«Παίζουμε επικίνδυνα». O Mισέλ Ρεϊγιάκ & η εικονική πραγματικότητα που επελαύνει στο 57ο ΦΚΘ

Ως ένας από τους εκλεκτούς καλεσμένους του 57ου ΦΚΘ ο Ρεϊγιάκ μας έδωσε μια γεύση από τον θαυμαστό, καινούργιο κόσμο που έχει ήδη ξεκινήσει στην αίθουσα Παύλος Ζάννας. Εκεί όπου το πραγματικό έγινε ψηφιακό και μετά ένα άλλο σύμπαν από μόνο του. Ένα κινηματογραφικό σύμπαν που προκαλεί αυτό που ορίζουμε ως αντίληψη και πραγματική πραγματικότητα.

“Προέρχομαι από τον κόσμο της επίπεδης οθόνης” είπε ο Μισέλ Ρεϊγιάκ που αποφάσισε από νωρίς στην καριέρα του να εστιάσει στην τεχνολογία της εικονικής πραγματικότητας και σήμερα κάνει τις δικές του ταινίες και παραγωγές σε ταινίες VR. Στο masterclass ο Ρεϊγιάκ έκανε διάκριση μεταξύ αυτού που αισθανόμαστε με τις αισθήσεις μας ως πραγματική (real reality/RR), επαυξημένη (augmented reality/AR), μεικτή (mixed reality/ MR) και εικονική πραγματικότητα (virtual reality/VR).

“Οι περισσότεροι άνθρωποι ορίζουν ως πραγματικότητα τον υλικό κόσμο που μπορούν να προσλάβουν με τις αισθήσεις τους, όμως και σε αυτό το πεδίο η κβαντική φυσική έχει αμφισβητήσει την ‘αντικειμενική πραγματικότητα’ ως έννοια” είπε θυμίζοντας όλα όσα έχουν ειπωθεί για ένα Matrix που σίγουρα θα μας περιβάλλει. Το ταξίδι μαζί του ήταν γεμάτο από πληροφορίες που έκαναν τον εγκέφαλο μου να ανοίξει διάπλατα σε περισσότερες αλήθειες από αυτές που ως τώρα αντιλαμβάνεται.

Ο Ρεϊγιάκ αναφέρθηκε στο πρόσθετο στρώμα ψηφιακών πληροφοριών πάνω στην “πραγματική πραγματικότητα” που χαρίζει η επαυξημένη πραγματικότητα. Ένα σύμπαν γεμάτο περίτεχνα, φασαριόζικα ή όχι layers το οποίο ο χρήστης βλέπει, συνήθως με χρήση γυαλιών, και με ένα κλικ μπορεί να πάρει χρηστικές πληροφορίες σε μια εικονική οθόνη που ανοίγει μπροστά στα μάτια του και φυσικά να δει διαφημίσεις. Για τον ίδιο, η εικονική πραγματικότητα “συνιστά ριζική αλλαγή”» σε μια σειρά από πεδία: από την εκπαίδευση και την υγεία, στον τουρισμό και το real estate και φυσικά τον κινηματογράφο.

Στο σινεμά η εμπειρία του θεατή είναι βιωματική, “μας κυκλώνει, βρισκόμαστε στο κέντρο της δράσης, δεν παρακολουθούμε απλώς. Έχουμε την αίσθηση της παρουσίας μέσα στη δράση κι αυτό έχει επίδραση στην ενσυναίσθησή μας, στο συναισθηματικό αποτέλεσμα του βιώματος” είπε. “Προς το παρόν η "γλώσσα" της εικονικής πραγματικότητας βρίσκεται σε πολύ αρχικά στάδια, όπως ήταν η γλώσσα του κινηματογράφου την εποχή των αδελφών Λιμιέρ που επινοήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα και χρειάστηκε μια γενιά για να αντιληφθούμε πλήρως τις αρχές της” πρόσθεσε προιδεάζοντας μας ουσιαστικά για μια τεράστια σε μέγεθος επανάσταση που έχουμε κληθεί να συμμετέχουμε φορώντας gadget.

“Σήμερα ουσιαστικά δεν υπάρχει αγορά, διότι δεν υπάρχουν πολλοί που κατέχουν συσκευές εικονικής πραγματικότητας. Η Sony επιχειρεί μια πρώτη τέτοια δοκιμή μεγάλης κλίμακας, καθώς υπάρχουν 40-50 εκατομμύρια κάτοχοι κονσόλας Play Station και η εταιρεία λανσάρει γυαλιά εικονικής πραγματικότητας (VR headsets) για PS4 που κοστίζουν 400-500 δολάρια. Είναι όπως όταν ξεκίνησε ο κινηματογράφος, που δεν υπήρχαν αίθουσες” σχολίασε ο κ. Ρεϊγιάκ και ανέφερε ότι ήδη γίνονται επενδύσεις και σε αυτό τον τομέα.

