Η «μεταμόρφωση» του Ινστιτούτου Χάλυβα Στάλιν σε κορυφαίο τεχνολογικό πανεπιστήμιο

Το Αθηναϊκό και Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων προσκλήθηκε στη Μόσχα, μαζί με μέσα ενημέρωσης άλλων χωρών, από το NUST MISIS που φέτος γιορτάζει τα 100ά «γενέθλιά» του, και είχε την ευκαιρία να γνωρίσει από κοντά ένα σύγχρονο ρωσικό πολυτεχνείο με εκτεταμένη ερευνητική δραστηριότητα.

Το ίδρυμα ξεκίνησε την «καριέρα» του λίγο μετά τη σοβιετική επανάσταση το 1918, ως μέρος της Μεταλλευτικής Ακαδημίας Μόσχας, ενώ το 1930 ανεξαρτητοποιήθηκε και ονομάσθηκε Ινστιτούτο Χάλυβα Στάλιν. Έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην καθοδήγηση της ανάπτυξης της σοβιετικής χαλυβουργίας και γενικότερα της βαριάς βιομηχανίας.

Πολλοί απόφοιτοί του υπήρξαν μύθοι της σοβιετικής βιομηχανίας ως λαϊκοί κομισάριοι για τον χάλυβα, πρωταγωνιστώντας στα διαδοχικά αναπτυξιακά σταλινικά πενταετή πλάνα του μεσοπολέμου, ενώ για τη σημαντική συμβολή του στο Β' Παγκόσμιο πόλεμο το ίδρυμα τιμήθηκε με το μετάλλιο του Ερυθρού Λάβαρου της Εργασίας. Στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου συμμετείχε στην προετοιμασία των «μυστικών φυσικών» για τις απόκρυφες στρατιωτικές και πυρηνικές εγκαταστάσεις της ΕΣΣΔ.

Στην πορεία συνενώθηκε με άλλα δύο Ινστιτούτα (Βασικών Μετάλλων και Μεταλλευτικής) και το 2008 έγινε το πρώτο ρωσικό ΑΕΙ που απέκτησε το καθεστώς και τον τίτλο του Εθνικού Ερευνητικού Τεχνολογικού Πανεπιστημίου από τον τότε πρόεδρο Ντμίτρι Μεντβέντεφ. Εγκατεστημένο στο κέντρο της Μόσχας, μόνο δέκα λεπτά από το Κρεμλίνο, και έχοντας πλέον επεκταθεί σε νέα πεδία όπως η νανοτεχνολογία, τα νανοϋλικά και τα βιοϋλικά, το NUST MISIS έχει 17.000 φοιτητές από 69 χώρες. Με 3.300 ξένους φοιτητές, τετραπλάσιους από όσους το 2012, είναι το τέταρτο ρωσικό πανεπιστήμιο σε προσέλκυση φοιτητών από το εξωτερικό, ενώ είναι και το πρώτο στη Ρωσία που απέκτησε ξένο (αμερικανό) αντιπρύτανη.

Με ένα δυναμικό τριών ερευνητικών κέντρων μηχανικής και 30 ερευνητικών εργαστηρίων παγκόσμιας κλάσης, καθώς και με πολλές συνεργασίες που έχει αναπτύξει με μεγάλες επιχειρήσεις, ρωσικές και ξένες (OMK, Metalloinvest, Rosatom, Evraz, IBG, Gazprom κ.α.), παίζει κομβικό ρόλο στην τεχνολογική ανάπτυξη της Ρωσίας.

Σε αναζήτηση των καλύτερων από άλλες χώρες

Η διασύνδεση της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας προς αμοιβαίο όφελος αποτελεί βασική πολιτική του MISIS. «Θέλουμε να ανταποκριθούμε στις ανάγκες των επιχειρήσεων και παράλληλα, μέσω της Έρευνας και Ανάπτυξης, να προωθήσουμε την οικονομία της καινοτομίας στη Ρωσία», δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η από το 2013 πρύτανης του MISIS οικονομολόγος Αλεβτίνα Τσερνίκοβα.

Στο ερώτημα αν αποτελεί στρατηγική επιλογή η προσέλκυση και άλλων ξένων φοιτητών, απάντησε «ότι έχουμε πλησιάσει το πλαφόν του 25%, όσον αφορά το ποσοστό τους στο σύνολο των φοιτητών μας. Δεν θέλουμε πια περισσότερους ξένους φοιτητές, αλλά τους καλύτερους από όλο τον κόσμο». Η προσπάθεια προσέλκυσης των καλύτερων αφορά επίσης τους ξένους ερευνητές και καθηγητές.

Στους αποφοίτους του πανεπιστημίου -που είναι περιζήτητοι στους Ρώσους εργοδότες- συγκαταλέγονται πολλές προσωπικότητες της Ρωσίας, από νομπελίστες έως βαθύπλουτοι επιχειρηματίες.

