Snooze: Το πιο πολυχρησιμοποιημένο κουμπί στον κόσμο και γιατί δεν πρέπει να το ξαναπατήσετε

Ας ξεκινήσουμε από μια προσωπική ερώτηση: 'Οταν χτύπησε ο πρωί το ξυπνητήρι σας, πεταχτήκατε με ενθουσιασμό από το κρεβάτι σαν πρωταγωνιστές αυτών των ουτοπικών διαφημίσεων, ή κάνατε το αυτονόητο, να πατήσετε το μαγικό κουμπάκι snooze στο ξυπνητήρι σας;

Αν κάνατε το δεύτερο, αρχικά είστε φυσιολογικοί άνθρωποι, κανένας λόγος ανησυχίας. Κατά δεύτερον ανήκετε στην πλειονότητα των ανθρώπων του πλανήτη και κατά τρίτον πάμε να δούμε γιατί την επόμενη φορά θα πρέπει ίσως να το σκεφτείτε δύο φορές...

Πόσοι από μας κλέβουμε το χρόνο;

Μια πρόσφατη έρευνα που διεξήχθη στη Μεγάλη Βρετανία κατέδειξε ότι το 50% των ανθρώπων παραδέχονται ότι πατάνε το πρωί το snooze, ενώ το 15% από αυτούς παραδέχτηκε ότι το πατάει τρεις φορές πριν σηκωθεί.

Προσέξτε, εκείνοι που δεν το παραδέχτηκαν δεν σημαίνει ότι δεν το κάνουν κιόλας.

Ίσως οι κάτω των 30 να είναι κατάτι πιο ειλικρινείς από τους υπόλοιπους, καθώς τα δικά τους ποσοστά ανεβαίνουν αρκετά και δείχνουν ότι το 60% πατάει το snooze τουλάχιστον μια φορά πριν κατορθώσει να ξεπλακωθεί από το πάπλωμα.

Μας αρέσει ή όχι, το snooze είναι μέρος της καθημερινότητάς μας.

Στα παραδοσιακά ξυπνητήρια, μάλιστα, ήταν πάντα το μεγαλύτερο κουμπί, προφανώς προς αποφυγή ατυχημάτων όταν το αναζητούσε κάποιος στα τυφλά.

Το «καταραμένο» ξυπνητήρι και η ιστορία του

Το ξυπνητήρι είναι μια πολύ παλιά εφεύρεση και μια πρώτη αναφορά σε αυτό μάς έρχεται από την Ελλάδα του 4ου αιώνα π.Κ.Ε. Ο Πλάτωνας φαίνεται ότι χρησιμοποιούσε ένα μηχανισμό που δούλευε με νερό για να ξυπνάει ο ίδιος και οι μαθητές του και να πηγαίνουν στις διαλέξεις του, οι οποίες ξεκινούσαν αξημέρωτα.

Το 725 Κ.Ε. ένας βουδιστής μοναχός, Γι Ξινγκ τον έλεγαν για όποιον ενδιαφέρεται, το έκανε ακόμη χειρότερο, καθώς συνέδεσε τον ίδιο μηχανισμό με κάτι τεράστια γκονγκ τα οποία χτύπαγαν για να ξυπνήσουν τον ίδιον και τους άλλους μοναχούς. Και πιθανώς όλη την ανατολική Ασία.

Τα μηχανικά ρολόγια όπως τα ξέρουμε σήμερα εμφανίστηκαν το 14ο αιώνα. Τα δημιούργησαν επίσης μοναχοί, προκειμένου να μπορούν να είναι συνεπείς στις προσευχές και τις λειτουργίες.

Από τότε τα ρολόγια των εκκλησιών στις πλατείες πόλεων και χωριών φροντίζουν ανελλειπώς να μην χάνει κανείς πιστός τις πρωινές λειτουργίες και να χάνουν όλοι οι υπόλοιποι τον πρωινό τους ύπνο.

Για όσους δεν ζούσαν κοντά σε εκκλησία, υπήρχε ένα ειδικό επάγγελμα, οι άνθρωποι που χτυπούσαν τις πόρτες τους για να τους ξυπνήσουν. Με την έναρξη της βιομηχανικής επανάστασης, πολλά εργοστάσια επιστράτευαν τις σειρήνες τους το πρωί για να ξυπνάνε τους εργάτες.

