«Πρέπει να προσαρμοστούμε στην κλιματική ανισορροπία»: Τρεις ειδικοί μιλούν στο CNN Greece

Σ' αυτό που επιμένουν οι επιστήμονες είναι πως πρέπει η γνώση της πρόληψης να μπει μέσα στα σχολεία, καθώς, όπως συνηθίσαμε να ζούμε και με τους σεισμούς, έτσι θα ζούμε τώρα και με την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή: «Όταν έχει πλημμύρα ανεβαίνουμε στις ταράτσες. Όταν έχει καύσωνα, καθόμαστε σπίτι».

Το CNN Greece μίλησε με τρεις ειδικούς γεωλόγους και περιβαλλοντολόγους για την κλιματική αλλαγή που αλλάζει δραματικά τα δεδομένα, τα λάθη στη θωράκιση και τη διαχείριση αλλά και για το στοίχημα της επόμενης μέρας.

Χρήστος Ζερεφός: «Ανάγκη να προσαρμοστούμε
στη νέα κατάσταση της κλιματικής ανισορροπίας»

«Αυτό το καλοκαίρι θα το θυμόμαστε... Ποτέ δεν έχουν συμπέσει όλοι οι δαίμονες να συνεργούν μαζί. Μιλάμε για δυνάμεις απίστευτες» λέει στο CNN Greece ο καθηγητής Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αθηνών, Χρήστος Ζερεφός.

Και εξηγεί: «Φαινόμενα σαν αυτό που ζήσαμε, συμβαίνουν μια φορά στα 300 χρόνια. Το συγκεκριμένο δεν ήταν μόνο "φουσκωμένο" από την υπερθέρμανση του πλανήτη και από τις υψηλές θερμοκρασίες της θάλασσας. Είχαμε την κακοτυχία να το βιώσουμε σε διάρκεια, παρατεταμένα, γιατί αυτός ο τυφώνας που δημιουργήθηκε - ο οποίος έδωσε τις βροχές - μπλοκαρίστηκε βορειοανατολικά της Λιβύης επί μέρες. Έριχνε βροχές, έκανε τη βόλτα του στην Ελλάδα και ξανακατέβαινε στη Λιβύη, όπου εκεί έβγαλε όλα του τα απωθημένα, σε ένα ξέσπασμα που οδήγησε στην καταστροφή των φραγμάτων που προστάτευαν την πόλη της Ντέρνα, με αποτέλεσμα την τραγωδία των χιλιάδων νεκρών.

Στην Ελλάδα ο κυκλώνας Daniel έριχνε συνέχεια βροχή με αποτέλεσμα τα ύψη του νερού να είναι μοναδικά, γιατί έμεινε ακίνητος, εγκλωβισμένος. Τον αγκάλιασαν δύο συστήματα, δύο χαμηλά, τον εξανάγκασαν να ακινητοποιηθεί και δεν τον άφηναν να κουνηθεί.

Πρόκειται για ένα εξαιρετικά σπάνιο φαινόμενο, το Omega blocking: Χαμηλό από τη μία, χαμηλό από την άλλη και στη μέση ένα σύστημα που εγκλωβίζεται. Έτσι ο Daniel δεν μπορούσε να κουνηθεί, μάζευε νερό από τη θάλασσα, το έριχνε στη στεριά σαν βροχή με την ορμητικότητα που χαρακτηρίζει αυτούς τους μεσογειακούς κυκλώνες και αυτό κράτησε μέρες. Και είδαμε αυτήν την καταστροφή».

Ο καθηγητής επισημαίνει πως η κλιματική κρίση κρίση σαφώς επιβάρυνε το φαινόμενο άλλα από μόνη της δεν φτάνει:

«Δεν αρκεί να έχουν προηγηθεί καύσωνας κλπ. Αυτά τα φαινόμενα σαφώς συμβάλλουν, καθώς μάλιστα αφού εμφανίζονται όλο και πιο συχνά, αλλά δεν φτάνουν από μόνα τους για να δημιουργηθεί αυτό το σπάνιο Omega blocking. Ακόμα το μελετάμε».

Υπενθυμίζουμε πως το φαινόμενο «Omega block» κάλυψε φέτος το καλοκαίρι σχεδόν ολόκληρη την Ευρώπη, χτυπώντας και την Τουρκία και φτάνοντας με την κακοκαιρία Daniel μέχρι και τη Λιβύη.

