιας αντιπυραυλικής ασπίδας για την προστασία από μια σοβιετική επίθεση. Αλλά οι ενέργειες αυτές είχαν αυξήσει τις εντάσεις με τους Σοβιετικούς, οι οποίοι θεωρούσαν τη Στρατηγική Αμυντική Πρωτοβουλία του Ρίγκαν ως απειλή για τη δική τους ασφάλεια.

Ρίγκαν: «Μου προκάλεσε κατάθλιψη»

Στις 10 Οκτωβρίου, ενώ βρισκόταν στο Καμπ Ντέιβιντ, ο Ρέιγκαν παρακολούθησε την «Επόμενη μέρα», εβδομάδες πριν την προβολή της στην τηλεόραση. Η ταινία, έγραψε στο ημερολόγιό του, «μου προκάλεσε μεγάλη κατάθλιψη».

«Αν θα βοηθήσει τους “αντιπυρηνικούς” ή όχι, δεν μπορώ να πω με βεβαιότητα», έγραψε ο Ρίγκαν για τον πιθανό αντίκτυπο της ταινίας στους υποστηρικτές του αφοπλισμού. «Η δική μου αντίδραση ήταν ότι είναι ανάγκη μας να κάνουμε ό,τι μπορούμε για να έχουμε αποτρεπτικό παράγοντα και να φροντίσουμε να μην υπάρξει ποτέ πυρηνικός πόλεμος».

Παρόλο που η «Επόμενη μέρα» είχε βαθιά απήχηση στον Ρίγκαν, η κυβέρνησή του ζήτησε από το ABC να κάνει αρκετές αλλαγές στην ταινία προκειμένου να γίνει λιγότερο ενοχλητική για τους θεατές, σύμφωνα με τον πρώην πρόεδρος του τμήματος ταινιών του ABC, Μπράντον Στόνταρντ.

Συντηρητικές ομάδες, επίσης, είχαν θεωρήσει την ταινία ως πιθανή απειλή για την ύπαρξη πυρηνικού οπλοστασίου ως παράγοντα αποτροπής της ΕΣΣΔ και άλλων χωρών από το να εκτοξεύσουν τα δικά τους πυρηνικά όπλα.

Το συντηρητικό έντυπο Human Events έγραψε ότι η «Επόμενη μέρα» ήταν ένα «προπαγανδιστικό θέαμα» πάνω από ένα μήνα πριν την προβολή της, και άλλοι διεξήγαγαν καμπάνιες δι’ αλληλογραφίας προκειμένου να πείσουν τους διαφημιστές να μην αγοράσουν διαφημιστικό χρόνο κατά τη διάρκεια της ταινίας, ανέφεραν οι New York Times τον Οκτώβριο του 1983.

Οι διαφημιστές φοβήθηκαν

Οι καμπάνιες αυτές, σε συνδυασμό με ένα ρεπορτάζ των New York Times όπου ψυχολόγοι προειδοποιούσαν ότι η ταινία θα μπορούσε να προκαλέσει τραύματα σε παιδιά κάτω των 12 ετών και αίσθημα απελπισίας στους μεγαλύτερους, επηρέασαν τις διαφημιστικές εταιρείες, οι οποίες σε μεγάλο βαθμό αρνήθηκαν να αγοράσουν χρόνο για διαφημίσεις.

Για να καθησυχάσει τους διαφημιστές, το ABC επέτρεψε στις περισσότερες εταιρείες να προβάλλουν τις διαφημίσεις τους κατά τη διάρκεια του πρώτου μισού της ταινίας, πριν ο πυρηνικός πόλεμος φτάσει στο Κάνσας.

Τελικά οι διαφημιστές βγήκαν κερδισμένοι. Προκειμένου να τους προσελκύσει, το ABC πούλησε διαφημιστικό χρόνο για μόλις 11.000 δολάρια – διαφημίσεις που τελικά είδε ένα κοινό 100 εκατομμυρίων.

Ο διαρκής αντίκτυπος της ταινίας

Το ABC αρνήθηκε να συμμορφωθεί με τις επιθυμίες της κυβέρνησης Ρίγκαν και των συντηρητικών παρατηρητών, και η ταινία προβλήθηκε με το αρχικό της μοντάζ, έστω και με λιγότερα έσοδα από διαφημίσεις.

Στην ετήσια ομιλία «State of the Union» του Ρίγκαν στο Κογκρέσο το 1984, δύο μήνες μετά την προβολή της «Επόμενης μέρας», ο Πρόεδρος των ΗΠΑ δεσμεύτηκε τελικά να αποτρέψει τον πυρηνικό πόλεμο: «Για να διατηρήσουμε τον πολιτισμό μας σε αυτή τη σύγχρονη εποχή, ένας πυρηνικός πόλεμος δεν μπορεί να κερδηθεί και δεν πρέπει ποτέ να διεξαχθεί», δήλωσε.

Τρία χρόνια αργότερα, ο Ρίγκαν υπέγραψε τη Συνθήκη για τις Πυρηνικές Δυνάμεις Μεσαίας Εμβέλειας, με την οποία οι ΗΠΑ δεσμεύτηκαν να μειώσουν το πυρηνικό τους οπλοστάσιο.

«Υποτίμησα κατά πολύ τη σημασία της ταινίας “Η επόμενη μέρα”», δήλωσε ο Κένεθ Άντελμαν, πρώην διευθυντής της Υπηρεσίας Ελέγχου και Αφοπλισμού Όπλων επί Ρέιγκαν, στο ντοκιμαντέρ «Television Event».

H «Επόμενη μέρα» συνεχίζει να έχει αντίκτυπο μέχρι σήμερα, ως ένα δυνατό έργο τέχνης από μια τεταμένη εποχή, που άλλαξε μυαλά και προκάλεσε ακόμη και πολιτικές αλλαγές. Με τη δημιουργία του, έγραψαν πέρυσι οι Los Angeles Times, ο Μέγιερ και η ομάδα του βοήθησαν «να σωθεί ο κόσμος».

Η ταινία (προς το παρόν) υπάρχει διαθέσιμη ολόκληρη στο YouTube:

Με πληροφορίες από: This TV movie from the 1980s helped change the course of the Cold War. Here’s how ‘The Day After’ got made by Scottie Andrew, CNN