Όλα αυτά μπορούσες να τα αποφύγεις κάπως, μέχρι το 1780, όταν ο Αμερικανός Λίβαϊ Χάτσινς δημιούργησε το προσωπικό ξυπνητήρι. Ο Χάτσινς είχε την κακή συνήθεια να ξυπνάει στος 4 το πρωί και θεώρησε καλό να συμβαίνει το ίδιο σε όλους, συνεπώς το ξυπνητήρι του δεν είχε άλλες επιλογές, αλλά χτύπαγε κάθε μέρα εκείνην την ώρα. Παρότι ήταν επαγγελματίας ωρολογοποιός, ο Χάτσινς δεν πατεντάρησε την εφεύρεσή του. Αυτό συνέβη αρκετά χρόνια αργότερα, το 1876, όταν ο Σεθ Τόμας δημιούργησε το πρώτο ξυπνητήρι που βγήκε στο εμπόριο και από τότε ο κόσμος δεν είχε πλέον καμία δικαιολογία για να μην πηγαίνει νωρίς στη δουλειά του.

Τα πρώτα ξυπνητήρια δεν είχαν φυσικά snooze. Αυτό προστέθηκε τη δεκαετία του '50, όταν η εταιρεία General Electric-Telechron αποφάσισε να κάνει δώρο στην ανθρωπότητα «το πιο ανθρωπιστικό ξυπνητήρι», το πρώτο που περιείχε τη δυνατότητα του snooze.

«Σε ξυπνάει, σε αφήνει να χουζουρέψεις, σε ξυπνάει ξανά», έλεγε η διαφήμιση και βέβαια μίλησε αμέσως στην καρδιά του κοινού. Όπως βλέπετε, δεν διέφερε πολύ από τα περισσότερα σημερινά ξυπνητήρια:

Αμέσως ακολούθησαν και οι ανταγωνιστές και το snooze εξελίχθηκε. Πλέον σου έδινε «ανάσες» πέντε και δέκα λεπτών ανάμεσα στα ξυπνήματα και αυτή η διάρκεια διατηρήθηκε για πολλά χρόνια. Μέχρι που άλλαξε και πλέον είναι στα εννέα λεπτά, πράγμα το οποίο εύλογα προκαλεί το ερώτημα:

Γιατί στα 9 λεπτά;

Σήμερα το στάνταρ στο snooze είναι τα εννέα λεπτά, κάτι που κάνει τους ψυχαναγκαστικούς να ανατριχιάζουν και τους υπόλοιπους να αναρωτιόμαστε.

Ελάχιστοι κατασκευαστές προσπάθησαν να το αλλάξουν, αλλά χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία. Η βασική θεωρία πίσω από το εννιάλεπτο είναι τεχνικής φύσεως: Ο καθορισμός της διάρκειας σε μονό αριθμό λεπτών φαίνεται ότι βολεύει περισσότερο τεχνικά, σε έναν τόσο μικρό μηχανισμό όπως είναι το ξυπνητήρι.

Υπάρχει όμως κι άλλος λόγος: Το εννεάλεπτο είναι ένα λογικό διάστημα να χουζουρέψεις, ενώ αν ξεπεράσει το δεκάλεπτο ο οργανισμός μπορεί να μπει πάλι σε κατάσταση ύπνου και το επόμενο ξύπνημα να είναι πιο δυσάρεστο.

Στην ψηφιακή εποχή, όμως, η επιμονή στο εννεάλεπτο δεν κάνει κανένα νόημα, τεχνικά μιλώντας.

Σε κάποιες περιπτώσεις είναι εφικτό να αλλάξεις τη διάρκεια, αλλά αν την αλλάξεις δεν μπορείς να την αλλάξεις ξανά. Η Apple στα iOS δίνει και πάλι ως στάνταρ το εννεάλεπτο, όπως και η Alexa της Amazon. Στην αγορά των Android μπορεί να βρει κανείς τη δυνατότητα για πεντάλεπτα, δεκάλεπτα και custom διάρκειας χουζουρέματα.

Και αφού εξαντλήσαμε τις πληροφορίες, πάμε στο βασικότερο όλων:

Είναι καλό για μας το snooze;

Όχι.

Συγνώμη για το απότομο του πράγματος, αλλά φαίνεται ότι όλοι συμφωνούν σε αυτό: Το snooze δεν είναι καλό, σταμάτα να το πατάς!

Υπάρχουν κυρίως δύο λόγοι για τους οποίους οι ειδικοί συμφωνούν σε αυτό.

Ο Μάθιου Γουόκερ, νευροεπιστήμονας και Διευθυντής του Κέντρου για τον Ύπνο του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, πιστεύει ότι όταν ο άνθρωπος ξυπνάει τεχνητά με τη βοήθεια ενός ξυπνητηριού, ενεργοποιείται αυτόματα στο νευρικό του σύστημα η αντίδραση «πολέμησε ή φύγε» (fight-or-flight), με συνέπεια να ανεβαίνει απότομα η αρτηριακή πίεση αλλά και ο καρδιακός ρυθμός.

