Το «μαύρο» καλοκαίρι για το κλίμα: Καύσωνες και ξηρασίες προκαλούν χάος στον πλανήτη

Περιοχές όπως η Καλιφόρνια έχουν υποφέρει και στο παρελθόν από ξηρασία επί χρόνια, αναγκάζοντας τις πολιτείες να επιφέρουν περιορισμούς στις χρήση του νερού. Ωστόσο οι ξηρασίες-ρεκόρ σε άλλες περιοχές του κόσμου στην Ευρώπη και την Ασία επηρεάζουν από τη γεωργία μέχρι τις μεταφορές ενέργειας.

Χώρες όπως η Βρετανία, που ταλανίστηκαν φέτος από ακραία υψηλές θερμοκρασίες και ξηρασία δεν έχουν απαραίτητα την υποδομή να διαχειριστούν τέτοια ακραία φαινόμενα. Ενώ όταν τελικά έρθουν οι βροχές, είναι πιθανό να προκαλέσουν πλημμύρες λόγω της παρατεταμένης ζέστης και ξηρότητας, καθώς και της τεράστιας ποσότητας συσσωρευμένης βροχόπτωσης που απελευθερώνεται αμέσως.

Η γενικευμένη ξηρασία του καλοκαιριού δεν σχηματίζει μια ιδιαίτερα αισιόδοξη εικόνα για το συλλογικό κλιματικό μέλλον μας και παρότι κάποιες χώρες, όπως η Κίνα, επιστρέφουν σε πιο δημιουργικές προσεγγίσεις όπως η σπορά νεφών, τα κύματα καύσωνα είναι πιθανό να γίνουν ακόμη πιο σοβαρά στο μέλλον, προκαλώντας ακόμη πιο έντονες ξηρασίες. Αυτό με τη σειρά του σημαίνει περισσότερες πυρκαγιές, περισσότερες προκλήσεις για τη γεωργία, ειδικότερα σε φτωχές χώρες, περισσότεροι εκτοπισμοί και λιμοί.

Ξηρασία: Ένα παγκόσμιο φαινόμενο με ποικίλες αιτίες

Οι ξηρασίες δεν είναι πρωτοφανή γεγονότα. Επαναλαμβάνονται συνεχώς στην ιστορία με καταστροφικές συνέπειες όπως η πείνα και ο εκτοπισμός. Στις ΗΠΑ, το πιο σοβαρό περιστατικό ξηρασίας που έχει καταγραφεί είναι το Dust Bowl της δεκαετίας του 1930, κατά το οποίο οι χαμηλές βροχοπτώσεις, η υπερβολική ζέστη και η σοβαρή οικονομική δυσπραγία που προκλήθηκε από τη Μεγάλη Ύφεση, μεταξύ άλλων παραγόντων, συνέθεσαν έναν εκρηκτικό συνδυασμό που έφερε μεγάλη καταστροφή στις καλλιέργειες, φτώχεια και εκτοπισμούς σε μέρη του Κάνσας, του Κολοράντο, του Νέου Μεξικού, του Τέξας και της Οκλαχόμα.

Οι ξηρασίες που μαστίζουν τώρα μέρη της Βόρειας Αμερικής, την Αφρική, την Κίνα, τη Βρετανία και την ευρύτερη Ευρώπη δεν έχουν απαραίτητα μόνο μία αιτία. Σε πολλές περιπτώσεις, η ξηρασία είναι συνδυασμός ιδιαίτερα χαμηλών βροχοπτώσεων και υψηλών θερμοκρασιών. Όταν οι θερμοκρασίες αυξάνονται, το νερό εξατμίζεται πιο γρήγορα, και όταν πέφτει, είναι πιο πιθανό να πέσει ως βροχή αντί για χιόνι. Λιγότερο χιόνι λόγω υψηλότερων θερμοκρασιών, σημαίνει ότι η άντληση νερού είναι λιγότερο αξιόπιστη και πιθανότατα θα συνεχίσει να είναι τις επόμενες δεκαετίες - συμβάλλοντας στην ξηρασία.

