Κόρθι: Το στολίδι της Άνδρου

Το μελτέμι βουίζει στα στενά του Όρμου. Στη νοτιότερη και πιο απομονωμένη περιοχή της Άνδρου, στην περιοχή του Κορθίου, η κοιλάδα ανάμεσα στον Γερακώνα και τη Ράχη είναι κατάφυτη από ελιές, λεμονιές συκιές, κι έχει διάσπαρτους οικισμούς, οι περισσότεροι από τα χρόνια του Μεσαίωνα.

Όπου φτάνει το μάτι, τα πάντα είναι χτισμένα με την ανδριώτικη ξερολιθιά· στις πλαγιές, στα γκρεμνά, απ’ τις κορυφές ως τη θάλασσα, η ξερολιθιά χωρίζει κτήματα, βοσκοτόπια, κονάκια, δημιουργεί ανάμεσα στα όρια τις «στενές» τα αρχέγονα μονοπάτια που ενώνουν τα χωριά, τις πηγές και τα ξωκλήσια. Στα παλιά χωριά τα αγροτόσπιτα κολλημένα το ένα δίπλα στο άλλο σαν μικρά οχυρά αποκρούουν τους πειρατές και τους Λιάπηδες,* πραγματικές μάστιγες αλλοτινών καιρών. Καμωμένα απ’ την τοπική πέτρα δύσκολα ξεχωρίζουν μέσα στην πλούσια βλάστηση. Πολύ αργότερα, όταν έπαψαν οι επιδρομές, άρχισαν να σοβαντίζουν τα σπίτια με το εκκωφαντικό ολόλευκο χρώμα τους. Στην Καπαρριά, στην περιοχή Αμονακλειού, στις Χώνες, στα Αηδόνια βρίσκουμε τέτοιους οικισμούς απ’ τον Μεσαίωνα.

Το πάνω Κάστρο ή Κάστρο της Φανερωμένης/Γιώργος Παπαδόπουλος

Οι πύργοι των τοπικών αρχόντων, των κοτζαμπάσηδων, ξεχωρίζουν ακόμη επιβλητικοί, μοναχικοί, οχυρωμένοι με το κλασικό άνοιγμα πάνω απ’ τη μεγάλη εξωτερική τους πόρτα για να ρίχνουν το καυτό λάδι στους επιδρομείς. Οι πύργοι του Κούμελη, του Λεφάκη και του Σαρέλη στα Αηδόνια στέκουν ακόμη όρθιοι – μόνο του Σαρέλη αναπαλαιώθηκε.

Στην κατάληξη της κοιλάδας η πρωτεύουσα του Κορθίου, ο Όρμος –Γιαλός για τους ντόπιους–, αποτελεί τον νεότερο οικισμό της περιοχής, μια και δημιουργήθηκε όταν οι κάτοικοι άρχισαν να μη φοβούνται πια τις επιδρομές, ξεθάρρεψαν και αποφάσισαν να κατοικήσουν κοντά στη θάλασσα. Στον Όρμο υπάρχουν ταβέρνες, εμπορικά, ζαχαροπλαστεία, φαρμακεία, ο τοπικός γιατρός και οι υπηρεσίες της κοινότητας. Μέχρι το 1965 το πλοίο της γραμμής από τον Πειραιά έπιανε στο Κόρθι αρόδο, στα ανοιχτά, και οι επιβάτες έφταναν με βάρκες στον μικρό μόλο του λιμανιού.

Πάνω από την κοιλάδα, στην απόκρημνη απόληξη του Γερακώνα και σε υψόμετρο περίπου 600 μέτρων, στην πιο φυσική απόρθητη τοποθεσία, έχτισε ο ηγεμόνας Μαρίνος Δάνδολος το Πάνω Κάστρο ή αλλιώς το Κάστρο της Φανερωμένης, ή της γριάς το Κάστρο, γύρω στα 1200 μ.Χ. Εκεί, όταν ειδοποιούσαν για κίνδυνο οι βιγλάτορες που φυλούσαν τη μεριά του ανοιχτού Αιγαίου, έτρεχαν να προστατευτούν οι κάτοικοι. Απ’ την ερειπωμένη βίγλα του, τα καλοκαίρια με καθαρό ορίζοντα βλέπουμε τη Χίο, τα Ψαρά και την Ικαρία. Στα ριζά του κάστρου, όπου η θέα στο ανοιχτό πέλαγο και στον κόλπο του Κορθίου κόβει την ανάσα, είναι χτισμένο το χωριό Κοχύλου. Ξεχωρίζει για τα μοναδικής ομορφιάς λευκά του σπίτια με τις κεραμοσκεπές.
Οι θαλασσινές σπηλιές στη περιοχή Μέλισσα. Πηγή: Γιώργος Παπαδόπουλος

Κάτω από το Κοχύλου η ονομαστή παραλία της Γριάς το πήδημα, με τον πελώριο βράχο που υψώνεται λίγα μέτρα από την άμμο, σύμφωνα με την παράδοση είναι το απομεινάρι μιας γριάς που είτε άθελά της είτε ηθελημένα έγινε η αιτία της κατάληψης του Πάνω Κάστρου από πειρατές, και έπεσε στη θάλασσα απ’ τις ενοχές.

