AI στην εκπαίδευση: Οι προκλήσεις και η χρυσή τομή – Εκπαιδευτικοί και μαθητές εξηγούν

Το CNN Greece μιλά με εκπαιδευτικούς και μαθητές που απαντούν στο ερώτημα αν η χρήση συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης τους βοηθά και με ποιον τρόπο ή αν τελικά «παροπλίζει» την κριτική σκέψη και τη δημιουργικότητά τους.

Διχάζει η χρήση τεχνητής νοημοσύνης στην εκπαίδευση

Από το 2018 όταν κυκλοφόρησε το GPT-1 της OpenAI, το πρώτο Μεγάλο Γλωσσικό Μοντέλο, μέχρι σήμερα, τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης αντιμετωπίζονται με ενθουσιασμό αλλά και δυσπιστία.

Στα σχολεία, εκπαιδευτικοί και μαθητές έχουν αρχίσει και πειραματίζονται με τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης, με τους πρώτους φόβους ήδη να εκφράζονται: ότι οι εκπαιδευτικοί θα αντικατασταθούν από τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης, ότι οι μαθητές δεν θα εργάζονται αλλά θα προσφεύγουν σε έτοιμες λύσεις και ότι το σχολείο θα μετατραπεί σε μια δομή όπου η γραφή, η μελέτη κειμένων, η επίλυση προβλημάτων και η συγγραφή εργασιών θα γίνονται κυρίως από εργαλεία AI.

Στον αντίποδα, υπάρχει η άποψη ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα δώσει λύσεις σε προβλήματα που απασχολούν την εκπαιδευτική κοινότητα, όπως η έλλειψη χρόνου για την παραγωγή εκπαιδευτικού υλικού, η διόρθωση γραπτών και η αξιολόγηση των μαθητών. Αρκετοί, μάλιστα, είναι εκείνοι που υποστηρίζουν ότι η τεχνητή νοημοσύνη έρχεται να συμπληρώσει το κενό που αφήνει η παραδοσιακή εκπαίδευση στην προετοιμασία των μαθητών για έναν κόσμο που εξελίσσεται ραγδαία.

Τα LLMs, λένε, ότι μπορούν να βοηθήσουν στην ανάπτυξη δεξιοτήτων όπως η κριτική σκέψη, η δημιουργικότητα, η επίλυση προβλημάτων και η συνεργασία μέσω διαδραστικών δραστηριοτήτων, εξατομικευμένης μάθησης και ενίσχυσης του ψηφιακού εγγραμματισμού προσφέροντας καινοτόμους τρόπους για τη διάδοση της γνώσης, δημιουργώντας προσομοιώσεις πραγματικών καταστάσεων και ενισχύοντας την εμπλοκή των μαθητών.

«Η αιτία για τις παρανοήσεις του τι είναι τελικά η τεχνητή νοημοσύνη είναι η άγνοια. Οι περισσότεροι παραγνωρίζουν ότι τα LLMs είναι εργαλεία δημιουργίας εικόνων, μουσικής και βίντεο που βασίζονται στην αναγνώριση, ανάλυση και σύνθεση κειμένου. Δεν "σκέφτονται" ούτε "αποφασίζουν" ούτε φυσικά λειτουργούν με το συναίσθημα, με τον τρόπο που το κάνουν οι άνθρωποι. Προσπαθούν να προσομοιώσουν αυτές τις λειτουργίες, με όλα τα θετικά και τα αρνητικά», εξηγεί στο CNN Greece o Τάσος Κόλλιας εκπαιδευτικός πρωτοβάθμιας και υπεύθυνος εκπαιδευτικών θεμάτων της ΟΙΕΛΕ (Ομοσπονδία Ιδιωτικών Εκπαιδευτικών Λειτουργών Ελλάδας),

«Εκπαιδευτική όλη η διαδικασία»

Στο σχολείο, όπου διδάσκει ο κ. Κόλλιας, οι μαθητές εκπαιδεύονται στη χρήση LLMs μέσα από συγκεκριμένα διδακτικά σενάρια, μαθαίνοντας έτσι την ορθή χρήση των εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης, τους περιορισμούς και τις δυνατότητες που αυτά έχουν κυρίως στην αναζήτηση πληροφοριών και τη δημιουργία παρουσιάσεων.

«Στο κέντρο αυτής της διαδικασίας βρίσκεται ο τρόπος που κάνουμε την "κατάλληλη ερώτηση", το prompt δηλαδή που θα δοθεί στο σύστημα για να μας δώσει το αποτέλεσμα που επιθυμούμε. Αυτό έχει βοηθήσει στο να προσεγγίζουν τα παιδιά το θέμα που έχουν να πραγματευτούν με πιο ολοκληρωμένο τρόπο, κάτι πολύ καίριο για την ανάπτυξη των γλωσσικών τους δεξιοτήτων», υποστηρίζει ο κ. Κόλλιας.

