CNNi: Σαντορίνη ο τοπ τουριστικός προορισμός πάνω σε ένα ζωντανό ηφαίστειο

Σύμφωνα με το εκτενές ρεπορτάζ, είναι θέμα χρόνου η Σαντορίνη να πληγεί από ηφαιστειακή έκρηξη, όπως αναφέρουν οι επιστήμονες, όμως, το άρθρο αποτελεί έναν ύμνο στο απαράμιλλο κάλλος του νησιού, τα προϊόντα του και το ηλιοβασίλεμά του.

Όπου κοιτάξεις τη Σαντορίνη, σου θυμίζει ότι βρίσκεσαι σε ένα ηφαίστειο. Τα σεληνιακά τοπία, οι μαύρες και κόκκινες παραλίες, τα βότσαλα από στερεοποιημένη λάβα. Η συγκλονιστική ομορφιά του ελληνικού νησιού είναι αποτέλεσμα της βίαιης ηφαιστειακής ιστορίας της περιοχής.

Η Σαντορίνη είναι διάσημη για την εντυπωσιακή καλντέρα σε σχήμα μισοφέγγαρου, η μισή από την οποία είναι βυθισμένη - καθιστώντας την τη μοναδική βυθισμένη καλντέρα στον κόσμο. Δημιουργήθηκε από μια από τις μεγαλύτερες γνωστές εκρήξεις πριν από περίπου 3.600 χρόνια. Η έκρηξη ήταν τόσο ισχυρή που κατέστρεψε την αρχαία πόλη της Σαντορίνης, το Ακρωτήρι και έδωσε ένα θανατηφόρο πλήγμα στον ναυτικό μινωικό πολιτισμό, που είχε εγκατασταθεί στο νησί εκείνη την εποχή.

Σήμερα, η Σαντορίνη –γνωστή και ως Θήρα– είναι το πιο ρομαντικό νησί της Ελλάδας με πολυτελείς βίλες και θέρετρα που προσφέρουν περιποιημένες αποδράσεις και ονειρικά σκηνικά για πλούσιους γάμους και φωτογραφίσεις. Οι απότομοι ηφαιστειογενείς βράχοι του νησιού, σκαρφαλωμένοι περίπου 1.000 πόδια πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, δημιουργούν έναν εντυπωσιακό γεωλογικό καμβά με ασβεστωμένα σπίτια ισορροπημένα στην άκρη. Δεν είναι περίεργο που είναι μια από τις πιο πολυφωτογραφημένες τοποθεσίες στον πλανήτη.

Κάθε απόγευμα, ο «χρόνος παγώνει» για τα παγκοσμίου φήμης ηλιοβασιλέματα της Σαντορίνης. Το γαλανόλευκο χωριό της Οίας με τρούλο γεμίζει καθώς πλησιάζει η χρυσή ώρα. Καθώς ο ήλιος αρχίζει να δύει πίσω από τα βράχια της καλντέρας, ο ουρανός μεταμορφώνεται σε μια ζωντανή εμφάνιση κόκκινων, πορτοκαλί και ροζ αποχρώσεων. Χιλιάδες χάνουν την ανάσα τους, καθώς οι τελευταίες ακτίνες χάνονται στη θάλασσα. Λίγοι συνειδητοποιούν ότι κάτω από το υπνωτικό καλειδοσκόπιο των χρωμάτων κρύβεται ένα ενεργό ηφαίστειο.

Τα μυστικά του βάθους

Η Σαντορίνη είναι μέρος του Ελληνικού Ηφαιστειακού Τόξου, ενός από τα σημαντικότερα ηφαιστειακά πεδία στην Ευρώπη που έχει δει πάνω από 100 εκρήξεις τα τελευταία 400.000 χρόνια. Το πιο ενεργό υποβρύχιο και δυνητικά επικίνδυνο ηφαίστειο της Ανατολικής Μεσογείου, το Κολούμπο, βρίσκεται πέντε μίλια βορειοανατολικά της Σαντορίνης και μέρος του ίδιου ηφαιστειακού συστήματος.

Βυθισμένο στο Αιγαίο Πέλαγος, το Κολούμπο ήταν ήσυχο για σχεδόν 400 χρόνια – αλλά δεν κοιμάται. Την τελευταία φορά που εξερράγη, το 1650, σκότωσε 70 ανθρώπους και προκάλεσε τσουνάμι 40 ποδιών. Ισχυροί σεισμοί και μετασεισμοί καταγράφηκαν, μαζί με τοξικά αέρια και σωρούς καπνού.