Ακολουθώντας μια πολιτική συνεχούς εκσυγχρονισμού και διεθνοποίησης μετά το 2013, έχει αρχίσει πια να εμφανίζεται στο «ραντάρ» των διεθνών πανεπιστημιακών κατατάξεων. Στην τελευταία κατάταξη "QS World University Rankings 2018" κατέλαβε την 30ή θέση διεθνώς στις Σχολές Μηχανικών Μεταλλείων-Μεταλλουργών και βρέθηκε στις θέσεις 251-300 στην Επιστήμη των Υλικών. Παράλληλα, είναι το μόνο ρωσικό πανεπιστήμιο που κέρδισε μια θέση στην κατάταξη "Times Higher Education: World's Best Small Universities Ranking".

Στο διεθνές επιστημονικό συμβούλιο του MISIS συμμετέχουν καθηγητές από πανεπιστήμια της δυτικής ελίτ (Κέιμπριτζ, Στάνφορντ κ.α.), ενώ και μερικοί καθηγητές του είναι δυτικοί. Το 2016, ο κατάλογος Thomson Reuters με τους επιστήμονες με τη σημαντικότερη επιρροή παγκοσμίως περιλάμβανε και δύο από το MISIS, τους καθηγητές Σεργκέι Μορόζοφ και Ντμίτρι Γκόλμπεργκ.

Το ρωσικό πανεπιστήμιο έχει συνάψει συμφωνία με το Κέιμπριτζ για να εκπαιδεύονται οι φοιτητές και οι καθηγητές του στην αγγλική γλώσσα και ορολογία, ώστε να μπορούν να προσελκύσουν περισσότερους ξένους φοιτητές. Ξεκινώντας από το 2014, προσφέρει σήμερα εννέα μεταπτυχιακά προγράμματα επιπέδου «μάστερ» στην αγγλική γλώσσα. Τα δίδακτρα για έναν ξένο είναι, ανάλογα με το πρόγραμμα, 2.700 έως 3.200 ευρώ ετησίως, ενώ το κόστος διαμονής στη φοιτητική εστία του MISIS είναι μόνο 45 ευρώ το μήνα.

Ακολουθώντας εξάλλου τη δυτική «μόδα», το ίδρυμα προσφέρει αφενός online μαθήματα μέσω διαδικτύου (δύο από αυτά και στα αγγλικά), καθώς και θερινά σχολεία (το 2017 υπήρξε συμμετοχή και από την Ελλάδα, ενώ φέτος θα γίνουν στις 19-31 Αυγούστου).

Μεταξύ άλλων, το MISIS συνεργάζεται με το ΜΙΤ των ΗΠΑ, με το CERN (αναπτύσσοντας επιστημονικό εξοπλισμό για αυτό), με τη ρωσική διαστημική υπηρεσία Roscosmos και με τον ρωσικό στρατό.

Το πανεπιστήμιο έχει πρόσφατα δημιουργήσει ένα Κβαντικό Κέντρο, καθώς και το μοναδικό στη Ρωσία Μηχανολογικό Κέντρο Δημιουργίας Βιομηχανικών Πρωτοτύπων Υψηλής Πολυπλοκότητας. Το τελευταίο Κέντρο, μεταξύ άλλων, αναπτύσσει και ήδη δοκιμάζει μια διαστημική κάψουλα που θα σταλεί στο διάστημα το 2020, έναν ολόσωμο τρισδιάστατα εκτυπωμένο εξωσκελετό για τους ρώσους στρατιώτες του μέλλοντος, ένα φουτουριστικό πιστόλι από πλαστικό και χάλυβα, καθώς επίσης μικροδορυφόρους, drones κ.α. Είναι ενδεικτικό ότι λίγο μετά την ξενάγηση των ξένων δημοσιογράφων, οι χώροι του Κέντρου επρόκειτο να χρησιμοποιηθούν ως σκηνικό για το γύρισμα μιας ρωσικής ταινίας επιστημονικής φαντασίας.

Η πρύτανης Αλεβτίνα Τσερνίκοβα: Συνεργασία και με Ελλάδα

Η πρύτανης Αλεβτίνα Τσερνίκοβα, δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ «ικανοποιημένη από την πρόοδο της ρωσικής επιστήμης σε σχέση με άλλες χώρες», ενώ τόνισε ότι «οι περισσότεροι Ρώσοι νιώθουν πολύ φιλικά για την Ελλάδα και αυτό ασφαλώς αποτελεί πλεονέκτημα για τη συνεργασία ανάμεσα στους επιστήμονες των χωρών μας. Είμαστε ανοιχτοί σε συνεργασία με τους Έλληνες επιστήμονες και μάλιστα έχουμε ήδη ένα καλό παράδειγμα μιας τέτοιας συνεργασίας».