«Για παράδειγμα παρατηρήστε τις διαφορές ανάμεσα στα δύο prompts "Ποιος ήταν ο Μίκης Θεοδωράκης;" και "Γράψε μου πληροφορίες για τον Μίκη Θεοδωράκη. Θα ήθελα να αναφέρεις στοιχεία για την παιδική του ηλικία, για τις σπουδές του, τη μουσική του παιδεία, τη σχέση του με τη πολιτική και το έργου του. Τι είναι εκείνο που κάνει εκείνον και το έργο του σημαντικό;". Η δεύτερη ερώτηση προϋποθέτει ένα πιο δομημένο και ανεπτυγμένο γλωσσικό μοντέλο. Μόνο και μόνο η διαδικασία της διατύπωσης των ερωτήσεων είναι εκπαιδευτική» προσθέτει.

Στο πλαίσιο του εορτασμού για την επέτειο του Πολυτεχνείου, οι μαθητές και οι μαθήτριες της Ε’ Δημοτικού του σχολείου, στο οποίο εργάζεται ο κ. Κόλλιας, κατέγραψαν όλες τις ερωτήσεις που είχαν για την περίοδο της δικτατορίας και τα γεγονότα του Πολυτεχνείου και τις εισήγαγαν στο Copilot και το ChatGPT. Οι ερωτήσεις και οι απαντήσεις χρησιμοποιήθηκαν σε μία τρίτη εφαρμογή, το DialogFlow, αναπτύσσοντας ένα chatbot που μπορούσε να απαντήσει στις ερωτήσεις αυτές. Οι μαθητές και οι μαθήτριες των υπόλοιπων τάξεων χρησιμοποίησαν το chatbot με το όνομα «Ελευθερία» στο πλαίσιο της σχολικής γιορτής και ήταν η δραστηριότητα «που προκάλεσε τον μεγαλύτερο ενθουσιασμό», όπως μας λέει ο κ. Κόλλας.

«Είχε λάθη και έπρεπε να ελέγξω τα αποτελέσματα»

Ο Γιώργης, μαθητής της Ε’ Δημοτικού, χρησιμοποίησε το Copilot για μία σχολική εργασία. Αναζητούσε πληροφορίες για έναν συγγραφέα και επέλεξε να απευθυνθεί στο Copilot, για οικονομία χρόνου, για να μην χρειαστεί να ψάξει σε πολλούς ιστοτόπους.

«Στο αποτέλεσμα σχετικά με την εργογραφία του συγγραφέα, μου εμφάνισε κάποια βιβλία που, όπως διαπίστωσα μετά τον έλεγχο που έκανα, δεν υπήρχαν. Επίσης στο κείμενο που πήρα ως απάντηση, υπήρχε η λέξη “γιάγιος”, προφανώς λάθος», εξηγεί ο μαθητής.

• Διαβάστε επίσης: Έρχεται στην Ελλάδα το Experience AI - Στόχος η εκπαίδευση σε θέματα τεχνητής νοημοσύνης

Πάντως, ο μικρός μαθητής λέει ότι «σίγουρα» θα ξαναχρησιμοποιήσει κάποιο εργαλείο τεχνητής νοημοσύνης αλλά ότι θα είναι πολύ προσεκτικός στο να ελέγχει τις πληροφορίες που του δίνει.

Πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί το AI στην εκπαίδευση

Οι εκπαιδευτικοί που χρησιμοποιούν τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης κυρίως τα αντιμετωπίζουν σαν μία εξελιγμένη αναζήτηση στην Google, επιδιώκοντας ουσιαστικά να φτιάξουν έναν «σκελετό», πάνω στον οποίο θα «πατήσουν» για να προσαρμόσουν το εκπαιδευτικό υλικό που θα δώσουν στους μαθητές και τις μαθήτριές τους, κερδίζοντας χρόνο.

«Τι μπορούν να μας προσφέρουν τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης; Καταρχάς, κάτι πολύ πολύτιμο στη ζωή μας. Χρόνο ή καλύτερα μια πιο ορθολογική και ουσιαστική αξιοποίηση του χρόνου που έχουμε στη διάθεσή μας», λέει ο κ. Κόλλιας.

• Διαβάστε επίσης: Τεχνητή νοημοσύνη: Oι προτάσεις της συμβουλευτικής επιτροπής για την Ελλάδα στην εποχή του ΑΙ

«Πολλές φορές ερχόμαστε αντιμέτωποι με το σύνδρομο της λευκής σελίδα ή με την ανάγκη να δημιουργήσουμε υλικό σε πολύ στενό χρονικό πλαίσιο. Εκεί μπορεί το LLM να μας δώσει τη λύση, παρέχοντας προτάσεις πάνω στις οποίες μπορούμε να πατήσουμε για να επιτύχουμε τον σκοπό μας. Μπορεί να μας απαλλάξει από ανιαρά, επαναλαμβανόμενα καθήκοντα, όπως το να βγάλεις 30 διαιρέσεις με δεκαδικούς και κλάσματα για ένα διαγώνισμα, ή να μας γλιτώσει χρόνο από την αναζήτηση πληροφοριών αφού όχι μόνο θα τις αναζητήσει αλλά θα τις οργανώσει και σε ένα δομημένο κείμενο, πάντα σύμφωνα με τις οδηγίες μας» προσθέτει.

