Ψυχική υγεία και περιβάλλον: Πώς και γιατί συνδέονται άρρηκτα μεταξύ τους – Ειδικός εξηγεί

Πριν από μερικές ημέρες και με αφορμή την παγκόσμια ημέρα ψυχικής υγείας στο 2^ο Διεθνές Wellbeingr Forum, που είχε ως θέμα: «Ενδυναμώνουμε τους ανθρώπους αγκαλιάζουμε τη γη – η ψυχική υγεία στο κέντρο του οικοσυστήματος που διασφαλίζει την βιωσιμότητα του πλανήτη», δόθηκαν πολλές πλευρές της στενής σχέσης ανάμεσα στην ψυχική υγεία και την βιωσιμότητα του πλανήτη.

Μέσα από αυτό το Forum, έγινε σαφές ότι η υιοθέτηση ενός νέου τρόπου ζωής όχι μόνο αυξάνει την ατομική ευημερία και ευτυχία, αλλά διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην διασφάλιση της βιωσιμότητας του περιβάλλοντος.

Ένα από τα πρόσωπα που διοργάνωσαν και συμμετείχαν ενεργά στο Forum είναι η κ. Αθηνά Πάσσιου, πρόεδρος του φορέα «Θάλπος – Ψυχική Υγεία», η οποία και μας μίλησε για την άρρηκτη σύνδεση της ψυχικής υγείας με την βιωσιμότητα του περιβάλλοντος καθώς και την αλληλεπίδραση τους.

Η κ. Πάσσιου απάντησε στις ερωτήσεις του CNN Greece, για τον τρόπο που συνδέονται αυτές οι δύο έννοιες, για το πως γίνεται η ενδυνάμωση της ψυχικής υγείας και πως αντανακλάται στο περιβάλλον και βέβαια για ποιον λόγο μέχρι σήμερα δεν έχει επιτευχθεί αυτή η διασύνδεση.

«Ζούμε στο ατομικό παρόν και όχι το συλλογικό μέλλον. Η υποτίμηση της ψυχικής υγείας, η προτεραιοποίηση των υλικών αποκτήσεων είναι σημάδια μιας καταστροφικής, ατομιστικής κουλτούρας….είναι σαφές ότι δεν είναι ευρέως αντιληπτή η στενή σχέση φυσικού περιβάλλοντος και ψυχικής υγείας» επισημαίνει η πρόεδρος του ΘΑΛΠΟΣ.

Ερ: Με ποιον τρόπο συνδέεται η ψυχική υγεία με την βιωσιμότητα του πλανήτη; (περιβάλλον)

Απ: Η βιωσιμότητα του πλανήτη θα έπρεπε να είναι η μεγαλύτερη παγκόσμια πρόκληση για όλους τους ηγέτες, τα κράτη, τους ίδιους τους πολίτες.

Η διαρκής υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος πλήττει σφοδρά και ενίοτε ανεπανόρθωτα την ποιότητα της ζωής, όχι μόνο της ανθρώπινης, επιδρώντας αρνητικά στις απαραίτητες ισορροπίες για την αρμονική συνέχιση της.

Τα αποτελέσματα αυτών των διαταραχών, όπως η κλιματική κρίση, η επισιτιστική ανασφάλεια, ο κίνδυνος πανδημίας, η καθημερινή απομάκρυνση από το φυσικό περιβάλλον, δημιουργούν μία ασφυκτική καθημερινότητα στους ανθρώπους, μέσα στην οποία παύουν να είναι ευτυχισμένοι αισιόδοξοι, δημιουργικοί ακόμα και φιλάνθρωποι! Είναι οξύμωρο κι όμως θλιβερά πραγματικό: Οι άνθρωποι, με αλλοιωμένο πλέον τον φυσικό τους χώρο και διαταραγμένη τη συναισθηματική τους υπόσταση έχουν γίνει μισάνθρωποι και ψυχικά ευάλωτοι.

Είναι σημαντικό, να αντιληφθούμε ότι εφόσον η βιωσιμότητα του πλανήτη προϋποθέτει τη μελλοντική μας ύπαρξη με ευημερία και ασφάλεια, τότε κάθε στιγμή που ένας άνθρωπος σε ανάγκη δεν ζητά τη συνδρομή κάποιου να τον βοηθήσει, κλονίζει τη ψυχική του υγεία, της οικογένειας τους και προοδευτικά ενός τμήματος της κοινωνίας.

