Ο υπερυπολογιστής Δαίδαλος που έρχεται να δώσει «φτερά» στην επιστημονική έρευνα στην Ελλάδα

Η κατασκευή του Δαίδαλου θεωρείται κρίσιμης σημασίας και για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της χώρας καθώς η αξιοποίηση του αναμένεται να παίξει κεντρικό ρόλο στην έρευνα με σκοπό τη δημιουργία νέων υπηρεσιών για την εξυπηρέτηση του πολίτη μέσω αιτημάτων σε φυσική γλώσσα, την εξατομικευμένη ιατρική, την πυροπροστασία, τον χωροταξικό σχεδιασμό, αλλά και την έξυπνη κινητικότητα και τα αυτόνομα οχήματα μεταξύ άλλων πολλών.

Είναι χαρακτηριστικό ότι ο υπουργός Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Δημήτρης Παπαστεργίου έχει αναφερθεί πολλάκις στον Δαίδαλο, καθώς, όπως έχει αναφέρει πρόσφατα «ο ψηφιακός εκσυγχρονισμός, απαιτεί σημαντικές επενδύσεις σε υπολογιστική ισχύ και data centers, ώστε να μπορέσουμε να αξιοποιήσουμε τις δυνατότητες που μας παρέχουν τα σύγχρονα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης στην καινοτομία, στο επιχειρείν, στην ανάπτυξη νέων πιο αποτελεσματικών και αξιόπιστων υπηρεσιών για τους πολίτες». Σύμφωνα με τον κ. Παπαστεργίου, πρόκειται για «μία στρατηγικής σημασίας επένδυση για την ψηφιακή μετάβαση της χώρας μας σε ένα πιο ψηφιακό αύριο, όπου θα βρισκόμαστε ανάμεσα στους πρωτοπόρους των εξελίξεων».

Οι υποδομές

Την κατασκευή του Δαίδαλου διεκδικού η HPE και η Nova ICT με τη δεύτερη να συνεργάζεται με τη γαλλική Eviden. Το έργο αφορά την «Ανάπτυξη νέου υπολογιστικού συστήματος υψηλών επιδόσεων» και χρηματοδοτείται από το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0» με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης – NextGenerationEU, το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, καθώς και από τον ευρωπαϊκό οργανισμό European High Performance Computing Joint Undertaking – EuroHPC JU, με συνολικό προϋπολογισμό 41,9 εκατ. ευρώ (συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ). Ένα σημείο που χρήζει επισήμανσης είναι ότι η Ελλάδα είναι μία από τις 4 ευρωπαϊκές χώρες που έχουν επιλεγεί για να φιλοξενήσουν υπερυπολογιστές υψηλών επιδόσεων μεσαίας κλίμακας (pre-exascale ή petascale HPC).

Επιπλέον, βρίσκεται σε εξέλιξη και ο διαγωνισμός για τη διαμόρφωση του χώρου που θα φιλοξενήσει τον Δαίδαλο. Ο νέος υπερυπολογιστής υψηλών επιδόσεων θα εγκατασταθεί στο Τεχνολογικό Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου (ΤΠΠΛ) του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, στο εντυπωσιακό κτήριο «Πρώην Ηλεκτρικός Σταθμός», αναγνωρισμένο μνημείο της σύγχρονης βιομηχανικής κληρονομιάς, εμβαδού 1.500 τ.μ., χτισμένο στα τέλη του 19ου αιώνα για τις ανάγκες της Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου

Από τη στιγμή που θα επιλεγεί ο ανάδοχος, σύμφωνα με τα υπάρχοντα χρονοδιαγράμματα, ο Δαίδαλος θα είναι έτοιμος να λειτουργήσει σε διάστημα περίπου 8-9 μηνών (α’ φάση) με την διαδικασία αναβάθμισης να απαιτεί άλλους 5-6 μήνες.

Την ευθύνη για την ανάπτυξη και λειτουργία του νέου υπερυπολογιστή θα έχει το Εθνικό Δίκτυο Υποδομών Τεχνολογίας και Έρευνας (ΕΔΥΤΕ Α.Ε. – GRNET), φορέας του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Σημειώνεται πως το ΕΔΥΤΕ έχει την ευθύνη για τη λειτουργία του υφιστάμενου υπερυπολογιστή της χώρας, ονόματι ARIS. Ο «Δαίδαλος» θα διαθέτει 120 φορές μεγαλύτερη υπολογιστική ισχύ σε σχέση με τον ARIS, η λειτουργία του οποίου στα μέσα της περασμένης δεκαετίας βοήθησε σημαντικά την προσπάθεια των ερευνητικών ιδρυμάτων της χώρας, τα οποία και τον αξιοποίησαν.

Τα οφέλη για την έρευνα

Ποια είναι όμως τα χαρακτηριστικά που κάνουν τον ΔΑΙΔΑΛΟ ξεχωριστό; Ο νέος υπερυπολογιστής θα έχει ισχύ 60 TOPS, μεγαλύτερη κατά 120 φορές από το υφιστάμενο σύστημα ARIS, εκτελώντας 60 εκατομμύρια δισεκατομμύρια πράξεις κινητής υποδιαστολής ανά δευτερόλεπτο. Επιπλέον θα είναι υβριδικός, διαθέτοντας τόσο κεντρικές μονάδες επεξεργασίας (CPUs) υψηλής πυκνότητας, όσο και μονάδες επιταχυντών.

