Πλατεία Αιγύπτου: Πώς είναι σήμερα η άλλοτε αρχοντική πλατεία δίπλα στο Πεδίον του Άρεως

Η πλατεία Αιγύπτου βρίσκεται στη συμβολή της λεωφόρου Αλεξάνδρας με την οδό Πατησίων. Από εκεί ξεκινούν λεωφορεία για Σούνιο και Θεσσαλονίκη και πλέον αποτελούν σήμα κατατεθέν της, επισκιάζοντας, εκ πρώτης τουλάχιστον, κάθε άλλο χαρακτηριστικό της. Τι παρατηρείς με μία δεύτερη ματιά; Προτομές, ένα ξεχασμένο σιντριβάνι και ιδιαίτερα κτήρια να την περιβάλλουν, τα μόνα ίσως που, πεισματικά, θυμίζουν τον μεγαλοαστικό χαρακτήρα που είχε κάποτε η περιοχή.

Η ιστορία, το όνομα και η Αθήνα μιας άλλης εποχής

Η διαμόρφωση της πλατείας Αιγύπτου ξεκίνησε το 1878 όταν ολοκληρώθηκε η χάραξη της λεωφόρου Αλεξάνδρας που συνέδεε την Πατησίων με την Κηφισίας. Ήταν η εποχή που τα Πατήσια από εξοχικός προορισμός γίνονταν σταδιακά το πρώτο προάστιο της Αθήνας και η πλατεία Αιγύπτου ήταν ένας βασικός σταθμός για την επέκταση της πόλης προς τα βόρεια.

Από εκεί το 1882 περνούσε το ιπποκίνητο τραμ που ξεκινούσε από το Σύνταγμα και έφτανε στην Πατησίων στο ύψος της Φωκίωνος Νέγρη. Το 1908 το ιπποκίνητο τραμ αντικαταστάθηκε από το ηλεκτρικό και τα επόμενα χρόνια η περιοχή γύρω από την πλατεία ενίσχυσε τον αριστοκρατικό της χαρακτήρα με τη οικοδόμηση κτηρίων που ξεχωρίζουν για την αρχιτεκτονική τους.

Την περίοδο του μεσοπολέμου στην πλατεία υπήρχε κολυμβητική δεξαμενή με θαλασσινό νερό για παιδικά λουτρά. Τότε, βέβαια, δεν λεγόταν καν «πλατεία Αιγύπτου», όνομα το οποίο της δόθηκε πολύ αργότερα με Πράξη Ονοματοθεσίας προς τιμήν της Αιγύπτου για τη φιλοξενία που προσέφερε στην ελληνική κυβέρνηση, τον βασιλιά και τμήμα των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Ήδη από τη δεκαετία του 1940 η ευρύτερη περιοχή θεωρούνταν μία από τις καλύτερες της Αθήνας, μαζί με το Κολωνάκι. Από τη μία, πολυκατοικίες και μονοκατοικίες ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής ήταν περιζήτητες για τους μεγαλοαστούς και τους καλλιτέχνες της πόλης. Από την άλλη, το Green Park στη Μαυροματαίων που ήταν ιδιαίτερα δημοφιλές το ’50 και το ‘60, το θερινό θέατρο της Μαρίκας Κοτοπούλη απέναντι και άλλα μαγαζιά για καφέ και γλυκό, έκαναν την περιοχή σημείο συνάντησης για διασκέδαση και βόλτα.

Τα χρόνια πέρασαν, η Αθήνα και τα στέκια άλλαξαν, το ίδιο και η πλατεία Αιγύπτου.

Η πλατεία Αιγύπτου σήμερα

Η πλατεία Αιγύπτου σήμερα είναι πολύ διαφορετική σε σχέση με τις δεκαετίες του ’50, του ’60, του ’70. Το τμήμα βόρεια της λεωφόρου Αλεξάνδρας έχει μετατραπεί σε αμαξοστάσιο των ΚΤΕΛ και υπόγειο πάρκινγκ και, έτσι, μόνο η μισή ουσιαστικά πλατεία νότια της λεωφόρου θυμίζει πράγματι πλατεία.

