Β. Μποζίκας στο CNN Greece: Ο κορωνοϊός βλάπτει σοβαρά την ψυχική υγεία

Στρες, άγχος, θυμός, μοναξιά, είναι μερικά μόνο από τα συναισθήματα που νοιώθουν οι περισσότεροι άνθρωποι μεσούντος του δεύτερου απαγορευτικού μέσα στην ίδια χρονιά. Την ίδια ώρα, ο «φόρος αίματος» από τον απρόβλεπτο ιό είναι τριψήφιος τις τελευταίες ημέρες, στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας, το ίδιο σταθερά τριψήφιος, με αντίστοιχα τριψήφια νούμερα και στους διασωληνωμένους. Το ΕΣΥ πιέζεται αλλά αντέχει, οι ψυχές πιέζονται και το πιο πιθανό είναι να μην αντέχουν…

Τα στοιχεία για την ψυχική επιβάρυνση των Ελλήνων- και μάλιστα με ιδιαίτερα άσχημη πρόγνωση και δείκτες, τα 2/3 των συμπολιτών μας υποφέρουν σοβαρά από στρες- προκύπτουν από τα προκαταρκτικά αποτελέσματα 30 χωρών, της Παγκόσμιας Μελέτης Υγείας και Λειτουργικότητας σε Περιόδους Μεταδοτικών Λοιμώξεων (Μελέτη COH-FIT), στην οποία έχουν συμμετάσχει μέχρι στιγμής 108.000 άτομα από όλο τον κόσμο.

Αναφορικά με την Ελλάδα, η αύξηση της ψυχικής επιδείνωσης, παρατηρήθηκε σε όλες τις ηλικιακές ομάδες των ενηλίκων που μελετήθηκαν (νεαροί ενήλικες: 18-39 ετών, άτομα μέσης ηλικίας:40-64 ετών, ηλικιωμένοι +65 έτη) αλλά οι ηλικιωμένοι ήταν αυτοί που, περίπου, στο σύνολό τους, παρουσίασαν μια τέτοια σημαντική αύξηση αυτών των αρνητικών ψυχοκοινωνικών επιπτώσεων.

Πρόκειται για μία ενδιαφέρουσα μελέτη, η οποία θα ολοκληρωθεί, όταν ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, κηρύξει τη λήξη της πανδημίας, αναφέρει στο CNN GR, ο Βασίλειος-Παντελεήμων Μποζίκας MD, PhD, καθηγητής Ψυχιατρικής, διευθυντής Β' Πανεπιστημιακής Ψυχιατρικής Κλινικής.

Στις 9 Μαίου 2020, ο καθηγητής Μποζίκας, είχε μιλήσει ξανά στο CNN GR, για την μελέτη, η οποία εμφανίζει σημαντικό ενδιαφέρον, καθώς συμμετέχουν πολλές χώρες και σχεδόν 200 επιστήμονες.

Πρόκειται ειδικότερα για τη μελέτη COH-FIT, με εθνικούς συντονιστές εκτός από τον καθηγητή Μποζίκα, τους: Αγοραστό Θ. Αγοραστό (επίκουρο καθηγητή Ψυχιατρικής, Β' Ψυχιατρική Κλινική, ΑΠΘ), Έλενα Δραγκιώτη (αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Linköping University της Σουηδίας) και Κωνσταντίνο Τσαμάκη, (ψυχίατρο, επισκέπτη ερευνητή στο King's College του Ηνωμένου Βασιλείου).

Η Παγκόσμια αυτή μελέτη υγείας και λειτουργικότητας σε περιόδους μεταδοτικών λοιμώξεων διεξάγεται διαδικτυακά, με στόχο να αξιολογηθεί ο αντίκτυπος της πανδημίας COVID-19 και των μέτρων καραντίνας στη σωματική και ψυχική υγεία του γενικού πληθυσμού, αλλά και των εργαζομένων στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης. Οι συμμετέχοντες κατευθύνονται στον κεντρικό ιστότοπο της έρευνας, όπου και εμφανίζονται οι πληροφορίες της έρευνας, μεταφρασμένες στην ελληνική γλώσσα.

Παρά το γεγονός, ότι πρόκειται για προκαταρκτικά αποτελέσματα, εν τούτοις η μελέτη εμφανίζει μεγάλο ενδιαφέρον καθώς αποτυπώνει σε μεγάλο βαθμό την ψυχική κατάσταση των ανθρώπων και τα ποσοστά επιδείνωσης της ψυχικής υγείας. Και φυσικά όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά και στις 4 Ηπείρους, μεταξύ άλλων σε Ινδία, Ιαπωνία, Κίνα, Αφρική ΗΠΑ.

