FOCUS

Οι ακρωτηριασμένες γενιές της Υεμένης

Newsroom

Κυριακή, 20 Ιανουαρίου 2019 08:44

Οι ακρωτηριασμένες γενιές της Υεμένης — Agnes Varraine-Leca/MSF

Δεκέμβριος 2018. Νοσοκομείο των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Μόχα στην Υεμένη. Ένα καμπανάκι ακούγεται στην αυλή του αυτοσχέδιου νοσοκομείου, που σημαίνει ότι έφτασαν κι άλλοι ασθενείς. Ένα φορτηγάκι με ρουκετοβόλο φρενάρει απότομα και αφήνει τέσσερις ασθενείς μπροστά στο τμήμα επειγόντων περιστατικών. Οι δύο είναι παιδιά που έχουν καλυφθεί βιαστικά με επιδέσμους. Οι άλλοι δύο είναι ήδη νεκροί. Λίγες ώρες πριν ήταν μαζί με την οικογένειά τους στα χωράφια στο Μάουζα, που απέχει περίπου 30 χιλιόμετρα, όταν κάποιος πάτησε μια νάρκη.

Στις αρχές του 2018, οι μάχες μεταξύ των δυνάμεων των Χούτι και των δυνάμεων που υποστηρίζονται από τον συνασπισμό με επικεφαλής τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα κλιμακώθηκαν κατά μήκος του μετώπου ανάμεσα στις πόλεις Ταΐζ και Χοντάιντα. Οι δυνάμεις που υποστηρίζονται από τον συνασπισμό προέλασαν προς το στρατηγικό λιμάνι του Χοντάιντα, στην Ερυθρά Θάλασσα, και εξαπέλυσαν επίθεση στην πόλη στις 13 Ιουνίου 2018.

Σε μια προσπάθεια να ανακόψουν την προέλαση των χερσαίων δυνάμεων του συνασπισμού, χιλιάδες νάρκες και αυτοσχέδιοι εκρηκτικοί μηχανισμοί τοποθετήθηκαν στους δρόμους και τα χωράφια της περιοχής. Η πλειοψηφία των θυμάτων αυτών των φονικών όπλων είναι άμαχοι. Πολλοί έχουν σκοτωθεί ή ακρωτηριαστεί επειδή πάτησαν άθελά τους πάνω σε έναν εκρηκτικό μηχανισμό.

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα άνοιξαν ένα νοσοκομείο στην πόλη του Μόχα, στην επαρχία Ταΐζ, τον Αύγουστο του 2018, όπου πραγματοποιούνται επείγουσες χειρουργικές επεμβάσεις σε ανθρώπους που έχουν τραυματιστεί από νάρκες, από τους οποίους το ένα τρίτο είναι παιδιά.

Από τον Αύγουστο έως τον Δεκέμβριο του 2018, οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Μόχα δέχτηκαν και περιέθαλψαν περισσότερους από 150 ανθρώπους που είχαν τραυματιστεί από νάρκες, αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς και πυρομαχικά που δεν είχαν εκραγεί, από τους οποίους το ένα τρίτο ήταν παιδιά που έπαιζαν στα χωράφια. Εξαιτίας των αναπηριών τους, οι τραυματίες αυτοί αντιμετωπίζουν ένα αβέβαιο μέλλον.

Δημιουργώντας γενιές ακρωτηριασμένων ανθρώπων, οι νάρκες έχουν μακροχρόνιες επιπτώσεις, όχι μόνο για την κάθε οικογένεια, αλλά και για την κοινωνία συνολικά, καθώς τα θύματα θα εξαρτώνται περισσότερο από τους άλλους και ταυτόχρονα θα είναι πιο απομονωμένα κοινωνικά. Επιπλέον, οι νάρκες εμποδίζουν τους κατοίκους των αγροτικών περιοχών να καλλιεργήσουν τα χωράφια τους, το οποίο είναι μεγάλο πλήγμα για τις οικογένειες που βασίζονται σε αυτά για να ζήσουν.

Οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα κάνουν έκκληση στις αρχές, καθώς και σε εξειδικευμένες οργανώσεις να κλιμακώσουν τις εργασίες αποναρκοθέτησης, ώστε να μειωθεί ο αριθμός των ανθρώπων που σκοτώνονται και τραυματίζονται από εκρηκτικούς μηχανισμούς σε περιοχές αμάχων.

Τα χωράφια που σκοτώνουν

Ο Νάσερ (κέντρο) και ο πατέρας του, Μοχάμεντ (αριστερά), σε έναν από τους θαλάμους νοσηλείας στο χειρουργικό νοσοκομείο των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Μόχα.