Στο νότιο αυτό τμήμα της ξεχωρίζει ό,τι έχει απομείνει από το σιντριβάνι που κάποτε τοποθετήθηκε εκεί συμβολικά, με σκοπό να διατηρηθεί το υδάτινο στοιχείο, όταν η δεξαμενή με το θαλασσινό νερό σταμάτησε να λειτουργεί.

Ακριβώς από πίσω, βρίσκεται η προτομή του Σπύρου Πάτση, ο οποίος διετέλεσε δήμαρχος Αθηναίων τη περίοδο 1922-1929. Την προτομή του φιλοτέχνησε ο γλύπτης Νικόλαος Παυλόπουλος και τοποθετήθηκε στην πλατεία το 1963.

Την πλατεία Αιγύπτου κοσμούν τρεις ακόμα προτομές, όλες σημαντικών προσωπικοτήτων της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Η μία βρίσκεται στο νοτιοδυτικό της τμήμα και είναι αυτή του αντιστασιακού στρατιωτικού Ιωάννη Τσιγάντε, έργο του γλύπτη Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Δίπλα της ακριβώς υπάρχει το μαρμάρινο μνημείο των ασυρματιστών, τους οποίους είχε οργανώσει ο Τσιγάντες για την μεταβίβαση πληροφοριών στη Μέση Ανατολή. Στην επιγραφή διαβάζουμε:

«ΜΙΔΑΣ 614. ΑΡΧΗΓΟΣ ΑΝΤ/ΡΧΗΣ Ι. ΤΣΙΓΑΝΤΕ. Ασυρματιστές Κ. ΡΟΥΣΣΟΣ σκοτώθηκε σε συμπλοκή με Γερμανούς 31-3-1943 / Μ. ΑΝΔΡΟΝΙΚΟΣ Θ. ΛΙΑΚΟΣ Μ. ΔΑΝΙΗΛΙΔΗΣ εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς στο σκοπευτήριο της Καισαριανής 20-5-1943».

Στο βορειοδυτικό τμήμα της πλατείας υπάρχει η προτομή μίας ακόμα ηγετικής μορφής της Εθνικής Αντίστασης, του Δημητρίου Ψαρρού, και τέλος, κρυμμένη πίσω από δέντρα και λεωφορεία, εκεί που η προέκταση της οδού Φερών συναντά κάθετα τη Μαυροματαίων, βρίσκεται η ορειχάλκινη προτομή του ποιητή Κωνσταντίνου Καβάφη, την οποία φιλοτέχνησε ο γλύπτης Κώστας Βαλσάμης το 1982 με πρωτοβουλία του Συνδέσμου Αιγυπτιωτών Ελλήνων.

Τι άλλο θα δεις στην πλατεία Αιγύπτου σήμερα; Κτήρια διαφόρων εποχών και αρχιτεκτονικών ρυθμών να την περιβάλλουν κάνοντας το όλο σκηνικό πιο όμορφο, ίσως και γραφικό.

Η οικία Σαρλή

Βρίσκεται νότια της πλατείας Αιγύπτου στην οδό Ιουλιανού 23. Οικοδομήθηκε το 1915 με 1920 και θεωρείται δείγμα του γαλλικού νεομπαρόκ, «μια κομψή και αρμονική "τοπική" εφαρμογή των αρχών της σχολής της Beaux-Arts».

Δίπλα ακριβώς στην Ιουλιανού 21 βρίσκεται ένα εκλεκτικιστικό κτήριο που οικοδομήθηκε την ίδια περίοδο βάσει σχεδίων του αρχιτέκτονα Βασιλείου Τσαγρή.

