H ημιμάθεια λαμπρύνεται στο βασίλειο της καταιγιστικής πληροφόρησης

Οι πληροφορίες μάς «λούζουν» με ρυθμούς και ένταση καταιγίδας. Οι γνώσεις μας αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο. Οι εμπειρίες μας πολλαπλασιάζονται ταχύτερα από ποτέ.

Μήπως ακριβώς αυτή η ταχύτητα εκτρέφει την επικράτηση της ημιμάθειας; Μήπως πρέπει να πάρουμε απόφαση ότι (και) αυτή είναι η νέα πραγματικότητα;

«Η ημιμάθεια χειρότερη της αμάθειας» λέει ένα σοφό ελληνικό γνωμικό. Ο λόγος απλός: όταν δεν γνωρίζεις κάτι και έχεις συνείδηση της άγνοιάς σου, έχεις λιγότερες πιθανότητες να προβείς σε ενέργειες απερίσκεπτες. Όταν όμως δεν γνωρίζεις και νομίζεις ότι γνωρίζεις ή γνωρίζεις εν μέρει και νομίζεις ότι έχεις την πλήρη εικόνα (η περίπτωση της ημιμάθειας) , ο κίνδυνος να ενεργήσεις λανθασμένα αυξάνεται δραματικά.

Το ενδιαφέρον στις περισσότερες εντοπισμένες περιπτώσεις ημιμάθειας είναι το γεγονός ότι οι φορείς της (άνθρωποι περιορισμένων οριζόντων συνήθως) αρνούνται ή αδυνατούν να καταλάβουν πόσο απέχει η γνώση τους από την επιθυμητή, αποδεκτή ή αναγκαία.

Ενδιαφέρουσες (και κοινωνικά επικίνδυνες) εκφάνσεις ημιμάθειας αποτελούν οι παρακάτω συμπεριφορές:

• Βαρυστόλιστες εκφράσεις χρησιμοποιούμενες εκ του περισσού για να προσδώσουν αίγλη σε εκφράσεις που θα ήταν αναμφιβόλως πιο κατανοητές αν τους έλειπαν τα περιττά στολίδια
• Παραποίηση εννοιών και όρων. Μη γνωρίζοντας σε βάθος την ακριβή έννοια κάποιων όρων, ο ημιμαθής εμφορείται από διάθεση «δημιουργικής» προσέγγισης αυτών κατά το (δικό του) δοκούν, με αποτέλεσμα να αποδίδονται ιδιότητες που δεν υπάρχουν.
• Επιμονή σε απόψεις και συμπεράσματα που προέρχονται από μη πλήρη εικόνα καταστάσεων και γεγονότων. Μία όψη του νομίσματος είναι αρκετή για τον ημιμαθή.
• Υπέρ-αυτοπεποίθηση (σε αντίθεση με την ταπεινότητα και την αμφισβήτηση της αυτό-τελειότητας, που χωρίς κόμπλεξ αναγνωρίζει ο εκτιμών την ουσιαστική μάθηση).
• Όχι διάθεση για (περαιτέρω) μάθηση. Φυσικά, αφού ο ημιμαθής (νομίζει ότι) τα γνωρίζει όλα.
• Φόβος και αμφισβήτηση διαφορετικών απόψεων (καχυποψία λόγω ανασφάλειας). Ο ημιμαθής αμφισβητεί κάθε αλήθεια πέρα από την δική του. Δεν εμπιστεύεται παρά μόνο τον εαυτό του. Δεν αποζητά παρά μόνο την επιβεβαίωση των ομοίων του.
Ο μικρόκοσμος (του ημιμαθούς) είναι όλος ο κόσμος (του). Λαμβάνει αποφάσεις βάσει των περιορισμένων (και επακόλουθα περιοριστικών) εμπειριών του – εξαιρετικά επικίνδυνο για ανθρώπους σε θέση ισχύος.

Η ημιμάθεια αποτελεί άμεσο αποτέλεσμα μη επαρκούς εκπαίδευσης, αλλά επίσης και περιορισμένης έκθεσης σε εποικοδομητικές εμπειρίες, κάποιες φορές και σε εγγενή αδυναμία κατανόησης. Το πιο τίμιο και επιβοηθητικό σε αυτές τις περιπτώσεις είναι η ξεκάθαρη αλλά ευγενική υπόδειξη ολόκληρου του φάσματος γνώσης ώστε ο ημιμαθής να κατανοήσει το κομμάτι που του λείπει.

Είμαστε όλοι ολιγομαθείς. Ας το παραδεχθούμε. Και ας προσθέτουμε, καθημερινά, κομματάκια γνώσης στο παζλ των εμπειριών μας, συνειδητοποιώντας παράλληλα ότι το χάσμα ανάμεσα στα γνωστά και τα άγνωστα θα μεγαλώνει παρά την προσπάθειά μας.

Το αντίθετο της ημιμάθειας, το οποίο μας χρειάζεται για να ζήσουμε μια αξιόλογη ζωή, δεν είναι η απόλυτη γνώση. Είναι η καλλιέργεια του πνεύματος, και αυτό ουδεμία σχέση έχει με την καταβρόχθιση πληροφορίας.

Ηθικό δίδαγμα: Ο κίνδυνος της ημιμάθειας την εποχή της καταιγιστικής πληροφόρησης είναι μεγάλος, αλλά αντιμετωπίσμος.

H Μαρίκα Λάμπρου είναι μέλος της επιτροπής Women in Business-WIB του Ελληνο-Αμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου