Ιωάννης Καποδίστριας, η τραγική τελεία της Επανάστασης του 1821

Γράφει ο σκηνοθέτης Γιάννης Σμαραγδής

Όπως η Εθνεγερσία του 1821 δεν βρήκε ακόμα μέσα στο χρόνο τη θέση της στις ψυχές των Ελλήνων, ομοίως δεν βρήκε η ουσία της τη θέση της στον μέχρι τώρα ελληνικό κινηματογράφο, ο οποίος κινηματογράφος είναι η μεγάλη λαϊκή τέχνη των καιρών που εκτός των άλλων δημιουργεί τους μύθους. Αποτελεί μοναδική ίσως εξαίρεση η ταινία ΛΟΡΔΟΣ ΜΠΑΪΡΟΝ του μεγάλου Νίκου Κούνδουρου που σκιαγράφησε τα σκοτάδια της επανάστασης και όχι το φως, αλλά με σπουδαίο και βαθύ τρόπο.

Με δυο λόγια, το κινηματογραφικό έπος της Ελληνικής Επανάστασης, ούτε ο παρηγορητικός μύθος της κατά τη γνώμη μου, δεν έχει γίνει ακόμα ούτε βεβαίως είναι στις προθέσεις μου να το κάνει η ταπεινότητά μου. Στις προθέσεις μου, όμως είναι να κάνω ταινία την «τελεία» της Ελληνικής επανάστασης που είναι ο αδικοχαμένος και αδικοσκοτωμένος μέγας Έλλην Ιωάννης Καποδίστριας, ο οποίος προσπάθησε να επαναφέρει το ενιαίο του Ελληνικού αισθήματος και τη φωτεινότητά του.

Και αν με ρωτάτε, γιατί τον Καποδίστρια, θα σας απαντήσω γιατί είναι το ανεξίτηλο πρόσωπο της περιόδου της Ελληνικής Επανάστασης, του οποίου η δολοφονία έφερε σκοτάδια που ζούμε έως και σήμερα.

Ξεκίνησα ένα μικρό εσωτερικό ταξίδι για να βρω τον χρωματισμό της αλώβητης ψυχής του Ιωάννη Καποδίστρια και ως εκ θαύματος βρέθηκα μπροστά σε ένα ιερό πρόσωπο. Γιατί; Τι ήταν αλήθεια ο Ιωάννης Καποδίστριας; Ένας ήρωας, ένας ηγέτης, ένας άγιος; Και τι είναι μοίρα, τι είναι χρέος; Τι είναι θεός, τι μη θεός και τι το ανάμεσό τους; Τι ήταν, λοιπόν, ο Καποδίστριας; Ήρωας, ηγέτης, Άγιος ή ένας πιστός που υπηρετούσε το σχέδιο του Θεού; Ή μήπως απλά ήταν ένας πατριώτης, ένας Έλληνας, ο οποίος ήθελε να λευτερώσει την Ελλάδα και να της δώσει την κεντρική θέση που της άξιζε ώστε να γίνει επίγειος φάρος του μέλλοντος;

Ή μήπως ήθελε να κάνει την Ελλάδα μία χώρα ελεύθερη από τους Οθωμανούς, αφιερωμένη αποκλειστικά και μόνο στις επιστήμες και τη διαφώτιση του ανθρώπινου γένους, μια χώρα-μήτρα, ένα κράτος ιερόν όπου οι ιδέες, η φιλοσοφία, η παιδεία, η τέχνη, ο πολιτισμός, να ανθίσουν ξανά στο ίδιο κράτος που τα γέννησε και τα έχασε μετά την εισβολή των Οθωμανών...

Ο Καποδίστριας μπορούσε να το διεκδικήσει και να το πραγματοποιήσει γιατί ο ίδιος ήταν «καλός κ’ αγαθός». Άλλωστε, αυτό το «Καλός κ’ αγαθός» του Πλάτωνα δεν είναι το αιώνιο ζητούμενο των καιρών μας, αλλά και των μελλοντικών καιρών;

Αυτό το εσωτερικό φως που εξέπεμπε έκανε τους ανθρώπους του καιρού του να λένε πως «είχε μια ροπή προς το καλό». Όλες του οι πράξεις οδηγούνταν από αυτή τη ροπή που σημαίνει πως είχε καταργήσει πλήρως το «Εγώ» και ό,τι έπραττε το έπραττε για τους άλλους… και πάντοτε ανιδιοτελώς. Και όλες του οι πράξεις είχαν κεντρικό πυρήνα την ουσιαστική απελευθέρωση της Πατρίδας.

Γι’ αυτό και ο Καποδίστριας έλαμπε. Οι συγκαιρινοί του έλεγαν: «Έχει ένα εσωτερικό φως που το ρίχνει όλο πάνω σε ό,τι υπερασπίζεται. Δεν κρατά τίποτα για τον εαυτό του. Γι’ αυτό είναι τόσο χλωμός, τόσο διάφανος: Απ’ αυτή τη συνεχή αιμορραγία φωτός. Ό,τι έχει, το διαχέει».