Η μεγάλη επιβάρυνση των ηλικιωμένων

Όλες οι ηλικίες έχουν επιβαρυνθεί, αλλά οι μεγαλύτερες ηλικίες λίγο παραπάνω, τονίζει ο καθηγητής και προσθέτει: «Ίσως διότι οι άνθρωποι αυτοί, μετά και την οικονομική ύφεση που βιώσαμε όλοι μας περίμεναν να ξεκουραστούν κάπως και τώρα, έρχεται μία δεύτερη κρίση, υγειονομική αυτή τη φορά και τους αναστατώνει και πάλι. Και βέβαια, πίσω από την καραντίνα και την σοβαρή κρίση δημόσιας υγείας, κρύβεται μία οικονομική απειλή, την οποία φοβούνται πολλοί άνθρωποι και ίσως γι’ αυτό να υπάρχει τόσο μεγάλη επιδείνωση της ψυχικής τους υγείας».

Και συνεχίζει ο κ. Μποζίκας:

«Στην Ελλάδα η επιβάρυνση μεταξύ ανδρών και γυναικών θα λέγαμε ότι είναι ισότιμη, αλλά στην Κεντρική Ευρώπη υπήρξε πολύ μεγαλύτερη επιβάρυνση στις γυναίκες, σύμφωνα με τα προκαταρκτικά ερωτηματολόγια.

Η σημαντική αύξηση των επιπέδων των αρνητικών ψυχοκοινωνικών επιπτώσεων κυμαινόταν περίπου από το 1/5 ως το 1/3 των συμμετεχόντων. Σε χώρες όπως η Αυστραλία, το Ιράν, Μπαγκλαντές, η Χιλή, η Βραζιλία, η Κολομβία, η Ρουμανία και η Νότια Αφρική η αύξηση αυτή των επιπέδων του στρες φτάνει στο 2/5 έως 1/2 όσων συμμετείχαν. Σημαντική αύξηση των επιπέδων θυμού βρέθηκε στα 2/5 των συμμετεχόντων στο Μπαγκλαντές, Νότια Αφρική και Βραζιλία. Σε αρκετές χώρες η επιβάρυνση σε αρνητικά συναισθήματα ήταν μεγαλύτερη στις γυναίκες από ό,τι στους άνδρες (π.χ. Ιταλία, Ουγγαρία, Γερμανία, Πολωνία, Γαλλία, Μεγάλη Βρετανία, Ιράν, Νότια Αφρική, ΗΠΑ, Βραζιλία, Ουρουγουάη κλπ)».

Πότε είμασταν πραγματικά ευτυχείς;

«Είναι γεγονός, ότι η καραντίνα μας έχει περιορίσει και δυστυχώς, δεν μπορούμε να δούμε τις άλλες ευλογίες που έχουμε, όπως για παράδειγμα μία όμορφη χώρα με υπέροχο καιρό και ίσως για πρώτη φορά, τόσο χρόνο στη διάθεσή μας». Αυτό απαντά ο καθηγητής, στην ερώτησή μας, τι είναι τελικά αυτό που μας ζορίζει περισσότερο όσον αφορά στον εγκλεισμό και εάν είμαστε περισσότεροι ευτυχισμένοι, σε μία κανονική περίοδο, όταν τρέχουμε διαρκώς, γεμάτοι στρες για να προλάβουμε…

Και συνεχίζει: «Μην ξεχνάτε, ότι δεν γιορτάσαμε Πάσχα και Πρωτομαγιά-και όπως όλα δείχνουν και τα Χριστούγεννα θα είναι με περιορισμούς- ο τουρισμός άνοιξε για λίγο και η ιδιοσυγκρασία των Ελλήνων είναι πολύ εξωστρεφής και κοινωνική. Από την άλλη πλευρά, ο κάθε άνθρωπος αξιολογεί διαφορετικά μία κατάσταση όπως η …σιωπή- η οποία αποτελεί μία προσωπική επιλογή- αλλά εκτιμώ ότι ο κόσμος κουράστηκε. Η μόνη ελπίδα μας είναι τα εμβόλια αλλά και ο επαρκής εμβολιασμός του πληθυσμού και η οποιαδήποτε παράταση προς την έξοδο της ελευθερίας, αποτελεί μία δοκιμασία.