Μια από τις μεγαλύτερες αλυσίδες κινηματογράφου στη Γαλλία κατασκευάζει αίθουσες για να προβάλλονται έργα γυρισμένα στη "γλώσσα" της εικονικής πραγματικότητας. Σύμφωνα με μελέτη της Goldman Sachs στην οποία αναφέρθηκε ο κ. Ρεϊγιάκ, μέχρι το 2025 η αξία της επαυξημένης και εικονικής πραγματικότητας εκτιμάται στα 11,6 δις δολάρια στον τομέα των videogames, 5,1 δις στον τομέα της υγείας, 4,6 δις στον τομέα της μηχανικής, 4,1 δις δολάρια για τη μετάδοση live events, 3,2 δις δολάρια στον τομέα του video entertainment κλπ. Προβλέπεται ότι ο κύκλος εργασιών της εικονικής πραγματικότητας θα αντιστοιχεί στο άθροισμα αυτού της τηλεόρασης και του σινεμά. Σύντομα θα δημιουργηθεί μια αλυσίδα πάρκων ψυχαγωγίας με το όνομα "The Void", όπου οι θεατές θα φορούν μια συσκευή και θα "μπαίνουν" σε χώρους εικονικής πραγματικότητας.

Μια καταιγίδα στον εγκέφαλο;

“Η εικονική πραγματικότητα αναμένεται να αποτελέσει την επόμενη επανάσταση, όπως αυτή που έγινε με τους προσωπικούς υπολογιστές ή τα έξυπνα κινητά. Εντός πενταετίας μπορεί να μην χρησιμοποιούμε καν smartphones, αλλά γυαλιά” είπε και μετά αναφέρθηκε στα “έξυπνα γυαλιά” που ξεκινούν να διατίθενται στον επόμενο μήνα από το Snapchat. “Η Αpple είναι η μόνη που δεν μιλά για την εικονική πραγματικότητα, αλλά εργάζεται στο παρασκήνιο με τη συνεργασία εξαιρετικών designers” λέει με νόημα ο μάστορας του VR. “Σε λίγο καιρό φτάνουμε στο τέλος των άσχημων συσκευών-γυαλιών και τo επόμενο σύνορο είναι η αλληλεπίδραση” και μετά αναφέρθηκε σε όλα όσα οι κολλοσοί της ψηφιακής τεχνολογίας όπως η Google, το Facebook και η Microsoft ετοιμάζονται να μας διαθέσουν για να γίνουμε avatar του σήμερα. Κυριολεκτικά.

“Το επόμενο 'σύνορο' στην εικονική πραγματικότητα είναι η αλληλεπίδραση. Αναπτύσσεται ήδη μια τεχνολογία που θα επιτρέπει στα χέρια μας να λειτουργούν ως διεπαφή, μέσα από γάντια και δαχτυλίδια που θα καταγράφουν τις κινήσεις μας παράλληλα με τα γυαλιά εικονικής πραγματικότητας” διευκρίνησε προτού μας εντυπωσιάσει με μια σειρά από σποτ σποτ εικονικής πραγματικότητας που ωστόσο προσομοίαζαν περισσότερο στην αισθητική του video game και απείχαν πολύ από την αισθητική του ανεξάρτητου σινεμά. “Επειδή επενδύονται πολλά χρήματα στην εικονική πραγματικότητα, το αποτέλεσμα, αναμενόμενα θα επιδιωχθεί να είναι πολύ εμπορικό. Εγώ θεωρώ τον εαυτό μου ανεξάρτητο κινηματογραφιστή και παραγωγό. Πιστεύω ότι ως καλλιτέχνες πρέπει να διερευνήσουμε αυτό το νέο μέσο. Ξέρω ότι πολύ λίγοι το χρησιμοποιούν, καθώς το θεωρούν περιθωριοποιημένο ως τρόπο έκφρασης” σχολίασε.

“Το VR είναι ένα νέο εργαλείο για να αφηγηθούμε ιστορίες. Δεν ξέρουμε αν στο σινεμά είναι όντως η επόμενη επανάσταση. Θεωρώ ότι θα αλλάξουν τα πάντα, ενώ άλλοι λένε ότι είναι μόδα που θα περάσει. Όσο διαρκεί, αξίζει να την αξιοποιήσουμε ως εργαλείο για να αφηγηθούμε ιστορίες, αλλά θα πρέπει να ξέρουμε ότι οι κακές ιστορίες δεν μετατρέπονται σε καλές μόνο με τη χρήση αυτής της τεχνολογίας. Η ανάγκη για καλές ιστορίες δεν αλλάζει, αλλά θα υπάρχει μετατόπιση από την επίπεδη οθόνη στην εικονική πραγματικότητα και τούμπαλιν. Όλοι οι βασικοί δραματουργικοί κανόνες όσον αφορά την αφήγηση σε επίπεδη οθόνη ισχύουν και στην εικονική πραγματικότητα” πρόσθεσε από την σκηνή της αίθουσας καθώς περίπου όλοι όσοι βρισκόμασταν εκεί νιώθαμε έκπληκτοι από όλα όσα θα συμβούν είτε το θελήσουμε, είτε όχι.

