Η έλλειψη σε μικροτσιπ οδηγούν σε απόγνωση τις… αυτοκινητοβιομηχανίες

Σε μία οικονομία που βασίζεται όλο και περισσότερο στην επεξεργαστική ισχύ που προσφέρουν οι ημιαγωγοί, οι επεξεργαστές και γενικότερα τα αποκαλούμενα ολοκληρωμένα κυκλώματα είναι κάτι παραπάνω από πιθανό.

Τα μέτρα αντιμετώπισης της πανδημίας του κορωνοϊού είχαν ως αποτέλεσμα την αύξηση της ζήτησης για κάθε είδους ψηφιακές συσκευές. Σε αυτές τις συσκευές δεν περιλαμβάνονται, όμως, μόνο τα smartphones και οι φορητοί υπολογιστές αλλά πρακτικά κάθε συσκευή που έχει κάποια δόση ευφυίας. Για παράδειγμα, εκτιμάται ότι το 2020 το 40% του κόστους ενός σύγχρονου αυτοκίνητου αφορούσε αφορούσε τα ηλεκτρονικά συστήματα του οχήματος, τα οποία, όπως είναι προφανές, βασίζονται σε ημιαγωγούς. Αντίστοιχα, σχεδόν κάθε συσκευή που χρησιμοποιούμε έχει κάποιον ημιαγωγό. Και από τη στιγμή που η αύξηση της παραγωγής των ημιαγωγών δεν είναι κάτι που γίνεται απλά με το πάτημα ενός κουμπιού, δεν ήταν λίγοι εκείνοι που ανέμεναν να παρουσιαστούν τα προβλήματα που υπάρχουν αυτή τη στιγμή όπου, για παράδειγμα, η ζήτηση για φορητούς υπολογιστές είναι μεγαλύτερη από τα διαθέσιμα μοντέλα. Κάτι που με τη σειρά του οδηγεί σε αύξηση των τιμών σε διάφορες κατηγορίες προϊόντων.

Το ζήτημα είναι τόσο σημαντικό ώστε έχει φθάσει να αποτελεί ακόμη και θέμα πολιτικής αντιπαράθεσης με την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών να πιέζει την Ταϊβάν προκειμένου να αυξηθεί το ποσοστό των ημιαγωγών που θα κατευθύνονται προς τα εργοστάσια των αυτοκινητοβιομηχανιών στις ΗΠΑ, τα οποία έχουν υποχρεωθεί να περικόψουν τις βάρδιες τους. Πολύ απλά, γιατί τα οχήματα έχουν συναρμολογηθεί μεν αλλά δεν έχουν ολοκληρωθεί αναμένοντας τα άκρως απαραίτητα για τη λειτουργία τους ηλεκτρονικά κυκλώματα.

Ασιατική κυριαρχία

Αν αναρωτιέστε γιατί υπάρχει πίεση συγκεκριμένα προς την Ταϊβάν είναι πολύ απλά γιατί εκεί έχει την έδρα της ο μεγαλύτερος «παίκτης» όσον αφορά την κατασκευή ημιαγωγών, η Taiwan Semiconductor Manufacturing Company (TSMC) αλλά και ο τρίτος σε μέγεθος κατασκευαστής, η UMC. Οι δύο τελευταίες μαζί με την κορεατική Samsung, η οποία είναι η δεύτερη σε μεγέθος εταιρεία του κλάδου, αλλά και την κινεζική SMIC ελέγχουν τη συντριπτική πλειοψηφία της παραγωγής ημιαγωγών. Πρακτικά, στην ανατολική Ασία εκτιμάται ότι παράγεται το 91% των ημιαγωγών παγκοσμίως και ο μόνος παγκόσμιος «παίκτης» με έδρα τις ΗΠΑ είναι η GlobalFoundries.

