Θεραπεία μέσα από την Τέχνη: Τι είναι η «Πολιτιστική Συνταγογράφηση» και ποιους αφορά

Στην υπογραφή του Μνημονίου Συνεργασίας για την Πολιτιστική Συνταγογράφηση, τον σχεδιασμό και την υιοθέτηση πρωτοβουλιών που χρησιμοποιούν τις τέχνες και τον πολιτισμό ως προληπτική και θεραπευτική αγωγή για την προαγωγή της ψυχικής υγείας και ευεξίας των πολιτών, προχώρησαν σήμερα ο Υφυπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, αρμόδιος για θέματα Σύγχρονου Πολιτισμού, Νικόλας Γιατρομανωλάκης και η Υφυπουργός Υγείας, αρμόδια για θέματα Ψυχικής Υγείας και Εξαρτήσεων, Ζωή Ράπτη.

Πρόκειται για έργο ενταγμένο από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού στο Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης «Ελλάδα 2.0» που χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάκαμψης, με συνολικό προϋπολογισμό 10 εκατ. ευρώ και ορίζοντα υλοποίησης εντός της επόμενης τριετίας.

Το πρόγραμμα βασίζεται στην παραδοχή - που έχει αναγνωριστεί πλέον από φορείς όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας - ότι οι τέχνες έχουν ευεργετική επίδραση στη ψυχική υγεία ανθρώπων που διαχειρίζονται άνοια, κατάθλιψη, εθισμό, ψυχικά τραύματα κ.α, και ότι η συμμετοχή σε αυτές επιφέρει θετικά αποτελέσματα σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο.

Τρεις πυλώνες στη Μνημόνιο Συνεργασίας

Με το Μνημόνιο Συνεργασίας το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και το Υπουργείο Υγείας θέτουν τις βάσεις για πολυεπίπεδη συνεργασία, που διαρθρώνεται σε τρεις βασικούς πυλώνες:

1. Στην εκπαίδευση των εργαζομένων σε πολιτιστικούς φορείς και των επαγγελματιών ψυχικής υγείας για την πολιτιστική συνταγογράφηση, την ανάπτυξη και θεσμοθέτηση πρακτικών και τη διεξαγωγή σχετικών ερευνητικών προγραμμάτων.

2. Στο σχεδιασμό και εφαρμογή προγραμμάτων πολιτιστικής συνταγογράφησης.

3. Στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του γενικού πληθυσμού, των φορέων ψυχικής υγείας, καθώς και των καλλιτεχνικών και πολιτιστικών φορέων για την ανάπτυξη συμμετοχικών προγραμμάτων τέχνης στην ψυχική υγεία και στην πρόσκλησή τους μέσω προκηρύξεων για την ανάπτυξη τέτοιων δράσεων.

Οι δράσεις της πολιτιστικής συνταγογράφισης

Ενδεικτικά, δράσεις και πρωτοβουλίες που προγραμματίζονται να υλοποιηθούν στο πλαίσιο του Μνημονίου Συνεργασίας, αφορούν:

• Στη διοργάνωση και υλοποίηση σύνθετων πολυθεματικών δράσεων για τους φορείς ψυχικής υγείας που θα περιλαμβάνουν πολιτιστικές και εκπαιδευτικές δραστηριότητες για τους επαγγελματίες και λήπτες ψυχικής υγείας, με γνώμονα τη χρήση της τέχνης ως εργαλείο πρόληψης, διαχείρισης, θεραπείας και αξιολόγησης.
• Στο σχεδιασμό και την υλοποίηση πολιτιστικών δράσεων και προγραμμάτων για παιδιά και εφήβους, καθώς και τις οικογένειες/φροντιστές τους και τους επαγγελματίες που δραστηριοποιούνται σε τομείς εκπαίδευσης είτε θεραπείας παιδιών και εφήβων, ως μέσα εκπαίδευσης, ευαισθητοποίησης, ενημέρωσης και έκφρασης σχετικά με την ψυχική υγεία.
• Στην ανάπτυξη προγραμμάτων και δράσεων που αξιοποιούν διαφορετικά είδη τέχνης, με στόχο την εκφόρτιση εργασιακού φόρτου (Burnout) των επαγγελματιών ψυχικής υγείας.
• Στην υλοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων και σεμιναρίων για τη χρήση των τεχνών ως εργαλείο διάγνωσης, πρόληψης, διαχείρισης, θεραπείας και αξιολόγησης ψυχικών διαταραχών και ως μέσο βελτίωσης της ψυχικής υγείας.
• Στην ένταξη πολιτιστικών δράσεων ως σταθερή παρεχόμενη υπηρεσία στο ετήσιο πρόγραμμα του εκάστοτε φορέα ψυχικής υγείας.
• Στη συμμετοχή ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε προγράμματα εκμάθησης και κατάρτισης σε διαφορετικά είδη τεχνών που υλοποιούνται από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού.
• Στην ανάπτυξη συμμετοχικών προγραμμάτων τέχνης και καλλιτεχνικής συμμετοχής στην καθημερινή ζωή στον χώρο παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας, των ληπτών υπηρεσιών ψυχικής υγείας και των οικογενειών τους.
• Στον συνσχεδιασμό μεταξύ φορέων πολιτισμού και ψυχικής υγείας ερευνητικών προγραμμάτων έτσι ώστε να υπάρχουν δεδομένα και μετρήσιμα αποτελέσματα στην Ελλάδα.

