Φωτογραφική έκθεση στη Βασιλίσσης Όλγας στη μνήμη των θυμάτων του Ολοκαυτώματος

Οι δύο εκθέσεις επί της οδού Βασιλίσσης Όλγας «Το Ολοκαύτωμα των Ελλήνων Εβραίων 1941 – 1944» και «Το Τραύμα ως Μνήμη και Ζωή» διοργανώνονται από τον Δήμο Αθηναίων σε συνεργασία με το Εβραϊκό Μουσείο της Ελλάδος και την εικαστικό Άρτεμις Αλκαλάη, καθώς και με την επιμέλεια και τον συντονισμό του Γραφείου Πολιτισμού του δήμου.

Με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα Μνήμης των Θυμάτων του Ολοκαυτώματος, που τιμάται κάθε χρόνο στις 27 Ιανουαρίου, ο Δήμος Αθηναίων για ακόμη μια χρονιά, στέλνει μέσω των δύο εκθέσεων ηχηρό μήνυμα «ποτέ ξανά», ώστε η ανθρωπότητα να μη ζήσει ξανά τέτοιες φρικαλεότητες.

Στα εγκαίνια της έκθεσης παραβρέθηκαν, μεταξύ άλλων, ο Πρέσβης του Ισραήλ κ. Νόαμ Κατς, ο Πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Ομάδας Φιλίας Ελλάδας – Ισραήλ, Δημήτρης Καιρίδης και η Αντιπρόεδρος Όλγα Κεφαλογιάννη, ο Εκπρόσωπος του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδας, Δανιήλ Μπεναρδούτ, ο Πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας της Αθήνας, Αλβέρτος Ταραμπουλούς, η Διευθύντρια της Κοινότητας Τάλυ Μαϊρ και η Διευθύντρια του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδας, Ζανέτ Μπαττίνου.

Όσα δήλωσε ο Κώστας Μπακογιάννης στα εγκαίνια

«Αυτή είναι μία πολύ σημαντική στιγμή για όλους εμάς στον Δήμο Αθηναίων. Όλοι γνωρίζουμε πως ο μεγαλύτερος εχθρός μας είναι η άγνοια, που αποτελεί και το μεγαλύτερο εμπόδιο στην κοινή μας πορεία για την οικοδόμηση ανεκτικών και συμπεριληπτικών κοινωνιών.

Γι’ αυτό είναι σημαντικό να διαφυλάττουμε την ιστορική μνήμη για τα εκατομμύρια θύματα της μεγαλύτερης θηριωδίας που στιγμάτισε την πανανθρώπινη ιστορία. Με αυτήν την έκθεση έχουμε την ευκαιρία να κάνουμε μία αναδρομή: Η Ελλάδα έχασε περισσότερο από το 80% του προπολεμικού εβραϊκού πληθυσμού της. Τα έργα της Αρτέμιδας Αλκαλάη μάς βάζουν στον μικρόκοσμο του σπιτιού-καταφυγίου των Ελλήνων Εβραίων της κατοχής.

Μεταβαίνουμε από το «πριν» στο «μετά», από το «μέσα» της θαλπωρής και της ασφάλειας στο «έξω» του διωγμού και της καταστροφής. Αυτή ακριβώς η αντιδιαστολή «γεννά» έντονα συναισθήματα και ξυπνά ενδοσκοπικές σκέψεις. Το τραύμα και η μνήμη, εντός ή εκτός εισαγωγικών, γίνονται «φακός» και ταυτόχρονα «εργαλεία».

Οι οικογενειακές στιγμές και εικόνες στοιχειοθετούν το μνημονικό της βίαιης και αποτρόπαιης μετάβασης από την ειρήνη στον πόλεμο. Το φάσμα του χρόνου συγχέεται και η διαχρονικότητα της δημιουργίας αναδύεται. Η τέχνη αντιστέκεται, η ζωή νικά. Με αυτά τα λόγια θα ήθελα να απευθύνω ένα μεγάλο ευχαριστώ σε όλους όσοι εργάστηκαν για να φτάσουμε σε αυτό το σημείο.