Οι αγρότες είναι οι κύριοι χρήστες του νερού. Όταν οι αγρότες χρησιμοποιούν λιγότερο νερό, τείνουν να παράγουν λιγότερα τρόφιμα. Και αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει ακόμη μεγαλύτερη αύξηση των τιμών των τροφίμων. Τα χειμερινά λαχανικά, όπως το μαρούλι και το μπρόκολο, θα μπορούσαν να δεχτούν μεγάλο χτύπημα, όπως και το σιτάρι της Αριζόνα. Ακόμα πιο ανησυχητικό είναι ότι ο συρρικνούμενος ποταμός Κολοράντο είναι μόνο μία από τις πολλές καταστροφές που σχετίζονται με το κλίμα που απειλούν την προσφορά και τη ζήτηση των τροφίμων.

Στο Κέρας της Αφρικής, οι χαμηλές βροχοπτώσεις για τέσσερις διαδοχικές περιόδους βροχών έχουν προκαλέσει τη χειρότερη ξηρασία της περιοχής τα τελευταία 40 χρόνια. Στην περιοχή, η οποία περιλαμβάνει την Αιθιοπία, την Κένυα και τη Σομαλία, αναμένονται περιστασιακές ξηρασίες με τις κοινότητες να σπεύδουν να προετοιμαστούν για κάθε ενδεχόμενο και κυρίως την πείνα. Το 2020 και το 2021, η περίοδος των ανοιξιάτικων βροχών που ονομάζεται gu και συνήθως διαρκεί από τον Μάρτιο έως τον Μάιο, ήταν σύντομη. Το 2021 το deyr, το οποίο διαρκεί από τον Οκτώβριο έως τον Δεκέμβριο, επίσης δεν έφερε βροχές σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Γης της NASA. «Αυτά τα αλλεπάλληλα χτυπήματα είναι δύσκολο να τα δεχτούν οι αγρότες», δήλωσε τον Ιανουάριο ο Ashutosh Limaye, επιστήμονας στο Marshall Space Flight Center της NASA. «Η πρόκληση δεν είναι μόνο η υγρασία του εδάφους ή οι ανωμαλίες βροχοπτώσεων, είναι και η ανθεκτικότητα του πληθυσμού στην ξηρασία».

Οι ξηρασίες της Κίνας στις επαρχίες Χουμπέιν και Hubei και στο Τσονγκίνγκ συνδυάστηκαν με έντονες βροχοπτώσεις σε άλλα μέρη της δυτικής πλευράς. Στην Τσονγκίνγκ, οι θερμοκρασίες έχουν φτάσει τους 113 βαθμούς Φαρενάιτ ενώ στην επαρχία Σετσουάν, οι θερμοκρασίες έφτασαν τους 110°F την περασμένη εβδομάδα.

Αυτή η ακραία ζέστη έχει καταστήσει ξηρά μέρη του ποταμού Γιανγκτσέ - μιας ζωτικής σημασίας υδάτινη οδό και τον μακρύτερο ποταμό στην Κίνα. Η ξηρασία έχει προκαλέσει εκτεταμένες ζημιές στις καλλιέργειες και περιορισμένη πρόσβαση σε πόσιμο νερό στην επαρχία Χουμπέι, σύμφωνα με τις τοπικές αρχές έκτακτης ανάγκης, και η ηλεκτρική ενέργεια από το φράγμα Three Gorges - το μεγαλύτερο στον κόσμο - έχει μειωθεί περίπου 40 τοις εκατό από πέρυσι, αναφέρει το Bloomberg.

Αν και ο άνθρακας τροφοδοτεί την ηλεκτρική ενέργεια σε πολλές επαρχίες, η ζέστη και η ξηρασία στην Κίνα έχουν προκαλέσει συρρίκνωση της ενέργειας στη Σιτσουάν, με τις αρχές να αναγκάζουν τα εργοστάσια να κλείσουν για να εξοικονομήσουν ενέργεια. Η επαρχία είναι ένας κρίσιμος κόμβος για την κατασκευή ηλιακών συλλεκτών και ημιαγωγών, όπως αναφέρει το CNNi, αλλά η χρήση του κλιματισμού σε κατοικίες και εμπορικούς χώρους έχει αυξηθεί λόγω του καύσωνα, καταπονώντας το ηλεκτρικό δίκτυο.