Όσον αφορά στο φαινόμενο των μεγαπυρκαγιών, ο κ. Ζερεφός εξηγεί πως και εκεί επίσης χρειάστηκε ένας συνδυασμός προϋποθέσεων:

«Πρώτον, το ξηρό έδαφος, λόγω του ότι τον περασμένο χειμώνα δεν έβρεξε.
Δεύτερον, τα ξερά κλαδιά παντού - τα δάση δεν καθαρίστηκαν, δεν "νοικοκυρεύτηκαν" με αποτέλεσμα να υπάρχει όλη αυτή η μάζα, έτοιμη να ανάψει.
Τρίτον η Ρόδος όπως και η Δαδιά, είναι περιοχές Natura και έχουν μπει στο μικροσκόπιο των επικινδύνων περιοχών, όπως και ο Όσιος Λουκάς, ο οποίος παραλίγο να καεί. Πρόκειται για μνημεία της Unesco, τόσο τα κτήρια και το δάσος της Ρόδου όσο και το Δάσος της Δαδιάς.

Επομένως το θέμα είναι πως, εκεί που έχουμε μνημεία (και είμαστε γεμάτοι) και εκεί που έχουμε δάση (που δεν είμαστε γεμάτοι και εάν χάσουμε και αυτά που έχουμε, τι θα κάνουμε;) πρέπει να τα προστατέψουμε. Τόσο απλά. Το τι θα κάνουν οι αρμόδιοι, ε, αυτό επαφίεται στην φιλοπατρία των Ελλήνων».

Και ο καθηγητής καταλήγει σε αυτό που συγκλίνουν όλοι οι ειδικοί:

«Οι χάρτες επικινδυνότητας πρέπει να επανασχεδιαστούν με τη νέα κατάσταση της κλιματικής ανισορροπίας που ζούμε».

Mιχάλης Πετράκης: Περιορισμός των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου και νέο πλάνο αστικοποίησης

«Δυστυχώς, φτάσαμε στη σημερινή πραγματικότητα, που αν δεν αλλάξουμε πορεία τα επόμενα 20 με 30 χρόνια - με ορόσημο το 2050 - θα υπάρξει επαναληπτικότητα αυτών των φαινομένων» δηλώνει ο διευθυντής του Ινστιτούτου Περιβάλλοντος του Εθνικού Αστεροσκοπείου Μιχάλης Πετράκης, συνδέοντας την κλιματική αλλαγή με την αλόγιστη αστικοποίηση, ιδιαίτερα των περιβαλλοντικά ευαίσθητων περιοχών.

«Εάν δεν είχαμε φέτος τα θλιβερά συμβάντα της φωτιάς και της πλημμύρας, θα μπορούσε κανείς να πει πως από την πλευρά της κλιματικής αλλαγής βιώσαμε τα προσδοκώμενα, δηλαδή υψηλές θερμοκρασίες και συχνές, δυνατές βροχοπτώσεις. Ηρθαν όμως τα πρωτοφανή σε ένταση φαινόμενα των πυρκαγιών και των πλημμυρών που πλέον μας επιτρέπουν να τους βάλουμε τον τίτλο της κλιματικής αλλαγής.

Σύμφωνα με τα δεδομένα λοιπόν, η κλιματική αλλαγή είναι εδώ, παρ’ όλο που ως παγκόσμιο φαινόμενο είχε προβλεφθεί από τους επιστήμονες.

Μέχρι το 2050 - 2060 η συχνότητα εμφάνισης θα είναι μεγαλύτερη. Αυτή τη στιγμή μπορούμε να πούμε πως είμαστε ακριβώς στο μεταίχμιο. Τα έντονα πλημμυρικά φαινόμενα μας κάνουν να αναρωτηθούμε εάν μπήκαμε 'ηδη στον κύριο κορμό της κλιματικής αλλαγής».

Ο Διευθυντής Ινστιτούτου Περιβάλλοντος του Εθνικού Αστεροσκοπείου αποδίδει τις φετινές τραγωδίες στη Δαδιά και τον Θεσσαλικό κάμπο κατά 50% σε θέματα κλιματικής αλλαγής στα οποία δεν μπορείς να αλλάξεις κάτι άμεσα και κατά 50% στην αστικοποίηση. Οι πλημμύρες έγιναν σε περιοχές που είχαν έντονη οικιστική δραστηριοποίηση, όπως δειχνουν οι δορυφορικές εικόνες.

Πώς θα μπορούσαν να περιοριστούν οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής;
Περιορίζοντας τα αίτια όξυνσης του φαινομένου.

Ο κ. Πετράκης εξηγεί: «Μπορούμε να περιορίσουμε τις εκπομπές του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα. Βλέπουμε όμως πως οι συμφωνίες δεν τηρούνται και βέβαια υπάρχει ο οικονομικός παράγοντας ο οποίος κάνει την Ινδία, την Κίνα, το Πακιστάν και όλες τις χώρες της ΝΑ Ασίας να ξεχνούν αυτά τα οποία είχαν υποσχεθεί να τηρήσουν τους τελευταίους μήνες.