Ο 14χρονος Νάσερ τραυματίστηκε όταν εξερράγη μια νάρκη. Η ουλή στο αριστερό του χέρι δείχνει το σημείο όπου ακρωτηριάστηκε ο αντίχειράς του, όταν χτυπήθηκε από σφαίρα πριν από λίγα χρόνια. Προσπαθεί να ισορροπήσει καθώς στηρίζεται στις πατερίτσες για πρώτη φορά. Ο Νάσερ πάτησε τη νάρκη στις 7 Δεκεμβρίου, ενώ πρόσεχε τα πρόβατα της οικογένειας μαζί με τον θείο του και τον ξάδελφό του σε ένα χωράφι στο Μαφράκ Αλ Μόχα στην επαρχία Ταΐζ.

Την ίδια μέρα, ο Νάσερ χειρουργήθηκε στο νοσοκομείο των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Μόχα, που απέχει 50 χιλιόμετρα. Το δεξί του πόδι ακρωτηριάστηκε κάτω από το γόνατο. Με έναν αντίχειρα λιγότερο, δυσκολεύεται να περπατήσει με τις πατερίτσες. Ο Φαρούκ, φυσικοθεραπευτής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, τον βοηθάει να κάνει λίγα βήματα ανάμεσα στα 10 κρεβάτια σε έναν από τους τρεις θαλάμους νοσηλείας του νοσοκομείου. «Το οστό θρυμματίστηκε τελείως, οπότε δεν έμεινε τίποτα να σώσουμε» λέει ο Φαρούκ.

Μετά το ατύχημα, ο πατέρας του Νάσερ, ο Μοχάμεντ, φοβάται να περπατήσει στα χωράφια γύρω από το Μαφράκ Αλ Μόχα. «Ξέρουμε ότι έχουν βάλει νάρκες γύρω από την πόλη, αλλά το πρόβλημα είναι ότι δεν ξέρουμε πού ακριβώς» λέει. Λίγες μόνο πινακίδες προειδοποιούν για την ύπαρξη ναρκών, ενώ οι λιγοστές βαμμένες κόκκινες πέτρες δείχνουν πού είναι ασφαλές να περπατήσει κανείς. Καθημερινά, ένας υπόκωφος κρότος σημαίνει ότι άλλος ένας εκρηκτικός μηχανισμός πυροδοτήθηκε.

Ο θείος του Νάσερ τραυματίστηκε μαζί με τον ανιψιό του, από θραύσματα της νάρκης στα μάτια. Μεταφέρθηκε κατευθείαν στο νοσοκομείο των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Άντεν, 270 χιλιόμετρα από το Μόχα, για να λάβει την εξειδικευμένη φροντίδα που χρειαζόταν.

Η Αμάρα τραυματίστηκε από έκρηξη νάρκης, ενώ έπαιζε κοντά στο σπίτι της στο Ντούμπα στο διαμέρισμα Μόχα. Την 1η Δεκεμβρίου, η Αμάρα και τέσσερις φίλοι της (τρία κορίτσια και ένα αγόρι) έπαιζαν δίπλα στα πρόβατά τους σε ένα χωράφι. Η Αμάρα είδε ένα αντικείμενο με αριθμούς πάνω του: όταν το ακούμπησε, η νάρκη εξερράγη. Τα τέσσερα κορίτσια τραυματίστηκαν, ενώ το αγόρι σκοτώθηκε. Η Φατμά, η γιαγιά της, άκουσε την έκρηξη και έτρεξε στο χωράφι. Η Αμάρα απομακρύνθηκε από το χωράφι πάνω σε γαϊδούρι και στη συνέχεια μεταφέρθηκε με αυτοκίνητο στο στρατιωτικό νοσοκομείο του Μόχα (που απέχει μία ώρα) και παραπέμφθηκε στο νοσοκομείο των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στην πόλη. Η οικογένεια ξέρει ότι υπάρχουν νάρκες στην περιοχή, όμως δεν υπάρχουν πινακίδες στα συγκεκριμένα σημεία. Πολλοί έχουν τραυματιστεί στο παρελθόν, μεταξύ αυτών και ο θείος της Αμάρα. Το κορίτσι έχει πολλαπλά τραύματα στη δεξιά πλευρά του προσώπου της, στην κοιλιά και στο αριστερό πόδι (ανοιχτό κάταγμα). Υποβλήθηκε σε λαπαροτομία και άλλες χειρουργικές επεμβάσεις.