Για την υλοποίηση του αντικειμένου του Μνημονίου Συνεργασίας προβλέπεται η σύσταση Διυπουργικής Ομάδας Εργασίας, αποτελούμενη από υπηρεσιακά στελέχη των συμβαλλόμενων Υπουργείων, στελέχη εποπτευόμενων φορέων των συμβαλλόμενων Υπουργείων, επαγγελματίες στο χώρο του πολιτισμού και τη ψυχικής υγείας καθώς και εκπροσώπους νομικών προσώπων δημοσίου ή/και ιδιωτικού δικαίου που δραστηριοποιούνται στο τομέα του σύγχρονου πολιτισμού και της ψυχικής υγείας.

Γιατρομανωλάκης: Ευεργετική η επίδραση του πολιτισμού στην υγεία

Κατά την υπογραφή του Μνημονίου Συνεργασίας, ο Υφυπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, αρμόδιος για θέματα Σύγχρονου Πολιτισμού, Νικόλας Γιατρομανωλάκης, δήλωσε:

«Με την υπογραφή του Μνημονίου Συνεργασίας μεταξύ των Υπουργείων Υγείας και Πολιτισμού και Αθλητισμού, αναγνωρίζεται για πρώτη φορά με τόσο επίσημο και συγκεκριμένο τρόπο στην Ελλάδα από την πολιτεία, η ευεργετική και πολυεπίπεδη επίδραση του πολιτισμού στην υγεία».

«Η επίδραση του πολιτισμού στην υγεία δεν αποτελεί θεωρητική συζήτηση αλλά τεκμηριώνεται επιστημονικά και πλέον υιοθετείται από την πολιτεία ως ένα ακόμα εργαλείο για την θωράκιση της ψυχικής υγείας των πολιτών αλλά και τη εντονότερη πολιτιστική συμμετοχή τους»

«Καθώς αναβαθμίζουμε τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε πλέον τη ψυχική υγεία στη χώρα μας, και παράλληλα στρέφουμε όλο και περισσότερο την προσοχή μας στον σύγχρονο πολιτισμό και στη σημασία της σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας, έτσι προσεγγίζουμε και την ανάπτυξη συνεργειών μεταξύ αυτών των δύο τομέων με στόχο την βελτίωση της ποιότητας ζωής και την κοινωνική συνοχή».

Ράπτη: Η τέχνη ενισχύει τα πρωτόκολλα θεραπείας

Από την πλευρά της, η Υφυπουργός Υγείας, αρμόδια για θέματα Ψυχικής Υγείας και Εξαρτήσεων, Ζωή Ράπτη, δήλωσε:

«Σήμερα είμαστε στην πολύ ευχάριστη θέση να ανακοινώσουμε την έναρξη της συνεργασίας μας με το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, η οποία στοχεύει στην προαγωγή της ψυχικής υγείας και ευεξίας του γενικού πληθυσμού στην χώρα μας μέσα από την τέχνη, με έμφαση στις ευάλωτες ομάδες, όπως τα παιδιά, οι έφηβοι και οι ηλικιωμένοι.

«Στο σημείο αυτό, θέλω να ευχαριστήσω θερμά τον Υφυπουργό Πολιτισμού κ. Γιατρομανωλάκη, καθώς και τους συνεργάτες του για τη γόνιμη συνεργασία.

«Οι τέχνες και ο πολιτισμός έχουν τη δυναμική να συνεισφέρουν στην ολιστική προσέγγιση του ευ-ζην, στην ενίσχυση της ψυχική υγείας και ευεξίας των συνανθρώπων μας. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας , «Η υγεία δεν αποτελεί απλά απουσία νόσου, αλλά εμπεριέχει το θετικό στοιχείο της πλήρους σωματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας. Για τον λόγο αυτό, τοποθετήσαμε την υγεία σε άμεση σύνδεση με τον πολιτισμό».

«Η χρήση των τεχνών σε χώρους υγειονομικής περίθαλψης, με ειδικά σχεδιασμένες δραστηριότητες, μπορεί να συμπληρώσει και να ενισχύσει τη μεθοδολογία και τα αντίστοιχα πρωτόκολλα θεραπείας».

«Είναι γνωστό πως η τέχνη ως μέσο θεραπείας συμβάλλει στην προστασία και αντιμετώπιση μιας ποικιλίας ψυχικών διαταραχών και προβλημάτων, στην πρόληψη, την προαγωγή και την αποκατάσταση της ψυχικής υγείας, καθώς επίσης για την πολύπλευρη ανάπτυξη και εξέλιξη των ανθρώπων».

«Με την παρούσα Διυπουργική συνεργασία, προχωράμε στη δημιουργία κατάλληλων συνεργειών με την ανταλλαγή μέσων και επιστημονικών προσεγγίσεων για την ενίσχυση των υφιστάμενων και την ανάπτυξη, νέων, ποιοτικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας στην Κοινότητα».