Αγία Ειρήνη Άνδρου: Μια μοναδική περίπτωση μοναστηριού-μουσείου

Μεταξύ των μονών και των βυζαντινών εκκλησιών του νησιού ξεχωρίζουν τα μοναστήρια της Αγίας Μαρίνας, της Παναχράντου, της Αγίας Ειρήνης, του Αγίου Νικολάου και της Ζωοδόχου Πηγής. Το CNN Greece βρέθηκεστην Άνδρο και τα επισκεφθήκαμε. Ένα μοναστήρι από αυτά αποτελεί μοναδική περίπτωση καθώς δεν λειτουργεί ακριβώς ως μοναστήρι και πιθανότατα δεν θα μιλούσαμε σήμερα γι αυτό αν δεν βρισκόταν πριν από 14 χρόνια ο Ανδριώτης εφοπλιστής Ελευθέριος Πολέμης να αγοράσει την έκταση με το ερειπωμένο μοναστήρι και να το ανακαινίσει εκ βάθρων, προσφέροντας σήμερα στη νησί ένα μοναδικό μνημείο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.

Ακολουθώντας τον κεντρικό δρόμο από τη χώρα της Άνδρου προς το χωριό Αποίκια σε υψόμετρο 350 μέτρα και με θέα προς τον κόλπο της Άνδρου βρίσκεται το μοναστήρι.
Θεμελιώθηκε το 1780 από δύο μοναχούς καταγόμενους από τα Αποίκια και λειτούργησε για χρόνια ως γυναικεία μονή. Tο 1833 σταματά τη λειτουργίας της με το διάταγμα της αντιβασιλείας του Όθωνος, το οποίο απαιτούσε την διάλυση των ορθόδοξων μονών με περιορισμένη αδελφότητα, και την δήμευση της περιουσίας τους. Με το πέρασμα των χρόνων τα κτίσματα σταδιακά κατέρρευσαν.

Η μονή Αγίας Ειρήνης όπως ήταν πριν 15 χρόνια και όπως είναι σήμερα. Πηγή: Μονή Αγίας Μαρίνας

Το 2006 ο Ελευθέριος Πολέμης αγόρασε την έκταση 13 στρεμμάτων στην οποία βρισκόταν η μονή και μέσα σε 10 χρόνια την ανασύλωσε με σεβασμό στο αρχικό της σχέδιο. Στόχος του, λέει ο ίδιος, «δεν ήταν μόνο η αποκατάσταση των ζημιών και η αναπαλαίωση του χώρου, αλλά η αξιοποίησή του ως κοινωνικού μοναστηριού, η ανάδειξή του σε πόλο έλξης θρησκευτικού και μοναστικού τουρισμού, η δημιουργία μουσείων, ακόμη και η αξιοποίηση του πηγαίου νερού που θεωρείται εφάμιλλο αυτού της Σάριζας.»

Το καθολικό της μονής παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον για την αρχιτεκτονική του και τον τρόπο κατασκευής του με τοπικό σχιστόλιθο και έχει ένα μοναδικό μαρμάρινο τέμπλο.
Με την ολοκλήρωση της αποκατάστασης της μονής, η μητρόπολη Σύρου ήθελε την αναβίωση του μοναστηριού όπως ήταν στα χρόνια της λειτουργίας της με αδελφότητα. Όμως ο Ελευθέριος Πολέμης, όπως λέει στο CNN Greece, ως νέος κτήτορας και ιδιοκτήτης της έκτασης και των κτηρίων πλην του ναού, ήθελε η μονή να έχει έναν κοινωνικό χαρακτήρα.

Για όλα τα μοναστήρια υπάρχει πρόσβαση μέσα από τα μονοπάτια. Πηγή CNN Greece

Έτσι στους χώρους της δημιούργησε και λειτουργούν σήμερα πέντε μικρές μουσειακές συλλογές και συγκεκριμένα μία με αντικείμενα από την ιστορία της γραφής (συλλογή Καΐρη), συλλογή παραδοσιακών μουσικών οργάνων, συλλογή πετρωμάτων ορυκτών και απολιθωμάτων (Συλλογή Σπύρου Μπέλλα), έκθεση με τη χλωρίδα της Άνδρου, και συλλογή με εργαλεία του σιδηρουργού. Ο Ελευθέριος Πολέμης και οι κόρες του Αλίκη και Ιωάννα, θέλοντας να αναδείξουν τον κοινωνικό χαρακτήρα της μονής, κάθε χρόνο κατά τη θερινή περίοδο φιλοξενούν παιδιά από διάφορα ιδρύματα. Στη μονή καθημερινά υπάρχουν δύο ξεναγοί για να δίνουν πληροφορίες στους επισκέπτες. Η μονή είναι ανοιχτή στο κοινό χωρίς εισιτήριο για τα μουσεία της και όλο το κόστος της ανακατασκευής, της συντήρησης και των δράσεων της έχει αναλάβει η οικογένεια Πολέμη.