Αφότου οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα άνοιξαν το νοσοκομείο τους στο Μόχα, έχουν πραγματοποιήσει συνολικά περισσότερες από 2.000 συνεδρίες επειγόντων περιστατικών και περίπου 1.000 επεμβάσεις.

Διπλή τιμωρία

Πριν από τον πόλεμο, η περιοχή μεταξύ του Μόχα και της γραμμής του μετώπου ήταν αγροτική. Αφότου ξεκίνησαν οι μάχες, πολλοί κάτοικοι των πόλεων και των χωριών κοντά στις εμπόλεμες ζώνες –όπως το Χαΐς και το Μαφράκ Αλ Μόχα– έχουν εγκαταλείψει τα σπίτια τους. Στα γύρω χωράφια έχουν τοποθετηθεί νάρκες για να ανακοπεί η προέλαση του στρατού, με αποτέλεσμα οι κάτοικοι να μην μπορούν να τα καλλιεργήσουν και να μην έχουν τα μέσα για να ζήσουν.

Η περιοχή Μάουζα, που απέχει 45 λεπτά από το Μόχα, έχει χάσει τον μισό πληθυσμό της. «Οι άνθρωποι που ζουν εδώ τιμωρούνται, και μάλιστα διπλά. Οι νάρκες όχι μόνο σκοτώνουν και τραυματίζουν τα παιδιά τους, αλλά και τους εμποδίζουν να καλλιεργήσουν τα χωράφια τους. Χάνουν την πηγή του εισοδήματός τους και των τροφίμων για τις οικογένειές τους» λέει η Κλερ Χα-Ντουόνγκ, επικεφαλής αποστολής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στην Υεμένη.

Ανεπαρκής αποναρκοθέτηση

Δεκάδες χιλιάδες εκρηκτικοί μηχανισμοί θα απειλούν τις ζωές των ανθρώπων στην Υεμένη για τις επόμενες δεκαετίες. Η βρετανική οργάνωση Conflict Armament Research*, σε πρόσφατη έκθεσή της, επισήμανε τη μεγάλης κλίμακας μαζική παραγωγή ναρκών και αυτοσχέδιων εκρηκτικών μηχανισμών από τους Χούτι, καθώς και τη χρήση ναρκών κατά προσωπικού, αντιαρματικών ναρκών και ναρκών θαλάσσης από την οργάνωση. Σύμφωνα με το Εκτελεστικό Κέντρο Αντιμετώπισης Ναρκών της Υεμένης, ο στρατός της Υεμένης εξουδετέρωσε 300.000 νάρκες το διάστημα 2016-2018.

Η αποναρκοθέτηση πραγματοποιείται σχεδόν αποκλειστικά από τον στρατό και επικεντρώνεται στους δρόμους και σε στρατηγικές υποδομές, χωρίς να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή σε περιοχές αμάχων. «Οι εξειδικευμένες οργανώσεις εξουδετέρωσης ναρκών και οι αρχές πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειές τους για την αποναρκοθέτηση της περιοχής, ώστε να μειωθεί ο αριθμός των θυμάτων» λέει η Κλερ Χα-Ντουόνγκ, επικεφαλής αποστολής των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.

Εκτός από την αποναρκοθέτηση στρατηγικών περιοχών για τον στρατό, πρέπει επειγόντως να εξουδετερωθούν όλοι οι τύποι ναρκών και εκρηκτικών μηχανισμών στις περιοχές των αμάχων, όχι μόνο εκεί όπου ζουν αλλά και στην καλλιεργήσιμη γη, ώστε οι κάτοικοι να έχουν πάλι πρόσβαση στα χωράφια τους.

Τεράστιο έλλειμμα φροντίδας υγείας

Ο Αλί (αριστερά, δεξιά) και ο Ομάρ (κέντρο) ζουν στο Μάουζα. Τραυματίστηκαν από νάρκες με διαφορά έξι μηνών. Ο Αλί, καθώς είχε αργήσει στο ραντεβού με τους φίλους του, έτρεχε σε ένα χωράφι και πάτησε μια νάρκη. Από την έκρηξη τραυματίστηκε σοβαρά στο δεξί πόδι. Με το δεξί του πόδι ακρωτηριασμένο και το αριστερό αδύναμο εξαιτίας της πολιομυελίτιδας που είχε περάσει μικρός, δεν είναι εύκολο να περπατάει με τις πατερίτσες. Ο Αλί έρχεται στο νοσοκομείο των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Μόχα για φυσικοθεραπεία δύο φορές την εβδομάδα. Ο Ομάρ τραυματίστηκε τον Μάρτιο του 2018, ενώ πήγαινε καύσιμα στον παππού του. Μεταφέρθηκε κατευθείαν στο Άντεν, επειδή δεν υπήρχε κοντινή ιατρική δομή στην οποία θα μπορούσε να χειρουργηθεί. Ο Ομάρ τραυματίστηκε προτού ανοίξουν οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα το νοσοκομείο τους στο Μόχα τον Αύγουστο, το οποίο προσφέρει επείγουσα περίθαλψη και χειρουργική φροντίδα για τραυματίες πολέμου από τις γραμμές του μετώπου στο Ταΐζ και το Χοντάιντα, καθώς και φροντίδα υγείας για γυναίκες με επιπλοκές κατά την εγκυμοσύνη.