Αν -με εξαίρεση τη Samsung- τα ονόματα αυτά είναι άγνωστα στο ευρύ κοινό είναι πολύ απλά λόγω της ιδιομορφίας που υπάρχει στον συγκεκριμένο κλάδο. Οι περισσότεροι γνωρίζουμε τους επεξεργαστές ή τα chips που κατασκευάζουν εταιρείες όπως η Qualcomm, η Apple, η Broadcom, η AMD, η NXP και άλλες. Μόνο που αυτές οι εταιρείες σχεδιάζουν τα chips που φέρουν την επωνυμία τους και δεν τα παράγουν. Αυτό το αναλαμβάνουν εξειδικευμένες εταιρείες που διαθέτουν ειδικά εργοστάσια (τα αποκαλούμενα και fabs) για τη δημιουργία των οποίων απαιτούνται επενδύσεις δισεκατομμυρίων δολαρίων και αρκετά χρόνια από τη στιγμή της απόφασης μέχρι την ολοκλήρωσης του έργου.

Η Samsung είναι μία από τις εξαιρέσεις υπό την έννοια ότι σχεδιάζει και παράγει ημιαγωγούς. Όμως, στα εργοστάσια της παράγει ημιαγωγούς και για πολλές ακόμη εταιρείες και μάλιστα πρόκειται για ένα από τα πλέον επικερδή τμήματα της. Ειδική περίπτωση αποτελεί και η Intel, η οποία παράγει μόνο τους δικούς της επεξεργαστές, αν και η πρόσφατη απόφαση της για τη δημιουργία ενός εργοστασίου στις ΗΠΑ, μία επένδυση 20 δισ. δολαρίων, θα της επιτρέψει να καλύψει τις ανάγκες και άλλων κατασκευαστών.

Πώς φθάσαμε στην κρίση

Η έλλειψη σε ημιαγωγούς δεν οφείλεται απλά στην αύξηση της ζήτησης που υπήρξε τους τελευταίους μήνες. Απλά, μία σειρά από γεγονότα οδήγησαν να ενταθεί το φαινόμενο. Πρακτικά, τα πρώτα ζητήματα είχαν εμφανιστεί από το 2018 αλλά οι μεγάλοι κατασκευαστές είχαν καταφέρει να αντιμετωπίσουν τότε τα ζητήματα. Αν και υπήρξαν κατηγορίες προϊόντων όπως οι προσωπικοί υπολογιστές που είχε παρατηρηθεί έλλειψη λόγω ότι δεν υπήρχαν αρκετοί επεξεργαστές διαθέσιμοι. Απλά το 2018 οι φορητοί υπολογιστές ήταν μία προϊοντική κατηγορία σε πτώση. Το 2020, όμως, λόγω της πανδημίας αυτό άλλαξε, επιδεινώνοντας την κατάσταση.

Σύμφωνα με την Seminconductor Industry Association το 2021 εκτιμάται ότι θα υπάρξει μία αύξηση 8,4% στην αξία της αγοράς ημιαγωγών που το 2020 έφθασε στα 433 δισ. δολάρια. Μεταξύ 2019 και 2021 η αύξηση ανέρχεται στο 5,1%, το οποίο είναι υψηλό ποσοστό αν αναλογιστεί κανείς τα μεγέθη για τα οποία συζητάμε.

Ένα βασικό ζήτημα είναι πως για να αυξηθεί η παραγωγή ημιαγωγών θα πρέπει να έχουν γίνει οι σωστές προβλέψεις αρκετά χρόνια νωρίτερα. Όμως, αυτό δεν συνέβη ενδεχομένως και επειδή κανείς δεν περίμενε την «έκρηξη» στη χρήση ψηφιακών συσκευών που υπάρχει τα τελευταία χρόνια. Αλλά και το γεγονός ότι μεγάλοι κλάδοι της οικονομίας όπως οι αυτοκινητοβιομηχανίες επιδιώκουν να κάνουν πιο «έξυπνα» τα προϊόντα τους, αυξάνοντας τη ζήτηση για ημιαγωγούς.