Η Κίνα στρέφεται επίσης στη σπορά νεφών φορτίζοντας τα σύννεφα με ιωδιούχο άργυρο για να σχηματίσει κρυστάλλους πάγου, προκαλώντας βροχές. Ενώ αρκετές χώρες, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, έχουν ερευνητικά προγράμματα σποράς σύννεφων, η τεχνολογία υπάρχει από τη δεκαετία του 1940, όπως γράφει η Laura Kuhl για το Bulletin of the Atomic Scientists. Ωστόσο, σύμφωνα με την Kuhl, αυτό δεν είναι μια μόνιμη λύση. Για αρχή, δεν αντιμετωπίζει την υποκείμενη αιτία της κλιματικής αλλαγής, ούτε προωθεί άλλες προσπάθειες μετριασμού. Επιπλέον, μπορεί να υπάρχουν άγνωστες ακόμη επιπτώσεις από τη σπορά των νεφών, όπως η συσσώρευση τοξικών από το ιωδιούχο άργυρο που χρησιμοποιείται συνήθως για τη δημιουργία συμπύκνωσης και οι ειδικοί δεν γνωρίζουν πλήρως την αποτελεσματικότητά του ή πώς θα επηρεάσει τα μακροπρόθεσμα υδρολογικά πρότυπα.

Η Ευρώπη, ιδιαίτερα η Βρετανία, υποφέρει επίσης από ζέστη και ξηρασία ρεκόρ. Οι θερμοκρασίες στο Ηνωμένο Βασίλειο έφτασαν τους 104°F την περασμένη εβδομάδα και σχεδόν τους 109°F στη νοτιοδυτική Γαλλία, σύμφωνα με τον Axios. Οι πυρκαγιές έχουν καταστρέψει περιοχές της Γαλλίας, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας. Τα ποτάμια στην Ιταλία και τη Γερμανία βρίσκονται σε τόσο χαμηλά επίπεδα που αποκαλύπτουν θωρηκτά και βόμβες που βυθίστηκαν κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.

Τα διπλά κύματα καύσωνα σε συνδυασμό με τις ελλείψεις ρεκόρ βροχοπτώσεων προκάλεσαν ξηρασία σε ορισμένες περιοχές της Αγγλίας, όπως ανέφεραν οι New York Times την περασμένη εβδομάδα. Είναι η πρώτη επίσημη ξηρασία στη Βρετανία από το 2018. Ενώ οι ξηρασίες δεν είναι πρωτόγνωρες σε αυτό το μέρος του κόσμου, ο συνδυασμός θερμοκρασιών ρεκόρ και χαμηλών βροχοπτώσεων συνέβαλαν επίσης στις πυρκαγιές τον Ιούλιο και τον Αύγουστο στο Λονδίνο, τις οποίες η Πυροσβεστική Υπηρεσία του Λονδίνου δεν ήταν καλά εξοπλισμένη λόγω περικοπών προσωπικού και χρηματοδότησης.

Η Ευρώπη, που ήδη αισθάνεται την πίεση των περικοπών ενέργειας λόγω των κυρώσεων στις εξαγωγές ρωσικών καυσίμων, αντιμετωπίζει περαιτέρω προκλήσεις λόγω της ξηρασίας, αναφέρουν οι New York Times. Στη Γερμανία, τα πλοία που μεταφέρουν άνθρακα δυσκολεύονται να πλέουν με ασφάλεια στα ρηχά ποτάμια και η παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας της Νορβηγίας, η οποία παρέχει περίπου το 90% του ενεργειακού εφοδιασμού της χώρας, δεν ήταν τόσο χαμηλή εδώ και περισσότερες από δύο δεκαετίες.

Τι λένε αυτές οι ξηρασίες για το κλιματικό μας μέλλον

Αν και η υπερβολική ζέστη, οι ξηρασίες και οι πλημμύρες έχουν ιστορικά προηγούμενα και διασταυρούμενα αίτια, τα καιρικά μοτίβα το καλοκαίρι του 2022 έχουν επιδεινωθεί από την ανθρώπινη συμπεριφορά, κυρίως τη βιομηχανοποίηση και τη χρήση ορυκτών καυσίμων, που προκαλεί την κλιματική αλλαγή.