Τα LLMs μπορούν να χρησιμοποιηθούν στην:

• Εξατομικευμένη μάθηση, δημιουργώντας προσαρμοσμένες εκπαιδευτικές εμπειρίες βάσει των αναγκών του κάθε μαθητή, προσαρμόζοντας τον ρυθμό και το περιεχόμενο.
• Υποστήριξη των εκπαιδευτικών ως εργαλεία προετοιμασίας διδακτικού υλικού και απαντήσεων σε συνήθεις ερωτήσεις.
• Δημιουργία περιεχομένου, μέσω της ενίσχυσης δημιουργικών δραστηριοτήτων όπως η συγγραφή ιστοριών και η δημιουργία πολυμέσων.
• Υποστήριξη γλωσσικών δεξιοτήτων μέσω της άμεσης ανατροφοδότησης, διόρθωσης γραμματικής και συντακτικού και προτάσεων λεξιλογίου.
• Διαδραστική μάθηση, όπου στα μαθήματα που βασίζονται στην έρευνα, μπορούν να παρέχουν άμεση πρόσβαση σε τεράστιο όγκο πληροφοριών και να «εμπλέξουν» τους μαθητές στη διαλογική εξερεύνηση.

«Το γεγονός ότι βασίζονται στην ανάλυση και την επεξεργασία κειμένου ανοίγει από μόνο του πολλές προοπτικές, αφού τα prompts (σ.σ. οι εντολές) που πρέπει να δώσεις στο σύστημα για να σου επιστρέψει το επιθυμητό αποτέλεσμα οφείλουν να είναι ξεκάθαρες, ακριβείς, με πολύ καλά δομημένο λόγο και σε μία εξελικτική διαδικασία που ενέχει ανάγνωση, αξιολόγηση και επαναδιατύπωση, που ίσως αυτό να είναι και το μεγαλύτερο όφελος για την εκπαίδευση, εάν καταφέρουμε να οδηγήσουμε εκπαιδευτικούς και μαθητές προς αυτήν την κατεύθυνση», διευκρινίζει ο κ. Κόλλιας, υποστηρίζοντας ότι η διασφάλιση της αξιοπιστίας και της ορθότητας των πληροφοριών που παρέχονται από τα LLMs απαιτεί συνεχή ανθρώπινη εποπτεία.

Τo 86% των φοιτητών χρησιμοποιεί εργαλεία AI

Πρόσφατη έρευνα (Ιούλιος 2024), δείχνει την ευρεία χρήση εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης από τους σπουδαστές της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Την έρευνα διεξήγαγε το Συμβούλιο Ψηφιακής Εκπαίδευσης (Digital Education Council) σε δείγμα 3.839 προπτυχιακών, μεταπτυχιακών και διδακτορικών φοιτητών από 16 χώρες και από διαφορετικούς τομείς σπουδών.

Τα βασικά ευρήματα της έρευνας δείχνουν ότι:

• Το 86% των φοιτητών παγκοσμίως χρησιμοποιούν τακτικά εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης.
• Το 54% αυτών χρησιμοποιεί τεχνητή νοημοσύνη σε εβδομαδιαία βάση.
• Το 80% των φοιτητών δήλωσαν ότι η ενσωμάτωση των εργαλείων τεχνητής νοημοσύνης στα πανεπιστήμια δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες τους.
• Το 60% των φοιτητών εκφράζει ανησυχία για το κατά πόσο τα εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης τους αξιολογούν δίκαια.
• Πάνω από το 50% των φοιτητών πιστεύει ότι η υπερβολική εξάρτηση από την τεχνητή νοημοσύνη θα επηρεάσει αρνητικά τις ακαδημαϊκές τους επιδόσεις.
• Μόλις το 5% των φοιτητών δήλωσε ότι γνωρίζει πλήρως τις κατευθυντήριες γραμμές για την τεχνητή νοημοσύνη.

Παρά την παγκόσμια τάση, στην Ελλάδα η ενσωμάτωση των εργαλείων AI στην τριτοβάθμια εκπαίδευση δεν έχει φτάσει στο επίπεδο που έχουν προχωρήσει άλλα ευρωπαϊκά ανώτατα ιδρύματα εκπαίδευσης.

Η χρυσή τομή

Το στοίχημα που πρέπει, εν τέλει, να κερδηθεί είναι η εξισορρόπηση μεταξύ της χρήσης των συστημάτων τεχνητής νοημοσύνης ως ένα ισχυρό εργαλείο για μια σύγχρονη και ελκυστική εκπαίδευση και των παραδοσιακών μεθόδων διδασκαλίας.

Και αυτό θα επιτευχθεί μόνο μέσω της εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών και των μαθητών για στοχευμένη και αποτελεσματική χρήση του AI .