Συρία-ανατολική Γκούτα: χιλιάδες άμαχοι αιχμάλωτοι ενός μικρού κι ενός μεγάλου πολέμου

Δεν έχουν άδικο.

Η ανατολική Γκούτα είναι ένας μαρτυρικός τόπος. Από την αρχή του πολέμου στη Συρία βρίσκεται κάτω από τον έλεγχο ανταρτών και στο έδαφός της επιβιώνουν όπως-όπως περίπου 400.000 άνθρωποι, το ¼ των οποίων είναι εκτοπισμένοι από άλλες περιοχές. Όλοι αυτοί οι εκατοντάδες χιλιάδες εγκλωβισμένοι συνιστούν τη συντριπτική πλειοψηφία όσων ο ΟΗΕ περιλαμβάνει στους διαβιούντες σε καθεστώς πολιορκίας στη Συρία (ποσοστό 94%). Το Συμβούλιο Ασφαλείας σβήνει και γράφει τα τελευταία 24ωρα σχέδιο για εκεχειρία ενός μήνα, η οποία, όμως, εάν και εφόσον συμφωνηθεί, είναι ερώτημα πώς θα εφαρμοστεί. Όσες προηγήθηκαν κατέρρευσαν πριν καλά-καλά στεγνώσει το μελάνι στις υπογραφές.

Ένας μεγάλος κι ένας μικρός πόλεμος

Από τις 18 Φεβρουαρίου 2018, το καθεστώς της Δαμασκού έχει εντείνει τους βομβαρδισμούς στην ανατολική Γκούτα και φρικτές εικόνες καταστροφής κάνουν τον γύρο του κόσμου.

Όμως τα όπλα του δεν είναι τα μόνα με τα οποία έρχονται αντιμέτωποι οι άμαχοι.

Είναι κι εκείνα των αντιπάλων φατριών εντός θυλάκου που πολεμούν η μία την άλλη για τον έλεγχο της τοπικής οικονομίας -του λαθρεμπορίου συμπεριλαμβανομένου- και, κατά συνέπεια, της εξουσίας.

Παρότι διάφορες αντάρτικες ομάδες επιχειρούν -ενίοτε συμμαχώντας ευκαιριακά- μέσα στην ανατολική Γκούτα, δύο είναι αυτές που κατάφεραν να ξεχωρίσουν και κυριαρχούν: η σαλαφιστική Τζάις αλ Ισλάμ (Στρατός του Ισλάμ) και η Φαϊλάκ αλ Ραχμάν (Λεγεώνα αλ Ραχμάν) υπό την ηγεσία ενός λοχαγού που λιποτάκτησε από τον συριακό στρατό. Ελέγχουν διαφορετικές περιοχές, τουλάχιστον δύο φορές έχουν πολεμήσει η μία την άλλη και αμφότερες εξαπολύουν, άλλοτε περισσότερο άλλοτε λιγότερο συχνά, επιθέσεις κατά της Δαμασκού με θύματα και εκεί αμάχους.

Πηγή: ISW

Η ‘αιχμάλωτη’ οικονομία της ανατολικής Γκούτα

Από το 2013 μέχρι σχετικά πρόσφατα, η πολιορκημένη ανατολική Γκούτα κατάφερνε να έχει επαφή με τον έξω κόσμο -δύσκολα μεν αλλά κατάφερνε- είτε μέσω του περάσματος Wafideen κοντά στην πιο σημαντική πόλη της περιοχής, την Ντούμα, είτε μέσα από υπόγεια τούνελ.

Το Wafideen ήταν -ας πούμε- ο επίσημος τρόπος. Από τη μια μεριά έκαναν κουμάντο καθεστωτικές δυνάμεις, από την άλλη η Τζάις αλ Ισλάμ. Ό,τι απαγορευόταν να περάσει από εκεί -από ανθρώπους και φάρμακα μέχρι τσιγάρα, ναρκωτικά και πυρομαχικά- έβρισκε το δρόμο του υπογείως από τις σήραγγες. Και τα δύο, πάντως, και το πέρασμα και τα τούνελ, συστηματικά εκμεταλλεύονταν για να συσσωρεύουν κέρδη διεφθαρμένοι καθεστωτικοί και επικεφαλής ανταρτών και συνεργάτες τους.