Άλλα σημαντικά μοναστήρια

Μονή Παναχράντου
Η μονή Παναχράντου βρίσκεται στην πλαγιά του όρους Γερακώνες σε απόσταση περίπου μισή ώρα από τη Χώρα της Άνδρου. Θεωρείται το πιο ωραίο βυζαντινό μοναστήρι της Άνδρου, και χτίστηκε το 963-969 μΧ επί αυτοκρατορίας Νικηφόρου Φωκά. Εκεί φυλάσσεται εικόνα της Παναγίας έργο του ευαγγελιστή Λουκά, και η τίμια κάρα του Αγίου Παντελεήμονα, η οποία μεταφέρθηκε από την Κωνσταντινούπολη το 1705.

Μονή Παναχράντου. Πηγή: Δήμος Άνδρου

Μονή Αγίας Μαρίνας.
Επίσης πρόσφατα ανακαινισμένη, η Μονή Αγίας Μαρίνας χρονολογείται από το 1325. Βρίσκεται και αυτή κοντά στο χωριό Αποίκια. Τον 16ο αιώνα καταστράφηκε τρεις φορές και ξαναφτιάχθηκε από τον ιερομόναχο Σωφρόνιο ο οποίος πούλησε την περιουσία του στην Πελοπόννησο. Το 1746 μετατράπηκε σε γυναικεία μονή και το 1883 κλείνει και αυτή με την απόφαση της βαυαρικής αντιβασιλείας. Η εικόνα της Αγίας Μαρίνας σώζεται σε αναγκαστική δημοπρασία από την οικογένεια Εμπειρίκου και παραμένει μέχρι το 1976 στο ναό της Παναγίας στη Χώρα. Τότε επιστρέφει στην Μονή της οποίας έχει αρχίσει ήδη η ανακαίνιση. Σήμερα την επισκέπτονται χιλιάδες προσκυνητές κάθε χρόνο και κυρίως από την Κύπρο.

Το χωριό Στενιές όπως φαίνεται από τη Μονή της Αγίας Μαρίνας. Πηγή: CNN Greece

Μονή Αγίου Νικολάου
Είναι μια επιβλητική μονή του 11ου αιώνα που θυμίζει αρχιτεκτονική Αγιορείτικων μοναστηριών. Περιλαμβάνει το καθολικού και μικρότερα παρεκκλήσια και στη μονή φυλάσσονται λείψανα πολλών Αγίων όπως η τίμια Κάρα του Αγίου Νικολάου του εν Βουνένοις, η γνάθος του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού και τμήμα της Κάρας του Αγίου Ιωσήφ του Αριμαθαίας. Στα χρόνια της τουρκοκρατίας συνδέθηκε με τη Φιλική Εταιρία και λειτούργησε ως κρυφό σχολειό, τυπογραφείο και βιβλιοδετείο,

Το εσωτερικό της Μονής Ζωοδόχου Πηγής. Πηγή: CNN Greece

Μονή Ζωοδόχου Πηγής
Είναι μια από τις πιο επιβλητικές μονές και η μεγαλύτερη της Άνδρου. Βρίσκεται σε ορεινό όγκο ανάμεσα στο Μπατσί και στο Γαύριο και παραμένει άγνωστο πότε χτίστηκε. Σίγουρα πριν τον 8ο αιώνα. Φιλοξενεί σπάνιες εικόνες του 14ου και 16ου αιώνα και σώζονται κάποιες τοιχογραφίες στο καθολικό. Φιλοξένει επίσης βιβλιοθήκη με σπάνια χειρόγραφα και βιβλία.. Το 1928 μετατράπηκε σε γυναικείο μοναστήρι.

Ευχαριστούμε για τη φιλοξενία και τις πληροφορίες, τους Δήμο Άνδρου, Τουριστικό Δίκτυο προώθησης Άνδρου, το ξενοδοχείο Paradise Design, τα εστιατόρια, «Ότι καλό», «Σταμάτης», «Άμμος», το Car Rental "EURO CAR", το VLM Travel, τον Σάββα Βλάμη και τον κ. Νώντα Μαρμαρά.