Δηλητηριάζοντας τον εχθρό: Το ύποπτο παρελθόν της Ρωσίας στην εξολόθρευση των πολιτικών αντιπάλων

Καθώς οι τρεις άνδρες έχουν πλέον αναρρώσει και κανένας δεν εξετάστηκε έγκαιρα από ιατροδικαστές για να ανιχνευθούν ύποπτες τοξίνες, η αλήθεια μπορεί να μην γίνει ποτέ γνωστή.

Παρόλα αυτά, υπάρχει μια σκοτεινή προϊστορία του Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν και του ρωσικού κράτους στον τρόπο που επιχειρούν να φιμώνουν τους εχθρούς τους. Κοινώς, όπου δεν πίπτει λόγος, πίπτει δηλητήριο.

Υπόθεση Αλεξέι Ναβάλνι

Στις 20 Αυγούστου 2020, ο Ρώσος επικριτής του Κρεμλίνου και ακτιβιστής κατά της διαφθοράς Αλεξέι Ναβάλνι δηλητηριάστηκε με το νευροτοξικό παράγοντα Νοβιτσόκ. Κατά τη διάρκεια πτήσης από το Τομσκ προς τη Μόσχα, αρρώστησε ξαφνικά και μεταφέρθηκε σε νοσοκομείο στο Ομσκ μετά από μια αναγκαστική προσγείωση και έπεσε σε κώμα. Μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο Charité στο Βερολίνο της Γερμανίας, δύο ημέρες αργότερα. Η χρήση του παράγοντα επιβεβαιώθηκε από πέντε εργαστήρια πιστοποιημένα από τον Οργανισμό για την Απαγόρευση Χημικών Όπλων (ΟΑΧΟ).

Ο Ναβάλνι κατηγόρησε τον Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν ότι είναι υπεύθυνος για τη δηλητηρίασή του. Τόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και το Ηνωμένο Βασίλειο επέβαλαν κυρώσεις για τη δηλητηρίαση του Ναβάλνι στον διευθυντή της Ρωσικής Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας (FSB), Αλεξάντερ Μπορτνίκοφ και πέντε άλλους ανώτερους Ρώσους αξιωματούχους καθώς και στο Κρατικό Ινστιτούτο Έρευνας Οργανικής Χημείας και Τεχνολογίας. Σύμφωνα με την ΕΕ, η δηλητηρίαση του Ναβάλνι κατέστη δυνατή «μόνο με τη συγκατάθεση του Προεδρικού Εκτελεστικού Γραφείου» και με τη συμμετοχή της FSB. Μια έρευνα από τους Bellingcat και The Insider έδειξε ότι στη δηλητηρίαση του Ναβάλνι εμπλέκονται πράκτορες από την FSB.

Οι Ρώσοι εισαγγελείς αρνήθηκαν να ξεκινήσουν επίσημη ποινική έρευνα για τη δηλητηρίαση, ισχυριζόμενοι ότι δεν βρήκαν καμία απόδειξη ότι έχει διαπραχθεί εγκληματική ενέργεια. Επίσης το Κρεμλίνο αρνήθηκε τη συμμετοχή του στη δηλητηρίαση του Ναβάλνι.

Υπόθεση Σεργκέι Σκριπάλ

Ο πρώην κατάσκοπος (διπλός, όπως πιστεύεται) Σεργκέι Σκριπάλ βρέθηκε το 2017 αναίσθητος, χωρίς εμφανή τραύματα, μαζί με την 33χρονη κόρη του, Γιούλια, σε ένα παγκάκι σε εμπορικό κέντρο στο Σόλσμπερι, στη νοτιοδυτική Αγγλία. Αφού έδωσαν πολυήμερη μάχη για τη ζωή τους σε νοσοκομείο, διέφυγαν τον κίνδυνο.

Αποκαλύφθηκε ότι κι αυτοί είχαν δεχθεί ποσότητα του νευροτοξικού παράγοντα Νοβιτσόκ, του ίδιου που τρία χρόνια νωρίτερα θα χορηγούσαν στον Ναβάλνι.