Χρειάζεται λοιπόν η ανθρώπινη παρέμβαση, όχι μόνο στον τομέα εκπομπών αερίων αλλά και στον αστικό τομέα, στην αστικοποίηση και στη δημιουργία αυτών των εμποδίων (αλόγιστο χτίσιμο πάνω σε ακτές, ρέματα, επιχώσεις κ.λπ.) που καταλήγουν να έχουν τρομερές επιπτώσεις που δεν εμφανίζονται άμεσα».

Και ο κ. Πετράκης καταλήγει: «Σκάβουμε τα θεμέλια και καταστρέφουμε το υπόβαθρο πολλών περιοχών στην Ελλάδα. Πλέον χρειάζεται μια ανάλυση σε βάθος όσον αφορά στην αστικοποίηση, να ληφθούν υπόψιν τα νέα δεδομένα. Βλέπουμε να καταγράφονται ταχύτατα οι περιοχές που υφίστανται τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στον δορυφορικό χάρτη. Η τεχνολογία είναι στα χέρια μας και μπορούμε να την χρησιμοποιήσουμε για να περιορίσουμε τις επιπτώσεις. Μένει να δούμε».

Παντελής Μήτσιου: «Χρειάζεται οργανωμένο σχέδιο, πολιτική βούληση και αλλαγή νοοτροπίας»

Με πολύχρονη «θητεία» στα χωριά του θεσσαλικού κάμπου, ο περιβαλλοντολόγος Παντελής Μήτσιου έχει εδώ και χρόνια «χαρτογραφήσει» τα προβλήματα σε ορεινά και πεδινά και είδε απογοητευμένος να επιβεβαιώνεται, έχοντας επισημάνει κάθε - εμφανή ή μη - κακοτεχνία αλλά και κάθε κρατική ολιγωρία που κόστισε ζωές και περιουσίες και απειλεί με διατροφική κρίση ολόκληρη την Ελλάδα.

Ο κ. Μήτσιου εστιάζει στην κλιματική κρίση που είναι ήδη εδώ αλλά και στην έλλειψη οργανωμένου σχεδίου αντιμετώπισης τέτοιων κρίσεων:

«Η κλιματική αλλαγή δεν είναι ένα σενάριο μελλοντολογικό. Κάποια στιγμή θεωρήσαμε πως η κλιματική αλλαγή θα έρθει τόσο αργά και τόσο σταδιακά, με τόσο γλυκό τρόπο, που δεν θα την καταλάβουμε καν. Φαίνεται πως υπάρχει πανηγυρική διάψευση αυτών των σεναρίων και η κλιματική αλλαγή έρχεται με θόρυβο. Και αυτό που την χαρακτηρίζει τελικά είναι τα έντονα φαινόμενα: έντονες ξηρασίες, έντονες βροχοπτώσεις, έντονοι καύσωνες και με πολύ μεγαλύτερη συχνότητα. Αν και έχουμε σχετικά λίγα δεδομένα, δεν έχουμε άλλο περιθώριο να πούμε “θα περιμένουμε να δούμε” γιατί θα αποκοιμηθούμε και θα ξυπνήσουμε μέσα σε έναν χειρότερο εφιάλτη».

Με την εμπειρία μας μέχρι τώρα, ειδικά μετά το φετινό καλοκαίρι, μπορούμε να προλάβουμε την επόμενη τραγωδία;

«Φυσικά και μπορούμε» απαντά ο κ. Μήτσιου και εξηγεί:

«Εάν σκεφτούμε ότι το κόστος της αποζημίωσης και της αποκατάστασης των ζημιών σε φυσικά πρόσωπα, σε ανθρώπους και επιχειρήσεις, αλλά και σε έργα υποδομών ίσως ξεπεράσει τα 10 δισεκατομμύρια ευρώ (όπως διάβασα σε πρωτοσέλιδο εφημερίδας μεγάλης κυκλοφορίας) τότε το να λέμε πως “δεν μας συμφέρει να κάνουμε μεγάλα έργα γιατί κοστίζουν πάρα πολύ και μπορεί να μην τα χρειαστούμε ποτέ”, δεν υφίσταται σαν επιχείρημα.

Τα έξοδα τα κάνουμε ήδη για να αποκαταστήσουμε τις ζημιές που δημιουργήθηκαν επειδή δεν κάναμε έξοδα για να τις προλάβουμε. Αποδείχθηκε πως τα στατιστικά νούμερα π.χ, το φαινόμενο εμφανίζεται κάθε 400 ή 1000 χρόνια, ξεγελούν τους ίδιους τους επιστήμονες. Με τέτοια αύξηση συχνότητας, μειώνεται αυτόματα η περίοδος της επαναφοράς.