Σύμφωνα με την πρωτοβουλία World Weather Attribution, μια διεθνή κοινοπραξία επιστημόνων για το κλίμα που μελετούν τα αίτια των ακραίων καιρικών φαινομένων, οι θερμοκρασίες που παρατηρήθηκαν στο Ηνωμένο Βασίλειο αυτόν τον Ιούλιο — έως και 40,3 βαθμούς Κελσίου ή σχεδόν 105 βαθμούς Φαρενάιτ, ήταν «εξαιρετικά απίθανο» να είχαν συμβεί χωρίς την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή.

«Ενώ η Ευρώπη αντιμετωπίζει ολοένα και συχνότερα κύματα καύσωνα τα τελευταία χρόνια, η ζέστη που παρατηρήθηκε πρόσφατα στο Ηνωμένο Βασίλειο ήταν τόσο ακραία που είναι επίσης ένα γεγονός σπάνιο για το σημερινό κλίμα», διαπίστωσε η μελέτη.

Αυτή η μελέτη, η οποία συνδύαζε αναλύσεις παρατήρησης και μοντελοποίησης, διαπίστωσε ότι η κλιματική αλλαγή που προκαλείται από τον άνθρωπο έκανε τις υπερβολικές θερμοκρασίες τουλάχιστον 10 φορές πιο πιθανές.

«Η βασική αλήθεια είναι ότι ζούμε μέσα σε έναν εφιάλτη», δήλωσε η κλιματολόγος της NASA Κέιτ Μάρβελ στο Axios σχετικά με την υπερβολική ζέστη στην Ευρώπη. «Αυτό ακριβώς προέβλεπαν τα κλιματικά μοντέλα ότι θα συνέβαινε: εντατικοποίηση των ακραίων καιρικών φαινομένων, σοβαρές συνέπειες για τη δημόσια υγεία και απίστευτα απογοητευτική αδράνεια του Κογκρέσου. Δεν υπάρχει εύλογο σενάριο όπου η θέρμανση θα σταματήσει στους 1,2°C, οπότε σίγουρα θα χειροτερέψει».

Οι κυβερνήσεις και οι οργανώσεις βοήθειας προσπαθούν να αντιμετωπίσουν την ξηρασία και τον επακόλουθο λιμό, τις περικοπές ενέργειας, τις πυρκαγιές, την έλλειψη νερού και άλλες κρίσεις με στρατηγικές όπως ο περιορισμός του νερού και της ενέργειας και η διανομή βοήθειας, αλλά έχει ήδη περάσει η ώρα για επιθετική δράση για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής. Στην πραγματικότητα, οι τάσεις φαίνεται να πηγαίνουν προς την αντίθετη κατεύθυνση, με την Ευρώπη να στρέφεται για άλλη μια φορά στην ενέργεια από άνθρακα λόγω των κυρώσεων στα ρωσικά καύσιμα, καθώς και των αυξημένων εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στις ΗΠΑ πέρυσι, μετά από χρόνια στασιμότητας ή παρακμής

Δεν υπάρχει μόνο μία γρήγορη λύση, όπως η σπορά νεφών, στο πρόβλημα της ζέστης και της ξηρασίας. Χρειάστηκαν εκατοντάδες χρόνια για να φτάσουμε στο επίπεδο κρίσης που διαδραματίζεται στον κόσμο αυτή τη στιγμή, και θα χρειαστούν σημαντικές, αφοσιωμένες προσπάθειες για να παραχθούν ουσιαστικά αποτελέσματα. Η πρόσφατη νομοθεσία που ψηφίστηκε στις ΗΠΑ κάνει βήματα για να καταστήσει την καθαρή ενέργεια και τα ηλεκτρικά οχήματα πιο διαθέσιμα σε περισσότερους ανθρώπους. Ωστόσο, είναι απλώς μια αρχή - και αν οι ξηρασίες του φετινού καλοκαιριού αποτελούν ένδειξη, δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο για τη λήψη πιο σοβαρών μέτρων.