Ένα μεγάλο ευχαριστώ στον κ. Δανιήλ Μπεναρδούτ που εκπροσωπεί το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο Ελλάδας, στον κ. Αλβέρτο Ταραμπουλούς, Πρόεδρο της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών, καθώς και στο Εβραϊκό Μουσείο της Ελλάδας και στον Πρόεδρο κ. Μάτσα για τη συνεργασία και βέβαια στην καλλιτέχνιδα, κ. Αλκαλάη».

Ο Πρόεδρος του Εβραϊκού Μουσείου Ελλάδας, Μάκης Μάτσας, από την πλευρά του, ανέφερε: «Κύριε Δήμαρχε, θα ήθελα να σάς συγχαρώ από καρδιάς για τη σημερινή πρωτοβουλία και την οργάνωση αυτής της εκδήλωσης. Δεν αρκεί μόνο να προφέρουμε τις λέξεις «ποτέ ξανά» και ποτέ να μη ξαναζήσουμε τη ναζιστική θηριωδία του περασμένου αιώνα. Θα πρέπει να συνοδεύονται και από πρωτοβουλίες ανάλογες με τη σημερινή. Εύγε σε όλους όσοι συνεργάστηκαν για αυτήν την εκδήλωση, εύγε και στην καλλιτέχνιδα Αλκαλάη».

Ο κ. Μάτσας, αναφέρθηκε και στα σεμινάρια εκπαίδευσης καθηγητών σχολείων γύρω από το Ολοκαύτωμα που διοργανώνονται κάθε χρόνο από το Εβραϊκό Μουσείο της Ελλάδας, σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας, αλλά και στις επισκέψεις μαθητών στο Μουσείο του Άουσβιτς, εκεί όπου συντελέστηκαν τα πιο αποτρόπαια εγκλήματα του Ολοκαυτώματος: «Δεν μπορείτε να φανταστείτε την ικανοποίηση την οποία αισθανόμαστε, όταν διαβάζουμε τις εκθέσεις των μαθητών μετά την επιστροφή τους από το εκπαιδευτικό τους ταξίδι στο Άουσβιτς, οι οποίες άλλοτε μάς προκαλούν θαυμασμό για την ωριμότητα αυτών των παιδιών και άλλοτε μάς φέρνουν δάκρυα στα μάτια από τις διηγήσεις τους.

Στη σημερινή εποχή που ο εθνικισμός, ο ρατσισμός και ο αντισημιτισμός αρχίζουν να λαμβάνουν νέες διαστάσεις στην Ευρώπη και να μάς θυμίζουν τις μαύρες μέρες του παρελθόντος. Αυτοί οι μαθητές και ανάλογες εκδηλώσεις όπως αυτή που διοργανώνει σήμερα ο Δήμος Αθηναίων και ο Δήμαρχος του, αποτελούν τους πρεσβευτές απέναντι σε κάθε είδους μισαλλοδοξία».

Στην εκδήλωση, χαιρετισμό απηύθυνε ο Πρέσβης του Ισραήλ στην Ελλάδα, Νόαμ Κατς, ο οποίος τόνισε: «Είναι μεγάλη μου τιμή να βρίσκομαι σήμερα εδώ. Έχουμε μια έννοια, την έννοια της μνήμης. Ονομάζεται «ελπίδα». Είναι μια ενεργός έννοια του να θυμόμαστε. Σημαίνει ότι όταν θέλουμε πολύ να θυμόμαστε κάτι πρέπει να δουλεύουμε σκληρά κάθε μέρα για να θυμόμαστε τα μαθήματα που παρουσιάζονται στη ζωή μας. Θα ήθελα να ευχαριστήσω την εβραϊκή κοινότητα, τον Δήμαρχο Αθηναίων και όλους όσοι βρίσκονται εδώ για να συμμετάσχουν σε αυτήν τη μνήμη.

Αυτή η μνήμη είναι κάτι που δημιουργήθηκε από έναν καλλιτέχνη, ο οποίος τη ζωντάνεψε στον δημόσιο χώρο μας. Και αυτό είναι κάτι πολύ σημαντικό διότι αποτυπώνει τους φόβους του παρελθόντος, αλλά και τους επεξεργάζεται, ώστε όλοι εμείς να μπορούμε να τούς αισθανθούμε, να τούς θυμηθούμε και να λάβουμε τα απαραίτητα μαθήματα του «Ποτέ ξανά!».