Η δουλειά της Πολιτείας είναι να οργανώσει από πριν όλες τις δυνάμεις, ώστε την ώρα που θα χτυπήσει το καταστροφικό φαινόμενο, να έχεις όσο δυνατόν λιγότερες επιπτώσεις. Αυτό δεν σημαίνει απλά ”ειδοποιώ“, γιατί είδαμε πως δεν αρκεί σε περιπτώσεις όπως η Θεσσαλία, ή στον Εβρο, όπου οι κάτοικοι δέχονταν καθυστερημένα ή μπερδεμένα μηνύματα εκκένωσης μέρα παρά μέρα.

Επίσης χρειάζεται μελέτη της κάθε περίπτωσης. Για παράδειγμα, λες στους κατοίκους των θεσσαλικών χωριών, στη Μεταμόρφωση και στον Βλοχό, από την πρώτη μέρα της πλημμύρας να ανέβουν στον πρώτο όροφο, τη στιγμή που όποιος έχει περάσει έστω και μια φορά από κει, ξέρει πως τα σπίτια είναι όλα ισόγεια με κεραμίδια…»

Συνεχίζοντας ο κ. Μήτσιου εστιάζει στην ανάγκη δημιουργίας αξιόπιστων και λειτουργικών δομών:

«Χρειάζονται δομές που να δώσουν συγκεκριμένες οδηγίες και κατευθύνσεις: πώς και – το κυριότερο - πού να πάνε οι άνθρωποι που έλαβαν εντολή απομάκρυνσης. Eκ των υστέρων ξέρουμε πως κάποιοι χρειάστηκαν 12 μέρες μέχρι να επιστρέψουν στο σπίτι τους. Τι θα έκαναν όλες αυτές τις μέρες, εάν δεν έχουν κάποιον γνωστό ή συγγενή να τους φιλοξενήσει;

Αρα λοιπόν η οργάνωση της εκκένωσης και της διαχείρισης πληθυσμού σε περίοδο κρίσης απουσιάζει παντελώς. Δεν υπάρχει καμία δυνατότητα σίτισης, στέγασης, ιατροφαρμακευτικής φροντίδας, δεν δούλεψε τίποτα. Και εκεί είναι που πρέπει να επενδύσει το κράτος. Αυτό σημαίνει Πολιτική Προστασία. Η οποία χρειάζεται εκπαιδευμένους ανθρώπους, όχι απλά απόστρατους που δεν έχουν αντίστοιχη εμπειρία.

Χρειάζεται συνεργασία επιστημόνων από πολλά διαφορετικά πεδία γνώσεων, θέλει πολλές ασκήσεις και προ πάντων οργάνωση από ανθρώπους που γνωρίζουν πολύ καλά την κάθε περιοχή, και πάντα σε συνεργασία με φορείς της κοινωνίας που δρουν και εργάζονται εκεί».

Όσον αφορά στις ευθύνες της Πολιτείας, ο κ. Μήτσιου αναφέρεται σε διαχρονικές παθογένειες του συστήματος:

«Την ώρα της κρίσης δεν μπορεί να καλείται να πάρει αποφάσεις ο εκάστοτε αντιπεριφερειάρχης, ο οποίος είναι πιθανόν δικηγόρος ή επιχειρηματίας στο επάγγελμα. Πώς θα ζητήσεις ευθύνη από ένα άνθρωπο που δεν ξέρει το αντικείμενο και πρέπει να πάρει αποφάσεις την κρίσιμη στιγμή; Δεν αρκεί λοιπόν να ορίσεις απλά το κτήριο ενός επιχειρησιακού κέντρου, χρειάζεται σχέδιο και οργάνωση και σε αυτά τα δύο έχουμε αποτύχει πλήρως.

Καταλήγοντας ο κ. Μήτσιου τονίζει πως χρειάζεται εκπαίδευση ακόμη και στα σχολεία και συχνές ασκήσεις ετοιμότητας αλλά και ριζική αλλαγή νοοτροπίας, αναφέροντας μια χαρακτηριστική περίπτωση σε χωριό της Καρδίτσας:

«Εκεί όπου είχε οριστεί ένας λόφος ως σημείο συγκέντρωσης των κατοίκων, στην περίπτωση που σπάσει το φράγμα του Σμοκόβου, σήμερα βρίσκεται ένα περιφραγμένο αμαξοστάσιο, κατ’ εντολήν κατασκευής του από κάποιον κοινοτάρχη! Εάν θέλουμε να επιβιώσουμε, αυτά πρέπει να τα αλλάξουμε».

Δείτε ολόκληρο το αφιέρωμα του CNN Greece