Οι επιστήμονες γνωρίζουν ότι η έκρηξη του Κολούμπο θα μπορούσε να προκαλέσει μεγάλη καταστροφή. Μερικές από τις μεγαλύτερες ωκεανογραφικές αποστολές του κόσμου το επισκέφτηκαν και η παρακολούθηση έχει αυξηθεί τα τελευταία 20 χρόνια. Ένα από τα μεγαλύτερα ερευνητικά πλοία των ΗΠΑ, το σκάφος γεώτρησης JOIDES Resolution, ταξίδεψε στη Σαντορίνη για την πρώτη του αποστολή στη Μεσόγειο μεταξύ Δεκεμβρίου 2022 και Φεβρουαρίου 2023.

Το τρομερό πλοίο έφερε «ένα ολόκληρο πλωτό εργαστήριο στην περιοχή», λέει ο ηφαιστειολόγος και επικεφαλής της αποστολής Tim Druitt. Με τη δυνατότητα να τρυπήσουν σε πάνω από 8.000 μέτρα (26.000 πόδια) κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, οι ερευνητές συνέλεξαν ιζήματα που δεν είχαν φτάσει στο παρελθόν για να προσπαθήσουν να ανασυνθέσουν την ιστορία του ηφαιστειακού στην περιοχή.

Τα αποτελέσματα - οι αρχικές αναφορές - αναμένονται αργότερα φέτος και θα βοηθήσουν τους επιστήμονες όχι μόνο να προβλέψουν μελλοντικές εκρήξεις, αλλά και να αποκαλύψουν τη συμπεριφορά άλλων ενεργών ηφαιστείων σε όλο τον κόσμο που αποτελούν απειλή για εκατομμύρια που ζουν στην περιοχή τους. Επίσης μελετώνται οι σχέσεις μεταξύ σεισμών και ηφαιστείων.

Η Εύη Νομικού, γεωλόγος ωκεανογράφος στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, έχει λάβει μέρος σε κάθε αποστολή στην πατρίδα της τη Σαντορίνη τα τελευταία 20 χρόνια. «Σταδιακά συντάσσουμε ένα γεωπαζλ [που δείχνει] ποια μέρη ήταν [αρχικά] στεριά και ποια μέρη ήταν νερό», λέει. «Εάν μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα τις προηγούμενες εκρήξεις και τον αντίκτυπό τους, έχουμε έναν οδικό χάρτη για την καλύτερη αντιμετώπιση των μελλοντικών προκλήσεων».

Ένας εξωγήινος ωκεανός

Η αποστολή JOIDES Resolution δεν είναι η πρώτη σημαντική μελέτη της περιοχής. Η κα Νομικού λέει ότι οι πολυμελετημένες ακραίες συνθήκες που βρέθηκαν στο Κολούμπο οδήγησαν τη NASA να χρηματοδοτήσει μια πρωτοποριακή αποστολή το 2019. «Στο κάτω μέρος του κρατήρα της υπάρχει ένας εξωγήινος ωκεανός με μορφές ζωής που μπορούν να βρεθούν σε άλλους πλανήτες».

Το «εχθρικό» περιβάλλον, με τους ενεργούς υδροθερμικούς αεραγωγούς που εκτοξεύουν ζεστό νερό και μέταλλα, χρησίμευσε ως ιδανικό πεδίο δοκιμών για νέες τεχνολογίες αιχμής που χρησιμοποιούν Αυτόνομα Υποβρύχια Οχήματα. Η NASA δοκίμασε υποβρύχια που μια μέρα, ελπίζει, θα εξερευνούν εξωγήινους ωκεανούς στον Δία και τον Κρόνο.

Μια άλλη πρόσφατη μελέτη αποκάλυψε επίσης έναν θάλαμο μάγματος που δεν είχε ανιχνευθεί στο παρελθόν κάτω από το Κολούμπο. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι ο θάλαμος μπορεί επίσης να είναι το κλειδί για την κατανόηση της σεισμικής δραστηριότητας σε αυτήν την περιοχή.

Τα αφρισμένα ηφαίστεια και οι κρατήρες που έβγαζαν φυσαλίδες πυροδότησαν επίσης τη φαντασία των παραγωγών του Χόλιγουντ που επέλεξαν τη Σαντορίνη ως την τοποθεσία έναρξης της αδρεναλίνης μέσω του «Lara Croft: Tomb Raider – The Cradle of Life». Χρησιμοποιώντας τα δραματικά βράχια της Σαντορίνης ως φόντο, η Angelina Jolie βρέθηκε σε επικίνδυνες καταστάσεις σε μυστηριώδη νερά ενώ αναζητούσε υποβρύχιο θησαυρό.