Επιπρόσθετα και πέρα από τις κοινές προκλήσεις, σημαντικοί ψυχοπιεστικοί παράγοντες όπως η κοινωνική ανισότητα, τα ανύπαρκτα συστήματα υγείας, η ανεπαρκής στέγαση και εκπαίδευση, η ανεργία ή η μη αξιοπρεπής εργασία αποτελούν σημαντική τροχοπέδη στην ψυχική μας υγεία και ευημερία και άρα και στην βιωσιμότητα. Αλληλένδετα λοιπόν συσχετίζεται η ψυχική υγεία και η βιωσιμότητα.

Ερ: Πως υλοποιείται η ενδυνάμωση της ψυχικής υγείας και πως αυτή αντανακλάται στο περιβάλλον;

Απ: Καταρχάς θα σας έλεγα πως το πρώτο βήμα συστημικής και συλλογικής ενδυνάμωσης της ψυχικής υγείας είναι η βαθιά και ουσιαστική συνειδητοποίηση πως η ψυχική υγεία είναι εξίσου σημαντική με τη σωματική! Θα σας έλεγα επίσης πως πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην καταπολέμηση του στίγματος της ψυχικής υγείας σε όλα τα επίπεδα και σε όλα τα πλαίσια. Επιπρόσθετα, ο σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα, στην ισότητα, στην διαφορετικότητα, στην κουλτούρα μη βίας ενισχύουν την ψυχική υγεία και αποτρέπουν την επιδείνωση των ψυχικών διαταραχών.

Σε ατομικό επίπεδο, οι παράγοντες ενδυνάμωσης της ψυχικής υγείας και της ενίσχυσης της ψυχικής ανθεκτικότητας είναι το χτίσιμο ουσιαστικών κοινωνικών και οικογενειακών σχέσεων, η αξιοπρεπής εργασία, η κατάκτηση της ισορροπίας σε όλες τις πτυχές της ζωής μας, η στοχοθέτηση και μια ζωή που πορεύεται σύμφωνα με τις προσωπικές μας αξίες.

Η ενίσχυση και προστασία της ψυχικής υγείας συνεπάγεται ενίσχυση και βελτίωση του φυσικού περιβάλλοντος. Ένας άνθρωπος που βιώνει εσωτερική ισορροπία, που προσέχει τον εαυτό του, που νοιάζεται για τους άλλους, εκτιμά και νιώθει ευγνωμοσύνη και για το περιβάλλον του. Μέσα από ένα αίσθημα συνολικού ‘ανήκειν’, μέσα από την ενισχυμένη κοινωνική συνοχή, καλλιεργεί οικολογική συνείδηση και αναπτύσσει καινοτόμες δράσεις που ενισχύουν την βιώσιμη ανάπτυξη.

Ερ: Γιατί μέχρι σήμερα δεν έχει επιτευχθεί αυτή η διασύνδεση ανάμεσα στο περιβάλλον και την ψυχική υγεία; (αίτια)

Απ: Ζούμε στο ατομικό παρόν και όχι το συλλογικό μέλλον. Η υποτίμηση της ψυχικής υγείας, η προτεραιοποίηση των υλικών αποκτήσεων είναι σημάδια μιας καταστροφικής, ατομιστικής κουλτούρας.

Επιπρόσθετα είναι σαφές ότι δεν είναι ευρέως αντιληπτή η στενή σχέση φυσικού περιβάλλοντος και ψυχικής υγείας. Οι θεσμικοί και επιστημονικοί παράγοντες και οι πολιτικές πολλές φορές είναι κατώτεροι των περιστάσεων και των καιρών. Οργανωμένες προσπάθειες ευαισθητοποίησης, πέφτουν συχνά στο κενό γιατί υπάρχει συνολικό εκπαιδευτικό έλλειμα. Αδυνατούμε να αντιληφθούμε το κοινό καλό, το ουσιαστικό ατομικό όφελος και τους εν δυνάμει περιβαλλοντικούς κινδύνους γιατί ομφαλοσκοπούμε αντί να υιοθετήσουμε μια ολισθική κατανόηση και προσέγγιση.