Επιπλέον, στην αρχή της πανδημίας υπήρξαν δύο ακόμη ζητήματα. Το πρώτον ήταν ότι πολύ απλά στις αρχές του 2020 η εμφάνιση της πανδημίας στην Κίνα οδήγησε στον περιορισμό της παραγωγής σε πολλά εργοστάσια μέχρι να ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα προστασίας. Όμως, η αύξηση της ζήτησης έγινε πιο γρήγορα απ’ ότι η «επιστροφή» των εργαζομένων. Επίσης, όταν ξέσπασε η πανδημία οι αυτοκινητοβιομηχανίες προχώρησαν σε ακυρώσεις παραγγελιών γιατί περιόρισαν την παραγωγή εκτιμώντας ότι οι καταναλωτές θα σταματούσαν να αγοράζουν αυτοκίνητα. Οπότε, η παραγωγή ημιαγωγών διοχετεύθηκε στους κατασκευαστές ψηφιακών συσκευών. Όμως, τώρα που η ζήτηση για αυτοκίνητα αυξάνεται εκ νέου, δεν είναι και τόσο εύκολο η επιστροφή στον προηγούμενο status quo όσον αφορά στον διαμοιρασμό των παραγόμενων chips.

Παράλληλα, υπάρχουν και τα πολιτικά ζητήματα. Η κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ έβαλε στο στόχαστρο της τις κινεζικές εταιρείες και στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής αυτής απαγόρευσε στις αμερικανικές εταιρείες να χρησιμοποιούν ως προμηθευτή την κινεζική SMIC, στην οποία συμμετέχει το κινεζικό κράτος. Από την άλλη πλευρά, το Πεκίνο έκρινε ως σωστό τους τελευταίες μήνες να «παρακρατήσει» μέρος της παραγωγής ημιαγωγών που γίνεται στην Κίνα ως «στρατηγικό απόθεμα». Αν προσθέσει κανείς σε όλο αυτό το μείγμα και το γεγονός ότι στα ηλεκτρονικά κυκλώματα χρησιμοποιούνται οι σπάνιες γαίες, οι οποίες επίσης έχουν εξελιχθεί σε αντικείμενο πολιτικής αντιπαράθεσης, είναι προφανές ότι η κατάσταση είναι αρκετά δύσκολη.

Τι μέλλει γενέσθαι

Το ερώτημα, βέβαια, που υπάρχει αυτή τη στιγμή είναι αν το πρόβλημα που υπάρχει θα συνεχισθεί; Οι υπάρχουσες εκτιμήσεις, όσον αφορά το βραχυπρόθεσμο μέλλον, δεν είναι ιδιαίτερα αισιόδοξες καθώς είναι πρακτικά αδύνατο να χτιστούν μέσα σε μερικούς μήνες εργοστάσια παραγωγής ημιαγωγών. Είτε στην Κίνα είτε σε άλλα σημεία του πλανήτη. Μέχρι να φθάσουμε σε ένα σημείο που η παραγωγή να είναι αρκετή για να καλύψει την διαρκώς αυξανόμενη ζήτηση θα χρειαστούν να περάσουν μερικά χρόνια, γεγονός που αναμένεται να δημιουργήσει αρκετά προβλήματα και να οδηγήσει ακόμη και σε αυξημένες τιμές όσον αφορά ψηφιακές συσκευές. Σε κάθε περίπτωση πάντως δεν είναι τυχαίο ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει θέσει ως στόχο μέχρι το 2030 να παράγεται στη Γηραιά Ήπειρο το 10% της παγκόσμιας παραγωγής προηγμένης τεχνολογίας ημιαγωγών. Φιλόδοξος στόχος αν αναλογιστεί κανείς ότι αυτή τη στιγμή οι ασιατικές εταιρείες έχουν σημαντικό προβάδισμα και οι επενδυτές σπεύδουν να τις χρηματοδοτήσουν προσβλέποντας σε τεράστια κέρδη. Και την ίδια στιγμή, στις Ηνωμένες Πολιτείες υπάρχει σε εξέλιξη μία μεγάλη προσπάθεια προκειμένου να ενισχυθεί η παραγωγή ημιαγωγών σε αμερικανικό έδαφος.