Η Τζολί και ο τότε σύζυγός της Brad Pitt πέρασαν τις διακοπές τους στη Σαντορίνη μετά το γύρισμα και δεν είναι οι μόνοι. Οι Kardashians, η Lady Gaga και η Shakira είναι από τις διασημότητες που έχουν βουτήξει στα κρυστάλλινα νερά της Σαντορίνης. Κάθε καλοκαίρι, τα mega yachts κάνουν κρουαζιέρες μεταξύ της Σαντορίνης και του άλλου μαγνήτη των διασημοτήτων της Ελλάδας, του πάρτι νησιού της Μυκόνου, με τους VIP επιβάτες τους να αποκαλύπτουν το αποκλειστικό τους περιβάλλον σε λαμπερές αναρτήσεις.

Πεζοπορίες με κρατήρες και ιαματικές πηγές

Το ειδύλλιο «Brangelina» μπορεί να τελείωσε, αλλά το περιπετειώδες πνεύμα της Lara Croft ζει στις εκδρομές με τουριστικά σκάφη. Περιλαμβάνουν επίσκεψη στο ηφαίστειο της Νέας Καμένης: ένα από τα πέντε νησιά που αποτελούν το ηφαιστειακό σύμπλεγμα της Σαντορίνης και ένα εθνικό γεωλογικό πάρκο από μόνο του.

«Η τελευταία έκρηξη στη Νέα Καμένη ήταν τη δεκαετία του 1950», λέει ο Μάριος Φύτρος, Διευθύνων Σύμβουλος του ταξιδιωτικού γραφείου Santorini View. «Οι επισκέπτες λατρεύουν τη συγκίνηση της πεζοπορίας μέχρι τον κρατήρα ενός ηφαιστείου. Είναι μια από τις πιο δημοφιλείς εκδρομές μας.» Οι εκδρομές με σκάφος συνεχίζονται με κολύμπι σε ηφαιστειακές ιαματικές πηγές στο κοντινό νησί της Παλαιάς Καμένης, ακολουθούμενες από ηλιοβασιλέματα στο κατάστρωμα με θέα στους βράχους της Σαντορίνης.

Μια άλλη δημοφιλής περιήγηση, στον υπέροχο αρχαιολογικό χώρο του Ακρωτηρίου, χρησιμεύει ως μια νηφάλια υπενθύμιση της ηφαιστειακής δύναμης. Η ακμάζουσα πόλη της Εποχής του Χαλκού καταστράφηκε από την έκρηξη πριν από 3.600 χρόνια, η οποία εκτόξευσε μια στήλη στάχτης και βράχου ύψους σχεδόν 20 μιλίων, θέτοντας την πόλη. Περίπου 1.700 χρόνια αργότερα, μια παρόμοια καταστροφή θα κατέστρεφε την Πομπηία. Με την απομάκρυνση της στάχτης και της λάβας, οι ζωηρές χρωματιστές τοιχογραφίες του Ακρωτηρίου σήμερα στέκονται όμορφα διατηρημένες.

Ένα ηφαίστειο που σιγοβράζει

Χάρη στην παγκόσμια φήμη της, η Σαντορίνη έχει δει μερικές από τις μεγαλύτερες τουριστικές επενδύσεις στη χώρα. Η Hilton και η Nobu είναι από τις ξενοδοχειακές αλυσίδες που έχουν φτάσει στο νησί τα τελευταία χρόνια και οι τιμές των ακινήτων είναι από τις υψηλότερες στην Ελλάδα. Ωστόσο, οι γεωλόγοι - που παρακολουθούν στενά το Κολούμπο - προειδοποιούν ότι είναι απλώς θέμα χρόνου να χτυπήσει ξανά μια μεγάλη έκρηξη.

Μπορεί το κρασί να σώσει τη Σαντορίνη της Ελλάδας από τον υπερβολικό τουρισμό;
Ωστόσο, ο «χρόνος» στα γεωλογικά έτη μπορεί να είναι εξαιρετικά αργός. Τόσο πολύ που ένας κτηματομεσίτης στο νησί, ο οποίος αρνήθηκε να κατονομαστεί, λέει ότι «η ηφαιστειακή δραστηριότητα δεν μπαίνει ποτέ στη συζήτηση» όταν πουλάει ένα ακίνητο.

