Ανακαλύπτοντας τους αρχαίους μυκηναϊκούς δρόμους: Γνωρίστε και περπατήστε τους

Η ορεινή περιοχή του Στεφανίου, σχεδόν ανάμεσα στην Κόρινθο και στο Άργος παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον για κάθε επισκέπτη που αναζητά μια διαφορετική εξόρμηση την εξοχή.

Φεύγοντας από την Κόρινθο με κατεύθυνση προς το Χιλιομόδι, υπάρχουν δύο χωριά που αξίζουν την προσοχή σας, το Στεφάνι και το Αγιονόρι, αλλά και ένα σημαντικό αρχαιολογικό μνημείο. Οι μυκηναϊκοί δρόμοι, ερείπια των οποίων σώζονται αλλά και το μονοπάτι πάνω στο οποίο ήταν χτισμένοι και που σήμερα χιλιάδες περιπατητές επισκέπτονται κάθε χρόνο.

Λίγα λόγια για τους δρόμους

Ο Όμηρος στην Ιλιάδα χρησιμοποιεί και την προσωνυμία «ευρυάγυια» όταν αναφέρεται στις Μυκήνες, δηλαδή η πόλη με τους ευρείς δρόμους και αναφέρεται κατά πάσα πιθανότητα στο οδικό δίκτυο που κατασκευάστηκε στην ύστερη εποχή του Χαλκού και θεωρείται ένα από τα επιτεύγματα της εποχής.
Η πρώτη αναφορά στο δίκτυο των αρχαίων μυκηναϊκών δρόμων στη περιοχή των Μυκηνών, γίνεται το 1884 από τον Γερμανό λοχαγό και τοπογράφο Μπέρνχαρβτ Στέφεν.

Ο Στέφεν χαρτογράφησε την περιοχή για λογαριασμό του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου της τότε Γερμανικής αυτοκρατορίας και ανακάλυψε τα τμήματα δύο δρόμων ενώ σε νεότερη έρευνα πρόσθεσε αποσπασματικά ίχνη κι άλλων δρόμων.

Οι αρχαιολόγοι πιστεύουν ότι οι βασικές αρτηρίες ήταν τέσσερις.

Τρεις δρόμοι είχαν κατεύθυνση τα φυσικά περάσματα που οδηγούν στη Κορινθία, δηλαδή το πέρασμα των Δερβενακίων, του Αγίου Βασιλείου και της Κλεισούρας του Αγιονορίου, ενώ μία τέταρτη οδός δείχνει να συνέδεε τις Μυκήνες με την Τίρυνθα και την Επιδαυρία.

Οι δρόμοι είχαν κατασκευαστεί ως μέρος ενός αμυντικού δικτύου και για χρήση κυρίως από τα ιππήλατα άρματα που ήταν σημαντικό κομμάτι της πολεμικής μηχανής της εποχής. Στο δεύτερο μισό του 13ου αιώνα γνωρίζουμε ότι οι Μυκηναίοι είχαν προχωρήσει σε σημαντικά αμυντικά και οχυρωματικά έργα. Η χρονολογία αυτών των έργων συμπίπτει με την χρονολογία κατασκευής ενός από τους δυο δρόμους στην περιοχή του Στεφανίου που συνέδεε τις Μυκήνες με τον Ισθμό.

Οι δρόμοι αυτοί επέτρεπαν την γρήγορη αποστολή στρατιωτικών ενισχύσεων όπου υπήρχε ανάγκη καθώς και τον έλεγχο της περιοχής σε περίπτωση που δέχονταν επιδρομή. Σε εποχές ειρήνης, το οδικό δίκτυο των Μυκηναίων εξυπηρετούσε τις επικοινωνίες και το εμπόριο καθώς και τον έλεγχο της αγροτικής παραγωγής.

Για να μπορούν οι Μυκηναίοι να ελέγχουν την τεράστια περιοχή τους η οποία περιλάμβανε την Κορινθία και την Βόρεια Αργολίδα είχαν οργανώσει ένα διοικητικό σύστημα που βασιζόταν στην αυστηρή ιεραρχία και σε έναν πολύπλοκο γραφειοκρατικό μηχανισμό ο οποίος για να δουλέψει χρειάζονταν γρήγορες και ασφαλείς επικοινωνίες, οι οποίες γίνονταν με τους δρόμους που κατασκευάστηκαν.