Μια και φτάσαμε στη θάλασσα, μπορούμε να απολαύσουμε το μπάνιο μας στην ανοιχτή παραλία του Μύλου, όταν δεν φυσούν τα μελτέμια. Υπέροχη είναι και η μικρή παραλία της Αγίας Αικατερίνης στα όρια του Όρμου, απάνεμη από τους βοριάδες, ο Άγιος Ιωάννης στις Κρεμμύδες πίσω από το βουνό Ράχη που καταλήγει στο Στενό της Τήνου, στην Πλάκα, μετά το χωριό της Καπαρριάς στην άλλη πλευρά του νησιού, απ’ όπου αγναντεύουμε τα κυκλαδονήσια Σύρα, Τζια και Γυάρο, και την παραλία στο Στενό.

Δεν πρέπει να παραλείψουμε να περπατήσουμε έστω και για λίγο στα Διποτάματα, μια βαθιά χαράδρα μήκους 7 χιλιομέτρων, που ξεκινά από το Κοχύλου και φτάνει στο πανέμορφο χωριό Συνετί στον δρόμο προς την πρωτεύουσα της Άνδρου, τη Χώρα – αυτή ήταν για αιώνες η μοναδική διαδρομή που ένωνε το Κόρθι με τη Χώρα. Πυκνή βλάστηση από πικροδάφνες, μυρτιές, σκίνα και καλαμιές περιβάλλουν το πλακόστρωτο μονοπάτι που διαπερνά το φαράγγι. Βλέπουμε πηγές, βρύσες, κονάκια και είκοσι δύο περίτεχνους νερόμυλους στο κατέβασμα προς τη θάλασσα στο Συνετί.

Ο κόλπος του Κορθιού/Γιώργος Παπαδόπουλος

Στο Κόρθι, εκτός από τα δεκάδες ξωκλήσια, συναντάμε τους βυζαντινούς ναούς του Αγίου Νικολάου και του Αγίου Ιωάννη, καθώς και τα παλιά κλειστά πια μοναστήρια στα Τρομάρχια, με το περίτεχνο ξύλινο τέμπλο, την Αγία Μονή και το μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής. Στα όρια του Κορθίου, μετά το ορεινό κι απομονωμένο χωριό στο Μέσα Βουνί, χτισμένο απ’ τον Νικηφόρο Φωκά το 963 μ.Χ. στον γκρεμό κι ανάμεσα σε αιωνόβια πλατάνια και πηγές, φτάνουμε στο μοναστήρι της Παναχράντου, όπου εδώ και πολλά χρόνια έχει ηγούμενο τον γέροντα Ευδόκιμο. Στον οικισμό Μωσιώνα στο Πάνω Κόρθι βρίσκουμε τη Σχολή της Αγίας Τριάδος, το πρώτο σχολείο της Άνδρου χτισμένο από τον μοναχό Σαμουήλ Σκαζή το 1814 με δωρεές Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης και των παραδουνάβιων περιοχών.

Η περιήγησή μας τέλειωσε. Ώρα για ξεκούραση και φαγητό και γλυκά του κουταλιού από τον συνεταιρισμό των γυναικών, στη Χρύσα. Ντόπια λουκάνικα και τυρί, ρακή κι αμέτρητα πανηγύρια για τους αγίους και γλέντια για τους θνητούς όλο τον χρόνο. Καλώς ήλθατε στο Κόρθι!

*Οι Λιάπηδες ήταν μια αλβανική φυλή που κατέβηκε στον ελλαδικό χώρο ειρηνικά τον 14ο και τον 15ο αιώνα κι εγκαταστάθηκε σε περιοχές της Ρούμελης, της Εύβοιας και στα νησιά Ύδρα και Σπέτσες. Οι άλλες αλβανικές φυλές (Τσάμηδες, Τόσκηδες και Γκέκηδες) τους περιφρονούσαν γιατί τους θεωρούσαν νυχτοκλέφτες και δειλούς στον πόλεμο.

Οι Ανδριώτες ονόμασαν Λιάπηδες άτακτα στρατεύματα από τη Ρούμελη τα οποία με το πρόσχημα της μεγάλης διάρκειας της Επανάστασης του 1821 αποβιβάστηκαν στο νησί το 1826 και επιδόθηκαν σε λεηλασίες, ληστείες και πλιάτσικο σε βάρος των ανθρώπων του νησιού. Οι κάτοικοι, ιδιαίτερα του Κορθίου, με αρχηγό τον Δημήτριο Μπαλή, που είχε πάρει μέρος στην Επανασταση ενώ αργότερα ξεσήκωσε και τους φτωχούς ντόπιους εναντίον της απολυταρχίας των αρχόντων, δημιούργησαν ένοπλες ομάδες και καταδίωξαν τους Λιάπηδες σκοτώνοντας τον αρχηγό τους, τον Γεώργιο Φραγκόπουλο ή Κακογιώργη.