Όταν εκραγεί, το Κολούμπο είναι ικανό να δημιουργήσει μια στήλη έκρηξης ύψους δεκάδων μιλίων και είναι επίσης πιθανό να προκαλέσει τσουνάμι. Η αυξημένη δραστηριότητα πριν από περίπου 10 χρόνια προκάλεσε ανησυχίες, αλλά έκτοτε έχει υποχωρήσει.

«Αν αρχίσουμε να βλέπουμε αυξημένη δραστηριότητα στο Κολούμπο, τότε πρέπει να είμαστε σε εγρήγορση», λέει ο Druitt. «Τα καλά νέα είναι ότι τα ηφαίστεια δίνουν πολλές προειδοποιήσεις».

Εν τω μεταξύ, το 2020, η Ελληνική Υπηρεσία Πολιτικής Προστασίας παρουσίασε ένα σχέδιο 185 σελίδων για την αντιμετώπιση των συνεπειών μιας πιθανής ενεργοποίησης της ηφαιστειακής ομάδας της Σαντορίνης.

Ηφαιστειακή τροφή και κρασί

Στην καθημερινότητά τους, οι ντόπιοι έχουν λίγο χρόνο να σκεφτούν το ηφαίστειο πέρα ​​από τις εκδρομές. Το καλοκαίρι το νησί είναι γεμάτο. Ο υπερτουρισμός παραμένει μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις καθώς η μοναδική μορφολογία της Σαντορίνης συνεχίζει να φέρνει τα πλήθη. Πέρυσι η Διεθνής Ένωση Γεωλογικών Επιστημών, σε συνεργασία με την UNESCO, συμπεριέλαβε την καλντέρα της Σαντορίνης στην πρώτη λίστα με τα 100 κορυφαία Μνημεία Γεωλογικής Παγκόσμιας Κληρονομιάς.

Πέρα από τα ξενοδοχεία και τα εστιατόρια, όλες οι επιχειρήσεις στο νησί συνδέονται με το ηφαίστειο. Τα τοπικά παρασκευασμένα καλλυντικά είναι γεμάτα με μέταλλα και τα κορυφαία συστατικά τροφίμων καλλιεργούνται σε μοναδικό έδαφος. Υπάρχει ένα μουσείο αφιερωμένο στο ντοματίνι Σαντορίνης, προϊόν Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης από το 2006, και η φάβα του νησιού θεωρείται η καλύτερη στην Ελλάδα.

Στη συνέχεια, υπάρχει η πιο διάσημη εξαγωγή της Σαντορίνης μετά τον τουρισμό: το κρασί. Οι νησιώτες λένε ότι υπάρχει περισσότερο κρασί από νερό στη Σαντορίνη. Περίπου το ένα πέμπτο του σχεδόν 30 τετραγωνικών μιλίων του νησιού καταλαμβάνεται από αμπελώνες, οι περισσότεροι από τους οποίους καλλιεργούν το ασύρτικο, ένα γηγενές σταφύλι που παράγει λευκά κρασιά που είναι τραγανά, ξηρά και – αναπάντεχα – ορυκτά.

Τα παραδοσιακά «σπηλαιώδη» σπίτια σκαμμένα στα ηφαιστειακά βράχια, που ονομάζονται υπόσκαφα, αποτελούν πρωταρχικούς τόπους φωλεοποίησης για νεόνυμφους που αναζητούν τις ονειρεμένες διακοπές τους. Αλλά για τη Νομικού, που μεγάλωσε στη Σαντορίνη, ήταν η Κολούμπο που εμφανίστηκε στα παιδικά της όνειρα.

«Επηρεάστηκα πολύ από τις ιστορίες του παππού και του προπάππου μου. Θυμήθηκαν τις μικρότερες εκρήξεις στη Νέα Καμένη», λέει. «Αλλά επέμειναν ότι αυτό που πρέπει να ανησυχεί είναι «αυτός που δεν μπορείς να δεις».

«Σταδιακά συνειδητοποίησα ότι υπήρχε ένα άλλο ηφαίστειο, κάτω από το νερό. Ένα ηφαίστειο πιο ισχυρό, μυστηριώδες και επικίνδυνο. Είναι αδύνατο να γνωρίζουμε αν κάποιος από εμάς θα ζήσει μια μεγάλη έκρηξη, αλλά, κάποια στιγμή, θα υπάρξει». Η Σαντορίνη θα μπορούσε μια μέρα να θαφτεί ξανά κάτω από ένα στρώμα στάχτης. Αλλά προς το παρόν – καθώς οι επισκέπτες απολαμβάνουν ένα άλλο εκπληκτικό ηλιοβασίλεμα πάνω από ένα ποτήρι ασύρτικο – το ηφαίστειο παραμένει ήσυχο.