Στην ομιλία της, τέλος, η εικαστικός Άρτεμις Αλκαλάη, αφότου ευχαρίστησε θερμά τους συν-διοργανωτές, αναφέρθηκε στα έργα της, τα οποία, όπως είπε, ξεκίνησαν πριν από 25 χρόνια: «Άρχισα τη δεκαετία του ‘90 να ασχολούμαι με το θέμα του Ολοκαυτώματος, προσπαθώντας να το αναπαραστήσω, μέσα από τον κόσμο του παιδικού παιχνιδιού, της μαριονέτας. Ήταν ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορούσα να διαχειριστώ το οικογενειακό και συλλογικό τραύμα.

Από το 2010, εισήγαγα μια νέα θεματική στη δουλειά μου που είναι τα σπίτια: Το σπίτι στο οποίο όλοι έχουμε μεγαλώσει, έχουμε δεχθεί την αγάπη, τη μητρική γλώσσα, τη φροντίδα και τη στοργή σε καιρό ειρήνης. Και είναι αυτό που χάνεται, κλονίζεται, αφανίζεται, καταστρέφεται και καταπονείται σε καιρό πολέμου. Έτσι λοιπόν με το σπίτι αυτό γύρισα όλο τον κόσμο, συνάντησα επιζώντες του Ολοκαυτώματος, Έλληνες από τα στρατόπεδα τα ναζιστικά, του Άουσβιτς και του Μπέργκεν - Μπέλσεν και στο ίδιο φωτογραφικό πλάνο εναπόθεσα το σπίτι σαν σύμβολο, σαν αρχέτυπο όλων αυτών που απώλεσαν αλλά και αυτών που απέκτησαν τη δεύτερη τους ζωή, είτε στην Ελλάδα είτε στο εξωτερικό». Και η ίδια πρόσθεσε πως «εκτός από το Ολοκαύτωμα, η δουλειά αυτή αγκαλιάζει και άλλα θέματα όπως τα ζητήματα ταυτότητας, φύλου, αλλά και μνήμης ιστορικής, συλλογικής και προσωπικής».

Πληροφορίες για τη διπλή έκθεση

«Το Ολοκαύτωμα των Ελλήνων Εβραίων 1941 – 1944»

Στην έκθεση αποτυπώνονται στιγμές από τη ζωή των Ελληνοεβραϊκών κοινοτήτων, πριν, αλλά και κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Στο φωτογραφικό υλικό της έκθεσης, το οποίο προέρχεται εξ ολοκλήρου από το Αρχείο του Εβραϊκού Μουσείου της Ελλάδος, οι επισκέπτες βλέπουν χαρούμενες οικογενειακές στιγμές, φωτογραφίες γάμων, επαγγελματιών, μαθητών, φωτογραφίες από γειτονιές και τόπους προσευχής, οι οποίες ξετυλίγουν τις ζωές ανθρώπων που εκτοπίστηκαν ή χάθηκαν για πάντα.

«Το Τραύμα ως Μνήμη και Ζωή»

Στην έκθεση φωτογραφίας της Άρτεμις Αλκαλάη, η καλλιτέχνιδα θέτει θέματα ελευθερίας και μνήμης, απώλειας και τραύματος, από μια εικαστική σκοπιά. Το κόκκινο κουβάρι της μνήμης ξετυλίγεται και συνδέει παρελθόν, παρόν και μέλλον. Η σκέψη ταξιδεύει στα πριν και τα μετά, στα όμορφα και στα δύσκολα, στα αδιαχώριστα. Η κ. Αλκαλάη προσεγγίζει το θέμα και τη μνήμη του Ολοκαυτώματος χρησιμοποιώντας τα υλικά της οικοτεχνίας και της μικροτεχνίας. Το ύφασμα, ο καμβάς, το χαρτί, το νήμα, το ξύλο και η κόλλα διαδραματίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο και καθορίζουν την υλική υπόσταση αλλά και το περιεχόμενο του έργου της. Με ρίζες στην ιστορία και πίστη στην ελληνική πολιτιστική παράδοση, δανείζεται τεχνικές που μετουσιώνει σε ένα σύγχρονο, προσωπικό καλλιτεχνικό ιδίωμα.

Η έκθεση θα διαρκέσει όλο τον Φεβρουάριο.