Η ΕΕ και όχι μόνο κατηγόρησαν τη Μόσχα για την απόπειρα δολοφονίας πατέρα - κόρης, παρά τις διαψεύσεις του Κρεμλίνου. Μάλιστα, η Βρετανία και άλλες 20 χώρες είχαν επιβάλει κυρώσεις κατά της Ρωσίας, απελαύνοντας διπλωμάτες.

Το 2018 αποκαλύφθηκε η ταυτότητα των δύο Ρώσων που κατηγορούνται για την επίθεση κατά του Σκριπάλ, οι οποίοι εργάζονταν στη ρωσική στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών GRU.

Τον Μάιο του 2018, οι New York Times ανέφεραν ότι ο Σκριπάλ, αν και συνταξιούχος, ήταν «ακόμα στο παιχνίδι». Ενώ ζούσε στη Βρετανία, ταξίδεψε σε άλλες χώρες, και συναντήθηκε με αξιωματούχους μυστικών υπηρεσιών της Τσεχικής Δημοκρατίας, της Εσθονίας και της Κολομβίας, συζητώντας πιθανότατα τις ρωσικές τεχνικές κατασκοπείας.

Υπόθεση Αλεξάντερ Λιτβινένκο

Ο Αλεξάντερ Λιτβινένκο δεν ήταν τόσο τυχερός. Σφοδρός επικριτής της FSB και του Βλαντίμιρ Πούτιν και συνεργάτης, όπως πιστεύεται, των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών αλλά και Ρώσων αντιφρονούντων, ο Λιτβινένκο πέθανε σε ηλικία 43 ετών το Νοέμβριο του 2006, τρεις εβδομάδες αφότου ήπιε τσάι που περιείχε τη ραδιενεργή ουσία πολώνιο-210 στο ξενοδοχείο «Millenium», στο Λονδίνο.

Οι βρετανικές Αρχές θεωρούν ότι τον δολοφόνησαν δύο Ρώσοι πράκτορες, ο Αντρέι Λουγκοβόι κι ο Ντμίτρι Κόβτουν, και εξέδωσαν διεθνές ένταλμα σύλληψης, αλλά η Μόσχα αρνείται επίμονα να τους εκδώσει.

Υπόθεση Βλαντιμίρ Καρα-μουρζά

Ο Βλαντιμίρ Καρα-μουρζά, ο οποίος είναι συντονιστής αντικυβερνητικών διαδηλώσεων για το ίδρυμα Open Russia του Μιχαήλ Χοντορκόφσκι (του γνωστού πρώην μεγιστάνα του πετρελαίου, που είχε φυλακιστεί για μία δεκαετία όταν αντιτάχθηκε ανοιχτά στον Βλαντιμίρ Πούτιν), δηλητηριάστηκε για πρώτη φορά τον Μάιο του 2015, στη διάρκεια συνάντησης εργασίας με συναδέλφους του στη Μόσχα. Από απόλυτα υγιής μέσα σε 20΄ κατέρρευσε ολοκληρωτικά. Κι όπως είπε στην εκπομπή “60 minutes” του αμερικανικού δικτύου CBS: «Από εκείνο το σημείο και μετά δεν θυμάμαι τίποτε απ’ ό,τι συνέβη τον επόμενο μήνα.»

Αν και δεν βρέθηκαν ίχνη οποιασδήποτε τοξίνης στα δείγματα αίματός του που εστάλησαν σε τοξικολογικό εργαστήριο στη Γαλλία, ο Καρα-μουρζά επιμένει ότι τον δηλητηρίασε το Κρεμλίνο.

«Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι επρόκειτο για μια εσκεμμένη δηλητηρίαση με στόχο το θάνατό μου, επειδή, όπως ανέφερα, οι γιατροί είπαν στη γυναίκα μου ότι είχα μόλις 5% πιθανότητες επιβίωσης. Κι όταν οι πιθανότητες επιβίωσης είναι τόσο λίγες, τότε δεν τον κάνεις για να τρομάξεις τον άλλον, αλλά για να τον σκοτώσεις», δήλωσε στην εκπομπή.

Υπόθεση Βίκτορ Γιούσενκο

Ο πρώην πρόεδρος της Ουκρανίας Βίκτορ Γιούσενκο που το 2004 είχε πέσει θύμα δηλητηρίασης ενώ ήταν υποψήφιος για την προεδρία της χώρας.