Η παραπάνω επίδοση αναμένεται να εντάξει τον υπερυπολογιστή ΔΑΙΔΑΛΟΣ στις λίστες με τα 500 συστήματα κορυφαίων επιδόσεων στον κόσμο (TOP500) και αποδοτικής χρήσης ενέργειας (GREEN500), ισχυροποιώντας τη θέση της Ελλάδας στον παγκόσμιο χάρτη της επιστημονικής έρευνας, ενώ παράλληλα θα δώσει σημαντικές ευκαιρίες για την εξέλιξη της επιστήμης. Αναμένεται να εξυπηρετήσει ένα ευρύ φάσμα Ελλήνων και Ευρωπαίων χρηστών της επιστημονικής και ακαδημαϊκής κοινότητας, της βιομηχανίας και του δημόσιου τομέα και να πυροδοτήσει την ανάπτυξη νέων εφαρμογών σε ένα μεγάλο φάσμα ερευνητικών αντικειμένων, όπως η υπολογιστική χημεία, η φυσική, η βιολογία, η βιοϊατρική, η μετεωρολογία, η τεχνητή νοημοσύνη κ.ά.

Οι νέες αρχιτεκτονικές υπερυπολογιστών είναι σχεδιασμένες να φιλοξενούν μεγαλύτερες και πιο ετερογενείς εφαρμογές, συνδυάζοντας υπολογιστικές εφαρμογές υψηλής απόδοσης με την τεχνητή νοημοσύνη, την μηχανική μάθηση και την ανάλυση μεγάλου όγκου δεδομένων.

Η ΕΕ συγχρηματοδοτεί και προωθεί σύγχρονες τεχνολογίες όπως ο ΔΑΙΔΑΛΟΣ και για να υποστηρίξει την ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων. Αυτός είναι ένας επιπλέον λόγος για τον οποίο η κοινή επιχείρηση EuroHPC και η χώρα επενδύουν στον ΔΑΙΔΑΛΟΣ, ώστε οι υπηρεσίες του να είναι διαθέσιμες σε ένα ποσοστό και για τα έργα έρευνας και ανάπτυξης όλων των ελληνικών εταιρειών. Αναμένεται να βοηθήσει τις εταιρείες να προωθήσουν την ψηφιακή, βιώσιμη ανάπτυξη, μεταξύ άλλων, βελτιστοποιώντας τις λειτουργίες τους και τη χρήση των πόρων, μειώνοντας την κατανάλωση ενέργειας και δίνοντας τη δυνατότητα σχεδιασμού φιλικών προς το περιβάλλον διαδικασιών. Ταυτόχρονα, εντάσσεται στη λίστα των Ευρωπαϊκών υπερυπολογιστών που φιλοδοξούν να ανταγωνιστούν και να πρωταγωνιστήσουν σε ισχύ, σε σχέση με αυτών των αντίστοιχων Αμερικανικών και Ασιατικών. Η παραπάνω λίστα περιλαμβάνει τους “γίγαντες” LUMI από την Φιλανδία, Leonardo από την Ιταλία και MareNostrum 5 από την Ισπανία, οι οποίοι με τα τεχνικά τους χαρακτηριστικά και προδιαγραφές, έχουν εδραιώσει την παρουσία τους στον παγκόσμιο τεχνολογικό «χάρτη».

Τα «πράσινα» οφέλη

Ένα ενδιαφέρον στοιχείο είναι πως ο σχεδιασμός της εγκατάστασης στο Λαύριο έχει γίνει με γνώμονα την περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Ο Δαίδαλος θα τροφοδοτείται από συστήματα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και θα γίνεται χρήση σύγχρονων συστημάτων ψύξης, ώστε να υπάρχει χαμηλό ενεργειακό κόστος. Η λύση κλιματισμού είναι προσαρμοσμένη στο κλιματικό προφίλ της περιοχής του Λαυρίου (θερμοκρασίες περιβάλλοντος και σχετική υγρασία κατά τη διάρκεια του έτους), αξιοποιώντας το φυσικό περιβάλλον και αναμένεται να εξοικονομήσει σημαντικό ποσοστό της απαιτούμενης ενέργειας λειτουργίας (λόγω της ψύξης), της τάξης του 40%-50%.

Με την κατάλληλη διαμόρφωση του χώρου φιλοξενίας του υπερυπολογιστή ως Τεχνολογικού Πάρκου επισκέψιμου από το ευρύ κοινό, η εγκατάσταση του συστήματος αναμένεται να συνδράμει στη δημιουργία ενός νέου τεχνολογικού κόμβου στην περιοχή, με επιπλέον οφέλη. Συγκεκριμένα, εκτιμάαι ότι θα μπορέσει να αποτελέσει πόλο έλξης σημαντικών επιστημονικών συνεδρίων και άλλων εκδηλώσεων, τουριστικών εισροών ερευνητών αλλά και λάτρεων της τεχνολογίας. Επίσης, σύμφωνα με το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, το μεγαλύτερο οικονομικό όφελος μπορεί είναι αυτό που θα προκύψει με τη μορφή επενδύσεων, με τους πολύτιμους πόρους του Δαίδαλου να μπορούν να εκμεταλλευτούν για έρευνα και ανάπτυξη, βελτιστοποίηση παραγωγικών διαδικασιών, ανάλυση και επεξεργασία big data, και άλλων χαρακτηριστικών που παρέχουν την «τεχνολογική λύση» για έναν τεράστιο αριθμό επιχειρήσεων, από startups μέχρι και πολυεθνικούς κολοσσούς.