Με την επανάληψη της διαδικασίας κάθε εννέα λεπτά, προκαλείς επανειλημμένο σοκ στον εαυτό σου και κατ' ουσίαν κακοποιείς την καρδιά σου και το νευρικό σου σύστημα, λέει ο ίδιος.

Κι αν αυτό δεν είναι αρκετά δυσάρεστο, υπάρχουν κι άλλα: Τοsnooze μπορεί να επηρρεάσει αρνητικά το επίπεδο των ορμονών ενός ανθρώπου, ρίχνοντας τα επίπεδα της κορτιζόλης, η οποία είναι η ορμόνη του στρες, αλλά και της τεστοστερόνης. Και οι δύο ορμόνες σε υψηλά επίπεδα είναι επικίνδυνες, όμως σε κανονικά επίπεδα μάς είναι απολύτως απαραίτητες.

Όταν χτυπάει το πρωί ξυπνητήρι, ο ανθρώπινος οργανισμός είναι πιθανότατα βυθισμένος σε ύπνο REM, ο οποίος ας το πούμε απλά είναι ο λιγότερο βαθύς ύπνος, αυτός που σε προετοιμάζει για να ξυπνήσεις. Όταν ο εγκέφαλος είναι σε κατάσταση REM ύπνου, τα επίπεδα κορτιζόλης και τεστοστερόνης είναι ούτως ή άλλως υψηλά, γι αυτό κι αν δεν έχεις χανγκόβερ ξυπνάς γεμάτος ενέργεια.

Οι άνθρωποι που πατάνε το snooze και ξανακοιμούνται, έστω και για λίγο, αρχίζουν ένα νέο κύκλο ύπνου και μπαίνουν σε κατάσταση μη-REM, εκεί όπου πέφτουν οι λειτουργίες και ο εγκέφαλος κάνει «συντήρηση». Όταν ξαναχτυπάει το ξυπνητήρι, αυτή τη φορά τους επαναφέρει από βαθύ όπνο.

Κι επειδή τα επίπεδα κορτιζόλης και τεστοστερόνης έχουν πέσει απότομα, οι άνθρωποι ξυπνούν χωρίς ουσιαστικά το σώμα τους και κυρίως ο εγκέφαλός τους να είναι έτοιμος. Με χαμηλά επίπεδα κορτιζόλης και τεστοστερόνης, είσαι όλη μέρα σε μια κατάσταση ημι-ξύπνιου, ενώ μακροπρόθεσμα το να ξυπνάς με χαμηλά επίπεδα και των δύο αυτών ορμονών οδηγεί σε υπέρταση, προβλήματα βάρους και σε ένα σωρό θέματα υγείας.

Και τι να κάνω για να χουζουρέψω λίγο;

Να βάζετε το ξυπνητήρι λίγο αργότερα, λένε οι ειδικοί. Ή να το πετάξετε και να πάρετε ξυπνητήρι απ' αυτά που σας ξυπνάνε σιγά-σιγά, γλυκά και όμορφα ανεβάζοντας το φως στο δωμάτιο, ή με μουσική που σταδιακά ανεβαίνει η έντασή της.

Το ξυπνητήρι της εταιρείας Sensorwake παρουσιάστηκε πριν λίγο καιρό σε έκθεση τεχνολογίας και εκπέμπει αρώματα τα οποία είναι μελετημένα για να ξυπνούν τον άνθρωπο σε περίπου δύο λεπτά. Ανάμεσά τους, μυρωδιές από καφέ, κρουασάν ή σοκολάτα (AP Photo/Gregory Bull)

Ή μπορείτε να πάρετε wearable, ένα έξυπνο ρολόι το οποίο όχι μόνο θα σας ξυπνήσει πολύ ήρεμα και γλυκά το πρωί -πολλά χρησιμοποιούν πλέον δόνηση-, αλλά θα συγκεντρώσει και όλες τις πληροφορίες για τον ύπνο σας όσο κοιμάστε.

Τέλος, μπορείτε να ρυθμίσετε μόνοι σας την ώρα που θα ξυπνάτε, ρυθμίζοντας με επανάληψη τον κύκλο του ύπνου σας. Όσο πιο σταθερή ώρα πέφτεις για ύπνο, τόσο πιο σταθερή είναι και αυτή κατά την οποία ξυπνάς. Ο οργανισμός εκπαιδεύεται.

Εντάξει, για το ένα πρωί που έχει προηγηθεί κρεπάλη, ένα snooze επιτρέπεται.

Ίσως και δύο...