Συγκεκριμένα, το 2017 ερευνητές από το MISIS, το Κέντρο Κβαντικής Πολυπλοκότητας και Νανοτεχνολογίας του Τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης, το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ) στο Ηράκλειο και το Πανεπιστήμιο Ναζαρμπάγιεφ στην Αστάνα του Καζακστάν, έκαναν μια σημαντική ανακάλυψη, που βελτιώνει την αποτελεσματικότητα των ιατρικών και άλλων λέιζερ.

Επικεφαλής της έρευνας, που παρουσιάσθηκε στο περιοδικό "Nature Scientific Reports", είναι ο καθηγητής φυσικής του Πανεπιστημίου Κρήτης Γιώργος Τσιρώνης, ο οποίος είναι επίσης βασικός ερευνητής στο Εργαστήριο Υπεραγώγιμων Μεταϋλικών του NUST MISIS. Επίσης εντός του 2017, η ελληνο-ρωσική ομάδα έκανε μια δεύτερη δημοσίευση στο ίδιο περιοδικό, παρουσιάζοντας τη δημιουργία ενός μεταϋλικού που επιτρέπει την κατασκευή λέιζερ υψηλής απόδοσης.

Προς το παρόν το MISIS δεν έχει Έλληνες φοιτητές ούτε Έλληνες καθηγητές, αλλά, σύμφωνα με την Αλ. Τσερνίκοβα, «θα θέλαμε να τους προσελκύσουμε».

Καινοτόμες ανακαλύψεις

Η έρευνα στο NUST MISIS, συχνά σε συνεργασία με δυτικά ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια, φέρνει τη μία ανακάλυψη μετά την άλλη και οι σχετικές δημοσιεύσεις αφθονούν σε έγκυρα διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Αναφέρουμε ενδεικτικά μερικές ανακαλύψεις των τελευταίων μηνών:

• Οι Ρώσοι μεταλλουργοί, πρώτοι στον κόσμο, ανακάλυψαν μια πρωτοποριακή υψικάμινο για την αποδοτική ανακύκλωση βιομηχανικών αποβλήτων. Πάνω από το 95% του χυτοσίδηρου παγκοσμίως παράγεται σε υψικάμινους, που όμως απαιτούν υψηλής ποιότητας πρώτες ύλες. Αντίθετα, η νέα ρωσική υψικάμινος ανακυκλώνει τα βιομηχανικά απόβλητα που περιέχουν σίδηρο, κάτι που επιφέρει μεγάλη εξοικονόμηση πρώτων υλών και μείωση του κοστους παραγωγής (ήδη έχει δημιουργηθεί η πιλοτική μονάδα Stalkron στο Μτσενκ).
• Σε συνεργασία με τις ΗΠΑ, το Εργαστήριο Βιοϊατρικών Νανοϋλικών του NUST MISIS ανέπτυξε καινοτόμα αντιοξειδωτικά νανοσωματίδια, που απορροφούν τις ελεύθερες ρίζες και βοηθούν να θεραπευθούν εγκεφαλικά και τραύματα της σπονδυλικής στήλης (οι πρώτες προκλινικές δοκιμές θα αρχίσουν σύντομα).
• Το Μηχανολογικό Κέντρο Βιομηχανικών Τεχνολογιών του NUST MISIS ανέπτυξε μια πρωτότυπη τεχνική για την παραγωγή μαγνητικών υλικών και μόνιμων μαγνητών με μειωμένο κόστος, κάτι που θα μειώσει σημαντικά το κόστος των μαγνητικών τομογραφιών περίπου στο μισό.
• Ερευνητές του ίδιου Κέντρου ανέπτυξαν την πρώτη προστατευτική στολή για την πυροσβεστική υπηρεσία του ρωσικού Υπουργείου Εκτάκτων Καταστάσεων, η οποία μπορεί να αντέξει θερμοκρασίες έως 800 βαθμούς Κελσίου.
• Οι νανοτεχνολόγοι του MISIS ανέπτυξαν νέας γενιάς λιπάσματα που βασίζονται σε μεταλλικά νανοσωματίδια και νανοβιταμίνες και τα οποία αυξάνουν την αποδοτικότητα των γεωργικών καλλιεργειών κατά 25% σε σχέση με τα παραδοσιακά λιπάσματα.
• Το Kέντρο Σύνθετων Μετάλλων του NUST MISIS ανέπτυξε ένα νέο υλικό για ανθεκτικούς τεχνητούς μυς και αρθρώσεις, το οποίο συνδυάζει πολυαιθυλένιο και νανοσωλήνες άνθρακα. Ένα τέτοιο εμφύτευμα στο σώμα διαρκεί πάνω από 15 χρόνια.

Με πεντακάθαρους εξωτερικούς και εσωτερικούς χώρους, χωρίς καθόλου γκράφιτι και πολιτικές αφίσες, με τους φοιτητές να περνάνε από έλεγχο «σεκιούριτι» και να «χτυπούν» κάρτα για να μπουν στη σχολή τους, το MISIS έχει κάποιες διαφορές με πολλά ελληνικά ΑΕΙ.