Αν όμως πέσει αυτό το αόρατο τοίχος του θεατή προς το θέματα, αυτός ο άγραφος κανόνας του δράματος, δεν αλλάζει και η τέχνη του κινηματογράφου δραστικά; “Το ψάχνουμε ακόμα, σίγουρα όμως η γραμματική της κινηματογραφίας δεν θα αλλάξει ριζικά, εφαρμόζουμε απλώς διαφορετικά τεχνικά κόλπα. Θα βρούμε άλλους τρόπους να εξελίξουμε την κινηματογραφική γλώσσα, μπορεί να είναι ένας συνδυασμός παραδοσιακών και νέων τεχνικών, πάντως δεν υπάρχει λόγος να φοβόμαστε, αλλά πρέπει να δούμε την εικονική πραγματικότητα ως μια νέα επιλογή, να λάβουμε υπόψη μια νέα τεχνολογία για να αφηγηθούμε την ιστορία μας” είπε.

Σε ερώτηση της η πρόεδρος του τμήματος κινηματογράφου του ΑΠΘ Δέσποινα Μουζάκη που παρακολούθησε το masterclass έθεσε ένα καίριο ερώτημα πέρα από την μεγάλη οθόνη ή τις σκοτεινές αίθουσες. “Έχουν μελετηθεί κι άλλες επιστημονικές και φιλοσοφικές διαστάσεις του θέματος της εικονικής πραγματικότητας;” απόρησε με τον Ρεϊγιάκ να επισημαίνει ότι υπάρχουν μια σειρά από ζητήματα που προκύπτουν από τη χρήση συσκευών εικονικής πραγματικότητας, όπως η σωματική και ψυχολογική κόπωση, η απομόνωση ή ο εθισμός που ενδεχομένως να προκύψει.

Υπάρχουν επίσης και άλλης τάξεως ζητήματα: μέχρι σήμερα η εξελικτική μας στάση προέκυψε φυσικά, τι θα γίνει όμως με τις νευροαισθητηριακές αλλαγές που μπορεί να συμβούν με την εξέλιξη της τεχνολογίας εικονικής πραγματικότητας; Όπως ανέφερε, πριν από 6 μήνες βρέθηκε σε μια εκδήλωση όπου οι συμμετέχοντες δεχόταν να βάλουν ως εμφυτεύματα τσιπάκια που ελέγχουν βασικές λειτουργίες, όπως π.χ. να ανοίξουν μια πόρτα ή να αποκτήσουν πρόσβαση σε ελεγχόμενους χώρους ή σε έναν τραπεζικό λογαριασμό. “Πολλοί θέλησαν να βάλουν εμφύτευμα, αλλά για μένα είναι τρομακτικό εξελικτικό βήμα. Δεν είναι πλέον οργανική ή βιολογική εξέλιξη, αλλά έμμεσα μια εξέλιξη που μπορούμε να αγοράσουμε” παρατήρησε.

Όπως είπε, ακόμα δεν ξέρουμε τι επιπτώσεις μπορεί να έχει η προβολή πίξελ πάνω στον αμφιβληστροειδή. Επίσης, ο εγκέφαλος μπορεί να “ξεγελιέται” από τις πληροφορίες που του δίνει το οπτικό νεύρο, όμως το τμήμα του που είναι υπεύθυνο για την αίσθηση του χώρου να στέλνει διαφορετικές πληροφορίες και έτσι να δημιουργείται μια “εγκεφαλική ναυτία” από τα αντιφατικά μηνύματα. Οι επιστήμονες διερευνούν την ανάπτυξη τσιπ που θα εμφυτεύονται στο αυτί για να δημιουργείται συγχρονισμός με το οπτικό ερέθισμα. “Παίζουμε πολύ επικίνδυνα παιχνίδια, δεν πρέπει να τα προσεγγίζουμε με αφέλεια. Αυτό, ωστόσο δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να το ψάξουμε” σχολίασε ο διοπτροφόρος master.

“Η εικονική πραγματικότητα μπορεί να μεταμορφώσει τον κόσμο μας όπως τα κινητά, που άλλαξαν εντελώς τη ζωή μας μέσα σε πέντε χρόνια. Κάτι τέτοιο μπορεί να μη γίνει ποτέ και να είναι μια μόδα που θα περάσει. Το σίγουρο είναι ότι τα επόμενα χρόνια η εικονική πραγματικότητα θα μας μεταφέρει σε ένα συναρπαστικό ταξίδι, με μια νέα γλώσσα που τώρα εφευρίσκεται. Ακόμα κι αν αποτύχει, είναι η πιο συναρπαστική περιπέτεια της εποχής μας. Μπορούμε να επιλέξουμε να την αγνοήσουμε ή να περιμένουμε να επενδυθούν πολλά χρήματα και να γίνουν οι απαραίτητες βελτιώσεις στην τεχνολογία ή να έχουμε τη χαρά της συμμετοχής στη δημιουργία κάτι νέου” κατέληξε και ο κόσμος μου δεν είναι πλέον ο ίδιος.

Ούτε και ο δικός σου.