Δεν περνάει μέρα χωρίς να φτάσουν τραυματίες πολέμου, όπως ο Αλί και ο Ομάρ στο νοσοκομείο των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Μόχα από τις γραμμές του μετώπου ανάμεσα στο Ταΐζ και το Χοντάιντα. Το Άντεν, όπου οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα άνοιξαν ένα εξειδικευμένο νοσοκομείο τραυμάτων το 2012, απέχει 450 χιλιόμετρα (έξι ώρες) από το Χοντάιντα. Στην περιοχή ανάμεσα στις δύο πόλεις υπάρχει τεράστιο έλλειμμα φροντίδας υγείας για τους κατοίκους. Το νοσοκομείο των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Μόχα είναι η μόνη δομή στην περιοχή με χειρουργείο και δυνατότητα χειρουργικών επεμβάσεων.

13 Δεκεμβρίου 2018. Ένα παιδί που τραυματίστηκε από νάρκη στο Μάουζα στην επαρχία Ταΐζ δέχεται ιατρική φροντίδα στο τμήμα επειγόντων περιστατικών του νοσοκομείου των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Μόχα. Τρεις συγγενείς του τραυματίστηκαν από την έκρηξη: οι δύο ήταν ήδη νεκροί όταν έφτασαν στο νοσοκομείο. Θραύσματα από τη νάρκη σφηνώθηκαν στο κρανίο, το μπράτσο και το πρόσωπό του, οπότε μεταφέρθηκε στο Άντεν για μαγνητική τομογραφία.

«Η παραθαλάσσια περιοχή ανάμεσα στο Χοντάιντα και το Άντεν είναι αγροτική και πάρα πολύ φτωχή. Οι άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη, και το νοσοκομείο μας είναι το μόνο μέρος όπου μπορούν να πάνε όταν χρειάζονται χειρουργική επέμβαση» λέει ο Χούσνι Αμπντάλα, νοσηλευτής χειρουργείου. «Ουσιαστικά πρόκειται για τραυματίες πολέμου. Κάποιοι δεν καταφέρνουν να φτάσουν στο Μόχα εγκαίρως και πεθαίνουν από τραύματα που θα μπορούσαν να έχουν αντιμετωπιστεί. Ακόμη, κάποιες γυναίκες πεθαίνουν στον τοκετό εξαιτίας της απουσίας κατάλληλης ιατρικής φροντίδας».

7 Δεκεμβρίου 2018. Το νοσοκομείο των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στο Άντεν. Ο 18χρονος Γιούσεφ τέλειωσε πρόσφατα το σχολείο στο Άντεν, όπου ζει η οικογένειά του. Βρισκόταν μέσα σε ένα αυτοκίνητο όταν εξερράγη μια αντιαρματική νάρκη κοντά στην περιοχή Kilo 16 στο Χοντάιντα. Αρχικά μεταφέρθηκε στο Μόχα, όπου ακρωτηριάστηκε το δεξί του χέρι, και στη συνέχεια μεταφέρθηκε στο Άντεν και υποβλήθηκε σε λαπαροτομία για να αφαιρεθούν μεταλλικά θραύσματα από την κοιλιά του.

«Οι τραυματίες πολέμου συχνά φτάνουν στο Μόχα πολύ αργά και πολλοί είναι σε κρίσιμη κατάσταση. Οι νάρκες προκαλούν ιδιαίτερα σοβαρά τραύματα, έτσι βλέπουμε σύνθετα κατάγματα που είναι δύσκολο να χειρουργηθούν. Συχνά οι ασθενείς πρέπει να ακρωτηριαστούν και στη συνέχεια χρειάζονται πολλούς μήνες αποκατάστασης» λέει ο Χούσνι Αμπντάλα.