Δεν αξιοποιούμε τον ενισχυτικό για την ψυχική υγεία παράγοντα του υγειούς φυσικού περιβάλλοντος γιατί αγνοούμε ή υποτιμούμε την αξία του, προτιμούμε γρήγορες χημικές λύσεις για τα ψυχικά μας προβλήματα γιατί αυτό επιβάλει η ‘γρήγορη’ μας κουλτούρα. Η ουσιαστική διασύνδεση περιβάλλοντος και ψυχικής υγείας ενισχύει αμφίδρομα και τα δυο αλλά αυτό δεν είναι εύκολα αντιληπτό σε ένα κοινωνικο-οικονομικό περιβάλλον που δε θέτει ούτε την ψυχική υγεία ούτε το φυσικό περιβάλλον ως προτεραιότητες.

Ερ: Ποιες ενέργειες θα πρέπει να γίνουν προκειμένου να υπάρξει μεγαλύτερη διασύνδεση σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο;

Απ: Θα σας έλεγα ότι σε ατομικό επίπεδο, ο καθένας από εμάς χρειάζεται να ξεκινήσει ένα ταξίδι ουσιαστικής συνειδητοποίησης του ποιος είναι και ποιοι είναι εκείνοι οι παράγοντες που τον επηρεάζουν για να αντιληφθεί πλήρως την αμοιβαία επωφελή σχέση ψυχικής υγείας και περιβάλλοντος. Αλλά τα εφόδια για αυτό το ταξίδι θα πρέπει να τα αντλήσει από μια οργανωμένη σε συστημικό επίπεδο οικολογική εκπαίδευση, αλλά και από μια ολισθική ψυχο-εκπαίδευση που θα επεξηγεί την ουσιώδη σημασία του φυσικού περιβάλλοντος στην ψυχική μας υγεία.

Το φυσικό περιβάλλον προστατεύεται από μια ανθρώπινη συλλογικότητα που προτεραιοποιεί την ψυχική υγεία, την οικολογία και την τόσο σημαντική μεταξύ τους σχέση και δημιουργεί ‘οικολογική ενσυναίσθηση’ αλλά και ουσιαστικά ποιοτικότερη ζωή.

Πρώτα οι ειδικοί ψυχικής υγείας θα πρέπει να ενεργοποιηθούν προς αυτή την κατεύθυνση οργανωμένα έτσι ώστε να διεκδικήσουν και να υπάρξουν αρωγοί στη δημιουργία μιας κουλτούρας που θα ενισχύει αυτή τη σχέση. Μιας κουλτούρας που θα ευαγγελίζεται ότι οι υγιείς κοινωνίες διασφαλίζουν έναν υγιή πλανήτη και ο υγιής πλανήτης τροφοδοτεί απλόχερα αυτή την υγεία στον άνθρωπο.

Όταν μπορέσουν λοιπόν σε συλλογικό επίπεδο οι πολιτικές που προάγουν την βιώσιμη ανάπτυξη και τον βιώσιμο τρόπο ζωής, να προστατέψουν τα ανθρώπινα δικαιώματα, την διαφορετικότητα, να προασπιστούν την ειρήνη και την ισότητα, τότε θα ενδυναμώσουν την ψυχική υγεία, την ανθρώπινη ευημερία και κατ’ επέκταση την πλανητική υγεία.

Ο Φορέας «Θάλπος - Ψυχική Υγεία», μέσα από τη λειτουργία δέκα Μονάδων Ψυχικής Υγείας στο πλαίσιο του Προγράμματος ΨΥΧΑΡΓΩΣ του Υπουργείου Υγείας, υποστηρίζει άτομα που αντιμετωπίζουν προκλήσεις με την ψυχική τους υγεία, προσφέροντας δωρεάν υπηρεσίες ψυχικής υγείας για όλους. Επιπλέον, αναπτύσσει εξειδικευμένα προγράμματα και δράσεις προαγωγής της ψυχικής υγείας, στα οποία μεταξύ άλλων εντάσσεται και η διάσταση του περιβάλλοντος ως αναπόσπαστο μέρος της ψυχικής υγείας και ευημερίας του ατόμου.

Δείτε περισσότερα για το έργο του Φορέα στο www.thalpos.org.gr .