Μονοπάτι πάνω σε αρχαιο μυκηναϊκό δρόμο στην περιοχή του Στεφανίου / Πηγή CNN Greece

Τα ερείπια αυτών των δρόμων φαίνονται σήμερα και πολλά σημεία τους διατηρούνται μετά από 3.500 χρόνια κυρίως στη δύσβατη ημιορεινή περιοχή Βορειοανατολικά των Μυκηνών.

Το γιατί είναι ακόμη ορατοί οι δρόμοι αυτοί οφείλεται στο ότι εξαιτίας της μορφολογίας του εδάφους οι Μυκηναίοι έδωσαν μεγάλη προσοχή στην κατασκευή τους και έκαναν σημαντικά έργα αντιστήριξης για την προστασία από τη διάβρωση. Ένας ακόμη λόγος για την διατήρησή τους είναι ότι μέχρι πριν από λίγα χρόνια στην περιοχή υπήρχε ήπια ανθρώπινη παρέμβαση οπότε δεν είχαμε ανθρωπογενείς καταστροφές.

O πρώτος χάρτης του Μπέρνχαρβτ Στέφεν με τους δρόμους που είχε χαρτογραφήσει

Αν θέλετε να περπατήσετε στους μυκηναϊκούς δρόμους μπορείτε να ξεκινήσετε είτε από το Στεφάνι, είτε από τις αρχαίες Μυκήνες και θα βρείτε ειδικές σημάνσεις. Ετοιμαστείτε όμως για χωματόδρομο και πεζοπορία στο βουνό.

Κάθε χρόνο τοπικοί φορείς της περιοχής, οργανώνουν αγώνα δρόμου από τις Μυκήνες στο Χιλιομόδι , την περιοχή της αρχαίας Τενέας, πάνω στον αρχαίο δρόμο ο οποίος έχει καθαριστεί από τους τοπικούς συλλόγους.

Σε κάποια σημεία του ο αγώνας γίνεται πάνω στον νέο δρόμο που χαράχτηκε παράλληλα με τον αρχαίο και σε άλλα σημεία πάνω στον αυθεντικό αρχαίο. Η διαδρομή έχει μήκος 22, 8 χιλιόμετρα και στο μεγαλύτερο μέρος της περνά μέσα από μονοπάτια και μονοπατόδρομους.

Δεν θα είναι καθόλου δύσκολο να τον βρείτε και να κάνετε μια μικρή πεζοπορία καθώς ξεκινά από την πύλη των λεόντων στις αρχαίες Μυκήνες και ακολουθεί τη βόρεια πλαγιά του λόφου της ακροπόλεως και συνεχίζει στη χαράδρα του Χάβου. Ειδική σήμανση θα σας βοηθήσει να βρείτε το δρόμο.

Το χωριό Στεφάνι, στην ορεινή Κορινθία, Πηγή: CNN Greece

Ανακαλύψτε τη γύρω περιοχή

Αφού κάνετε τη βόλτα σας στο βουνό και στα μυκηναϊκά μονοπάτια (την Άνοιξη το τοπίο είναι υπέροχο), επιβάλλεται να γνωρίσετε τα γύρω χωριά, τα οποία έχουν μεγάλη ιστορία ξεκινώντας από το Αγιονόρι.

Μπορείτε να πάτε μέσω της Κλεισούρας, γνωστής από την καταστροφή του στρατού του Δράμαλη, από τον Νικηταρά, το 1826, μετά την πρώτη μάχη στα Δερβενάκια.

To εσωτερικό του μοναστηριού του Αγίου Δημητρίου. Πηγή: CNN Greece

Το Ανιονόρι το συναντάμε για πρώτη φορά στις μεσαιωνικές πηγές με το όνομα Ενόριον και συγκεκριμένα στον Βίο του Οσίου Νίκωνα του «Μετανοείτε».

Στις Βυζαντινές πηγές το συναντάμε ξανά μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους όπου αναφέρεται η κατάληψη του κάστρου του Ανιονορίου. Τα γεγονότα αναφέρονται και στο Χρονικό του Μορέως το οποίο γράφτηκε έναν αιώνα μετά. Το κάστρο που θα δείτε στο Αγιονόρι συντηρήθηκε και αναπλάστηκε πρόσφατα. Έχει ενδιαφέρον γιατί στον σημερινό περίβολο του, υπάρχουν ερείπια αλλά και σωσμένα τμήματα βυζαντινών εκκλησιών από τις οποίες μόνο μία είναι ακόμη ακέραιη, εκείνη των Αγίων Αναργύρων, χτισμένη και εικονογραφημένη το 1325-1326. Έχουν εντοπιστεί 13 από αυτές τις εκκλησίες. Το πιο εντυπωσιακό απ’ όλα τα ερείπια είναι ο ναός του Αγίου Μάρκου, κατασκευασμένος με τεράστιες πέτρες, κοντά στη βορειοδυτική πλευρά του κάστρου, που σύμφωνα με τους καθηγητές Ν. Δρανδάκη και Β. Κατσαρό, μάλλον ανήκει στον 11ο αιώνα.

Το εκκλησάκι του Αγίου Ταξιάρχη, χτισμένο στα μεταβυζαντινά χρόνια, με τοιχογραφίες του 1565 του Θεοδόσιου Κακαβά / Πηγή: CNN Greece

Συνεχίζοντας την περιήγησή σας σε αυτό το κομμάτι της Κορινθίας, θα περάσετε σίγουρα από το Στεφάνι όπου μπορείτε να φάτε σε μια από τις ταβέρνες του εξαιρετικό τοπικό κρέας. Το Στεφάνι κατοικήθηκε επί τουρκοκρατίας, και άκμασε στους επόμενους αιώνες, όπως δείχνουν τα μεταβυζαντινά του μνημεία με σπουδαιότερα τον Άγιο Ταξιάρχη με τοιχογραφίες του 1565 του Θεοδόσιου Κακαβά. Το εκκλησάκι σώζεται ανακαινισμένο και μπορείτε να φτάσετε εκεί από έναν ήπιο χωματόδρομο μετά τη μονή του Αγίου Δημητρίου.

Τοιχογραφία του Θεοδόσιου Κακαβά του 1565 στο ναό του Αγίου Ταξιάρχη / Πηγή: CNN Greece

Να επισκεφτείτε οπωσδήποτε τη την μονή του Αγίου Δημητρίου που επιβιώνει ως σήμερα ανακαινισμένη ως γυναικείο μοναστήρι. Το Στεφάνι έχει πλούσια μεταβυζαντινή κληρονομιά, λαογραφικό μουσείο και είναι επίσης γνωστό στην επιστημονική κοινότητα για το Αστεροσκοπείο του στο οποίο κάνει έρευνα το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο.

Η ιστορία του ξεκινά το 1964 και από τότε έχουν περάσει από αυτό πολλοί έλληνες και ξένοι επιστήμονες. Ένα ακόμη βυζαντινό μνημείο που αξίζει να δείτε είναι το εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου που είναι ο παλαιότερος βυζάντινός ναός της περιοχής, ο οποίος βρίσκεται στο χωριό Κλένια.

Εκτιμάται ότι χτίστηκε το 1287. Οι τοιχογραφίες του είναι σε δύο στρώματα και έχουν υποστεί σημαντική φθορά.

Αν είστε αθλητικός τύπος ενημερωθείτε για τις δραστηριότητες του πολιτιστικού συλλόγου του Στεφανίου που περιλαμβάνουν πεζοπορίες, ποδηλατοδρομίες και αλεξίπτωτο πλαγιάς.

Ευχαριστούμε για τη φιλοξενία τους: Περιφερειακή Ενότητα Κορινθίας, Πολιτιστικό Σύλλογο Στεφανίου, Ξενοδοχείο ΕΦΥΡΑ, Εθνικής Αντίστασης 52,Κόρινθος, εστιατόριο Φαγητό στου Ανδρέα, Περιάνδρου 52, Κόρινθος, Μιχαήλ Κορδώση, ομότιμο καθηγητή ιστορίας Παν/μίου Ιωαννίνων, Πατρίσια Βαν Ντερ Βαλ, οικονομολόγο, ιστορική ερευνήτρια.