Ο αλτρουισμός των Ελλήνων…

Σε άλλο σημείο της συζήτησής μας, ο καθηγητής Μποζίκας, υπογραμμίζει ότι η Ρωσία, η Ελβετία και η Αυστρία εμφανίζουν καλύτερα δεδομένα σε ποσοστά, όσον αφορά τους δείκτες ψυχικής υγείας τους. Μικρότερα μεν, αλλά πιο βελτιωμένα.

Ωστόσο, ένα στοιχείο που προκαλεί μεγάλο ενδιαφέρον στον αντίποδα της ψυχικής επιβάρυνσης των Ελλήνων, είναι τα αλτρουιστικά αντανακλαστικά που επιδεικνύουν- θα τρέξουν να βοηθήσουν τον διπλανό τους με κάθε τρόπο... Τα ποσοστά μάλιστα για τους Έλληνες είναι πολύ αυξημένα, φθάνοντας το 70%, σε σχέση με τη Γαλλία που εμφανίζεται κοινωνικά αλληλέγγυα κατά 10%, η Ισπανία, η Ιαπωνία και η Αυστραλία.

Και αξίζει να σημειωθεί, ότι η Αυστραλία, σύμφωνα με τα προκαταρκτικά αποτελέσματα της μελέτης, εμφανίζει επίπεδα στρες μεγαλύτερα από αυτά των Ελλήνων, ωστόσο το γεγονός αυτό, δεν οδήγησε σε αντίστοιχα στοιχεία αλτρουισμού και κοινωνικής αλληλεγγύης, επισημαίνει ο συνομιλητής μας, προσθέτοντας, ότι η αλληλεγγύη και ο αλτρουισμός, είναι στοιχείο της κουλτούρας μας και του πολιτισμού μας, έτσι μεγαλώσαμε, έτσι γαλουχηθήκαμε εμείς οι Έλληνες.

Η ενδοοικογενειακή βία προϋπήρχε…

Σε ερώτηση σχετικά με την ενδοοικογενειακή βία, και εάν η εν λόγω μελέτη αποτυπώνει κάποια τέτοια κατάσταση, ο καθηγητής Μποζίκας, αναφέρει, ότι «Δεν έχουμε αποτελέσματα για την ενδοοικογενειακή βία και η εκτίμησή μου είναι ότι τα περιοριστικά μέτρα δεν γεννούν βίαιες συμπεριφορές. Μία επιθετική συμπεριφορά, δεν εκδηλώνεται σε καταστάσεις εγκλεισμού, προϋπάρχει. Το πρόβλημα με την ενδοοικογενειακή βία, είναι ότι τα θύματα αργούν να καταθέσουν και να καταγγείλουν το πρόβλημα, με αποτέλεσμα να χάνεται πολύτιμος χρόνος.

Θα οργανώσουμε την προσωπική μας ζωή

Θα μπορέσουμε να δούμε άραγε την κρίση αυτή ως ευκαιρία; Ρωτάμε τον καθηγητή, λίγο πριν ολοκληρώσουμε την ενδιαφέρουσα κουβέντα μας.

Οι κρίσεις, όσο σοβαρές και εάν είναι, δημιουργούν ευκαιρίες, απαντά και καταλήγει λέγοντας: Σιγά σιγά, βρίσκουμε τις ισορροπίες μας, έστω και με βίαιο τρόπο, αλλά η μεγάλη απειλή που είναι ο ιός παραμένει. Υπάρχει ακόμη, ένα μαύρο σύννεφο, αλλά σταδιακά, θα οργανώσουμε πάλι την προσωπική μας ζωή.

Όταν θα φύγουν τα σύννεφα, που είναι ο φόβος, ο θυμός και απειλή για την ζωή μας, ίσως δούμε τα οφέλη που άφησε στον ψυχισμό μας ο εγκλεισμός. Όπως για παράδειγμα, είδαμε τον κρατικό μηχανισμό να ωριμάζει και να ενηλικιώνεται εν μία νυκτί, τόσο με τον ψηφιακό μετασχηματισμό- μέρος του οποίου είναι μεταξύ άλλων η άυλη συνταγογράφηση- όσο και με την οργάνωση του ΕΣΥ. Και αυτή η οργάνωση θα μείνει και μετά την COVID-19 εποχή…