Ενώ ο ίδιος έλεγε: «Η αγάπη προς την Πατρίδα πρέπει να είναι ο μόνιμος ιερός σκοπός όλων των Ελλήνων. Η Πατρίδα κλείνει μέσα της όλα τα υψηλά νοήματα και κέντριζε την καρδιά των ανθρώπων προς ανώτερα αισθήματα». Ζούσε, εργαζόταν και ανέπνεε «για το ροδόχρουν τούτο όνειρο της πατρίδος μας της Ελλάδος». Ήξερε, επίσης, καλά πως δεν υπάρχει αληθινή Ελευθερία χωρίς παιδεία.

Ήξερε πολύ καλά τι πραγματικά σημαίνει παιδεία, γι’ αυτό έλεγε: «Πρέπει να μορφωθούν οι Έλληνες για να μπορέσουν να δημιουργήσουν σωστά το Ελληνικό κράτος». Έλεγε, επίσης, και αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε, ότι «η νίκη θα είναι δική μας, αν βασιλεύσει εις την καρδία μας μόνο το αίσθημα το ελληνικό. Ο φιλήκοος των ξένων είναι προδότης».

Όμως, από την άλλη μεριά το «κακό» ελλόχευε στις καρδιές των ανώριμων Ελλήνων της εποχής του που δεν κατανόησαν τι ήταν αυτό που επεδίωκε ο Κυβερνήτης γιατί δυστυχώς ήταν «φιλήκοοι των ξένων». Και η μοιραία σύγκρουση ανάμεσα στο καλό και στο κακό δεν άργησε να έρθει.

Ο σοφός Καποδίστριας ήξερε πως στους ανώριμους καιρούς ο καλύτερος τρόπος να είσαι χρήσιμος στην πατρίδα σου και στους συνανθρώπους σου ήταν η θυσία. Και θυσιάστηκε…

Αυτόν τον μεγάλο άνδρα έχασε η Ελλάδα, αυτόν τον γίγαντα που με ακρίβεια περιγράφει ο Έλληνας πρωθυπουργός προς χώρας Νικόλαος Σπηλιάδης ο οποίος έζησε από κοντά το δράμα του Κυβερνήτη όσο κανένας προς, γράφει: «Πόση σοφία στα λόγια και στις σκέψεις του Κυβερνήτη! Πόση απλότητα και καλοσύνη στους τρόπους του, πόση ευγένεια και αγάπη στα αισθήματά του! Η ψυχή του έκλεινε την δικαιοσύνη του Αριστείδη, την άψογη ηθική του Σωκράτη, την φιλελεύθερη και δημοκρατική νοοτροπία του Κίμωνα και την ευλάβεια των πρωτοχριστιανικών αγίων! Η πίστη στην ορθοδοξία, η αγάπη του προς την πατρίδα και τον άνθρωπο γέμιζαν το πνεύμα και την ψυχή του».

Ο Καποδίστριας ποτέ δεν έπαψε να αναφέρεται στο Θεό. Έλεγε «έχω εμπιστοσύνη σε απόλυτο βαθμό στο Θεό. Με θαύματα έσωσε τούτο το έθνος επί 4 αιώνες, θα το σώσει και στο μέλλον. Όταν θα έχω εκπληρώσει το Καθήκον μου… με τις δυνάμεις που μου απομένουν, θα σηκώσω το σταυρό μου… Και θα τον σηκώσω χωρίς κανένα γογγυσμό…» και γράφει με σαφήνεια για το μέλλον του στον Ελβετό φίλο του Εϋνάρδο: «Σήμερα είμαστε περικυκλωμένοι από το σκοτάδι και μετράω τις ημέρες για να γνωρίσω αν μέλλουμε ως κράτος να ζήσουμε αύριο»!

Ο Ιωάννης Καποδίστριας… δολοφονημένος έφυγε για τα ενδότερα του χρόνου στην μακάρια αθανασία, κεκαθαρμένος και λευκοφόρος έχοντας κάνει το χρέος του, υπηρετώντας ταπεινά την Πατρίδα του, την Πατρίδα μας, την μέσα ανώτερη Ελλάδα.

«Όσοι λευκοφόροι στην ψυχή, εννοήτωσαν».

Παραμένει, όμως, ζωντανό το όραμα του κυβερνήτη για μια χώρα-μήτρα του πολιτισμού της παιδείας και των ελληνικών οικουμενικών αξίων, με την ελπίδα και την προσμονή πως οι μέλλοντες των Ελλήνων θα το πραγματοποιήσουν.

Δείτε εδώ το μεγάλο αφιέρωμα του CNN Greece στην επέτειο των 200 ετών από την Επανάσταση του 1821