Ο ίδιος περιέγραψε το περιστατικό ως εξής:

«Όταν έφτασα σπίτι μου και φίλησα τη σύζυγό μου, το πρώτο πράγμα που μου είπε ήταν ‘τα χείλη σου έχουν μεταλλική γεύση’. Είχα ένα δείπνο με τον επικεφαλής και τον αναπληρωτή των υπηρεσιών ασφαλείας της Ουκρανίας. Σύμφωνα με την ανακριτική έρευνα, το δηλητήριο είχε ριχθεί στο ρύζι που είχε σερβιριστεί σ’ εκείνο το τραπέζι. Πήγα στην Αυστρία (σσ: σε νοσοκομείο) και τη δεύτερη ή τρίτη μέρα το σώμα μου άρχισε να πρήζεται. Το κεφάλι μου είχε πρηστεί δραματικά. Ο πόνος εξαπλώθηκε σε όλο μου το σώμα. Kαι τότε άρχισα να έχω φλεγμονές και πύον σε όλο μου το σώμα».

Ερωτηθείς εάν ήταν ο Βλαντιμίρ Πούτιν εκείνος που προσωπικά διέταξε τη δηλητηρίασή του, ο Γιούσενκο λέει: «Εχω μια απάντηση αλλά δεν μπορώ να την πω».

Παρότι επιβίωσε, ο ασθενής μετατράπηκε, όπως τον περιέγραψαν, από «δυναμικό γόη, σε καταπονημένο γέρο», καθώς το πρόσωπό του γέμισε κύστες, οιδήματα και κακώσεις. Σύμφωνα με τους γιατρούς, το συκώτι, το πάγκρεας και τα έντερα πρήστηκαν μετά την κατανάλωση της άγνωστης ουσίας, ενώ το γαστρεντερικό του σύστημα εμφάνισε πολλαπλά έλκη.

Σε 'χω δει, κάπου, κάπου σε ξέρω

Στην πρόσφατη ιστορία, οι αντίπαλοι του Κρεμλίνου φαίνεται να έχουν περισσότερες πιθανότητες να πέσουν θύμα δηλητηρίασης από τον γενικό πληθυσμό.

Η ίδια η φύση του δηλητηρίου -ορισμένες τοξίνες μπορεί να είναι απίστευτα δύσκολο να εντοπιστούν, τα στοιχεία μπορεί να χαθούν με την πάροδο του χρόνου ή, καθώς τα σώματα αποσυντίθενται μετά το θάνατο, η απόδειξη ότι χορηγήθηκε σκόπιμα μπορεί να είναι δύσκολη- παράλληλα με την αδιαφάνεια και τις αρνήσεις του ρωσικού κράτους, σημαίνει ότι είναι πολύ απίθανο οι ύποπτες δηλητηριάσεις να μπορέσουν ποτέ να αποδειχθούν οριστικά.

Τα αποδεικτικά στοιχεία που υποστηρίζουν τη ρωσική εμπλοκή ποικίλλουν από μια ισχυρή και πιθανή σύνδεση - ο νευροτοξικός παράγοντας Νοβιτσόκ, για παράδειγμα, είναι εξαιρετικά δύσκολο να παραχθεί και πιθανότατα αυτό γίνεται μόνο σε διαβαθμισμένα στρατιωτικά εργαστήρια - έως κάτι πολύ πιο ασαφές.

Το ρωσικό ενδιαφέρον πάντως για το δηλητήριο εκτείνεται στο ρωσικό παρελθόν, όταν ο Βλαντιμίρ Λένιν έδωσε εντολή να ιδρύσουν ένα μυστικό χημικό εργαστήριο που οι Σοβιετικοί αναφέρουν ως Lab X.

Η KGB χρησιμοποίησε χημικά Lab X για να φιμώσει τους εχθρούς του κράτους στο εσωτερικό και στο εξωτερικό.

Αυτό περιελάμβανε τον Βούλγαρο συγγραφέα και αντιφρονούντα Γκεόργκι Μάρκοφ, ο οποίος σκοτώθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1970, όταν ένα μικρο-μηχανικό δισκίο που περιείχε ρικίνη πυροβολήθηκε στο πόδι του μέσω μιας ομπρέλας που χειρίστηκε κάποιος που συνδεόταν με τη βουλγαρική μυστική αστυνομία.