Μόνος χαμένος, εγκλωβισμένος στα γρανάζια αυτής της ‘αιχμάλωτης’ οικονομίας, ήταν ο άμαχος πληθυσμός που δεν είχε επιλογή παρά να πληρώνει για βασικά αγαθά στις παράλογες τιμές που κάθε φορά αξίωναν οι διακινητές.

Ανθρωπιστική βοήθεια με το σταγονόμετρο

Σωτήρια για την επιβίωση των αμάχων ήταν, τα περισσότερα αυτά χρόνια της πολιορκίας, η διεθνής ανθρωπιστική βοήθεια. Σταδιακά, όμως, άρχισε να στερεύει καθώς η Δαμασκός, προσβλέποντας σε κοινωνική έκρηξη έτσι ώστε οι τοπικές αντάρτικες φατρίες να εξαναγκαστούν σε συνθηκολόγηση, άρχισε να εμποδίζει τη διανομή της.

Την άνοιξη του ’16 αλλά και τον Απρίλη του ’17 η Τζάις αλ Ισλάμ και η η Φαϊλάκ αλ Ραχμάν έστρεψαν τα όπλα η μία στην άλλη, εν μέρει για τον έλεγχο του λαθρεμπορίου. Στη διάρκεια αυτής της χρονικής περιόδου η Δαμασκός κατάφερε ν’ ανακαταλάβει περιοχές της ανατολικής Γκούτα και να κλείσει το δίκτυο των τούνελ επιτείνοντας, έτσι, το μαρτύριο των εγκλωβισμένων αμάχων. Όσο για το Wafideen, δεν το σφράγισε μεν τελείως, όμως το άνοιγε, πια, αραιά και που.

Η συμφωνία που υποτίθεται ότι πέτυχαν Ρώσοι, Τούρκοι και Ιρανοί περί δημιουργίας ζωνών αποκλιμάκωσης -με την ανατολική Γκούτα να είναι μία από αυτές- για να ανακουφιστούν οι άμαχοι, έμεινε στα χαρτιά. Μπορεί ο μικρός πόλεμος των δύο κυρίαρχων αντάρτικων ομάδων να αμβλύνθηκε, όμως, σε αντίθεση με την Τζάις αλ Ισλάμ που σταμάτησε να εμπλέκεται σε μάχες με το συριακό στρατό, η Φαϊλάκ αλ Ραχμάν συνέχισε τη σύγκρουση. Το καθεστώς, από την άλλη, δεν επέτρεπε παρά μια στις τόσες σε φορτηγά με ανθρωπιστική βοήθεια να μπαίνουν στον θύλακο. Με τις σήραγγες εκτός λειτουργίας και το Wafideen ν’ ανοίγει όποτε και εάν, οι τιμές πέταξαν. Για παράδειγμα, τον περασμένο Οκτώβρη, μια σακούλα με αραβικές πίτες που στη Δαμασκό στοίχιζαν 10 σεντς, στη Ανατολική Γκούτα έκαναν 2,5 ευρώ· το αλάτι πήγε 54 φορές πάνω κι ένα μήνα μετά, το Νοέμβρη, ήταν 140 φορές πιο ακριβό.

Ένα αίτημα περιμένει απάντηση...

Από το φθινόπωρο και μετά οι ‘φυλακισμένοι’ στην ανατολική Γκούτα δεν έχουν δυνατότητα παρά για μόνο ένα γεύμα την ημέρα -και εάν. Ο υποσιτισμός εξελίσσεται σε μάστιγα για τα παιδιά: από 2,1 που ήταν -σύμφωνα με τα στοιχεία της UNICEF- το ποσοστό τον Γενάρη του 2017, το Νοέμβρη είχε ήδη πενταπλασιαστεί. Τα νούμερα είναι χειρότερα από εκείνα που έχουν καταγραφεί σε χώρες της υποσαχάριας Αφρικής. Σε όλα αυτά ας προστεθεί και τούτο: δίχως απάντηση έχει μείνει αίτημα του ΟΗΕ να επιτραπεί να μεταφερθούν για νοσηλεία 500 βαριά ασθενείς, στην πλειοψηφία τους παιδιά, γυναίκες και ηλικιωμένοι. Στη διάρκεια των οκτώ μηνών που μεσολάβησαν από τότε που υποβλήθηκε, τουλάχιστον 15 από αυτούς έχουν χάσει τη ζωή τους. Ανάμεσά τους μια 29χρονη καρκινοπαθής κι ένα 9χρονο κορίτσι...