Το επιβλητικό Μέγαρο Ησαΐα

Δυτικά της πλατείας, στην απέναντι πλευρά της Πατησίων, στη γωνία με την Ιουλιανού, βρίσκεται το τετραώροφο μέγαρο Ησαΐα σε σχέδια του Παναγιώτη Ζίζηλα. Οικοδομήθηκε το 1923 και το μεγάλο του μέγεθος αποτελούσε μια τομή στην εξελισσόμενη εικόνα της Αθήνας εκείνης της εποχής.

Στην Κατοχή στο κτήριο αυτό στεγαζόταν ένα από τις δύο μικρά παράνομα καζίνο (ρουλέτες) που είχε στον έλεγχό της η γερμανική οργάνωση 3000 και ήταν σημείο συνάντησης για τους δωσίλογους. Κύριος σκοπός της οργάνωσης αυτής ήταν η δημιουργία ενός δικτύου κατασκοπείας στη Νότια Ελλάδα και η εξεύρεση ναυτικών οδών μεταφοράς πρακτόρων στη Μέση Ανατολή.

Από το 1950 το Μέγαρο Ησαΐα στεγάζει την ιστορική Σχολή Κινηματογράφου και Τηλεόρασης του Λυκούργου Σταυράκου.

Η οικία Ιασωνίδου - Κτήριο της Γ.Σ.Ε.Ε.

Ένα όμορφο κτήριο, εμβληματικό, με τη δική του ιστορία, βρίσκεται επίσης δυτικά της πλατείας στην απέναντι πλευρά της Πατησίων, στο νούμερο 69. Υπολογίζεται ότι κτίστηκε μεταξύ 1910 και 1915 και θεωρείται αντιπροσωπευτικό δείγμα του γαλλικού νεομπαρόκ. Από το 1940 στεγάζει τα γραφεία της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδας και αυτός είναι ένας από τους λόγους που η πλατεία Αιγύπτου είναι για χρόνια τόπος συγκεντρώσεων και συλλαλητηρίων.

Η μεσοπολεμική πολυκατοικία Σαββίδη με το εμβληματικό ρολόι

Η πολυκατοικία Σαββίδη είναι γνωστή για το μεγάλο τετράγωνο ρολόι στο ρετιρέ. Βρίσκεται στην προέκταση της οδού Φερών, πάνω στην πλατεία Αιγύπτου και η κατασκευή της ολοκληρώθηκε το 1936. Ξεχωρίζει επίσης για τα καμπυλωτά μπαλκόνια, τα γωνιακά της παράθυρα και τους κλειστούς εξώστες της που εμπνεύστηκαν οι αρχιτέκτονες Νικολαΐδης και Μιχαλέας. Το όνομά της, ωστόσο, το πήρε από τον εργολάβο Πάνο Σαββίδη που ανέλαβε την οικοδόμησή της.

Όσο για το ρολόι, τοποθετήθηκε εκεί για να λειτουργεί ως ρολόι της πλατείας μίας και ήταν το ψηλότερο κτήριο σε σχέση με τα άλλα τριγύρω. Η πολυκατοικία ανακαινίστηκε τη δεκαετία του 2000 και το εμβληματικό ρολόι που τόσα χρόνια δεν έχει αντικατασταθεί, εξακολουθεί να λειτουργεί κανονικά και είναι τοπόσημο πια της πλατείας.

Η πλατεία Αιγύπτου σήμερα είναι σίγουρα πολύ διαφορετική σε σχέση με το πώς ήταν χρόνια πριν, ο αρχοντικός της χαρακτήρας, όμως, δεν έχει τελείως χαθεί. Βρίσκεται σε ένα ιστορικό σημείο της πόλης που κάποτε ήταν σημείο συνάντησης για την κοσμική Αθήνα και έχει ιδιαίτερη αρχιτεκτονική ομορφιά λόγω των κτηρίων που την περιβάλλουν. Παρότι για χρόνια ήταν άλλοτε μη προσβάσιμη λόγω έργων, και άλλοτε κακόφημη, εξακολουθεί να αντέχει στον χρόνο και να αποτελεί μία ιδιαίτερη γωνιά του κέντρου της πρωτεύουσας.