Κριτσά Λασιθίου: Από τη μυζηθρόπιτα στη... βασίλισσα της Σαουδικής Αραβίας
Όσο πιο πολύ ταξιδεύετε στα ενδότερα της Κρήτης, τόσο ομορφότερα είναι τα χωριά που ανακαλύπτετε, τόσο πιο διαφορετικές οι κουλτούρες και οι μυρωδιές που συναντάτε.
Οι γυναίκες στην Κριτσά, σε ένα από τα ομορφότερα χωριά στο Λασίθι, γνωρίζουν πώς να κρατήσουν ζωντανή την παράδοση, μέσω του Γυναικείου Συνεταιρισμού Κριτσάς που σύστησαν πριν από δέκα περίπου χρόνια. Ο Γυναικείος Συνεταιρισμός Κριτσάς σήμερα αριθμεί 13 μέλη. Δεκατρείς γυναίκες, από 25 έως 65 ετών, που καθημερινά βρίσκουν το χρόνο και με το μεράκι τους δημιουργούν τις πιο νόστιμες συνταγές για τους ντόπιους, αλλά και τους περαστικούς του χωριού.
Για καμία τους ο Συνεταιρισμός δεν είναι η κύρια ασχολία, όλες τους καταπιάνονται με κάτι άλλο επαγγελματικά και στον όποιο ελεύθερο χρόνο διαθέτουν, μαγειρεύουν. Μαγειρεύουν για να ξεφεύγουν από τη ρουτίνα της καθημερινότητας, για να ενισχύουν το οικογενειακό τους εισόδημα, αλλά κυρίως για να κρατούν ζωντανή την παράδοση του τόπου που μεγάλωσαν. Εξάλλου, μέλη στο Συνεταιρισμό μπορούν να γίνουν μόνο κάτοικοι του χωριού.
Σήμερα, ο Συνεταιρισμός λειτουργεί από τις 8 το πρωί μέχρι τις 9 το βράδυ, με ένα διάλειμμα το μεσημέρι, όμως όταν η δουλειά είναι πολλή, τότε όλες οι γυναίκες είναι στο «πόδι» είτε από πολύ νωρίς το πρωί είτε μέχρι πολύ αργά το βράδυ...
Ο Γυναικείος Συνεταιρισμός Κριτσάς σήμερα καταγράφει έναν σταθερό κύκλο εργασιών, με θετικό κάθε χρόνο πρόσημο, σύμφωνα με την πρόεδρο του Συνεταιρισμού, Μαρία Σημαιάκη. Όλοι οι ντόπιοι εμπιστεύονται τις γυναίκες του Συνεταιρισμού για τις χαρές τους. Σε γάμους, βαφτίσια, εγκαίνια, Πρωτοχρονιές, ο Γυναικείος Συνεταιρισμός Κριτσάς γεμίζει τα γιορτινά τραπέζια!
Τα προϊόντα και η ξακουστή μυζηθρόπιτα
Ο Συνεταιρισμός παράγει πολλά από τα παραδοσιακά σπιτικά γλυκά, ενώ χαρακτηριστικό της περιοχής είναι οι μυζηθρόπιτες. Δείτε πώς θα παρασκευάσετε κι εσείς την παραδοσιακή κριτσιώτικη μυζηθρόπιτα, όπως τη μαγείρεψε για το CNN Greece η Ειρήνη Επιτροπάκη:Στα «δυνατά» χαρτιά των γυναικών προστίθενται οι βολβοί και το φορμάκι. Οι βολβοί ουσιαστικά είναι κρεμμύδια που παρασκευάζονται με μία μέθοδο που έτεινε να εξαφανιστεί, ενώ σήμερα προτιμώνται κυρίως από ανθρώπους που έχουν πρόβλημα με το σάκχαρό τους. Στην ουσία πρόκειται για πικρό κρεμμύδι που ξεπικρίζεται με ξίδι (σαν τουρσί) και είναι μεζές για τη ρακή ή μπαίνει στη σαλάτα.Σχετικά με το φορμάκι, είναι η εξελιγμένη μορφή του αμυγδαλωτού, μόνο που από έξω έχει φύλλο ζαχαροπλαστικής και μέσα έχει γλυκό του κουταλιού. Για τους ντόπιους είναι το «καλό», ακριβό γλυκό του γάμου και της Πρωτοχρονιάς.
Σούπερ μάρκετ προμηθεύονται τα κατεψυγμένα προϊόντα του Συνεταιρισμού (μυζηθρόπιτες, τυροπιτάκια και χορτοπιτάκια), ενώ τα εστιατόρια προτιμούν τα φρέσκα λαζάνια. Τα λαζάνια του Συνεταιρισμού είναι σπιτικά μακαρόνια, που η τοπική σπεσιαλιτέ προστάζει να μαγειρεύονται με πετεινό. Ωστόσο, σερβίρονται και ως ορεκτικό με τη συνοδεία ανθότυρου.
Μεταξύ των λοιπών προϊόντων του Συνεταιρισμού να προσθέσουμε τα βουτήματα, τα παξιμάδια, τα κριτσιώτικα κουμπάνια (λαδερό ψωμί).
Η Αθανασία Ταβλά και η Ελένη Κουτουλάκη
Το μυστικό των συνταγών
Φυσικά, τα προϊόντα του Γυναικείου Συνεταιρισμού Κριτσάς δεν θα ήταν τόσο... νόστιμα, αν το «μυστικό» δεν κρυβόταν στο λάδι. Το ντόπιο λάδι Κριτσάς, εξάλλου, έχει αποσπάσει διάκριση στο Διεθνή Διαγωνισμό Mario Solinas το 2008, με το βραβείο του καλύτερο λαδιού στον κόσμο! Στον ίδιο διαγωνισμό, το 2006 το εν λόγω λάδι είχε κατακτήσει την τρίτη θέση. Εκτός από αυτές τις δύο κορυφαίες διακρίσεις που απέσπασε το λάδι, έχει διακριθεί επίσης σε διαγωνισμούς στο Λονδίνο, τη Ζυρίχη, το Παρίσι, τη Ρωσία.Τη «διαφορά» στα προϊόντα κάνει και το μέλι, το οποίο οι γυναίκες του Συνεταιρισμού προμηθεύονται από ντόπιους παραγωγούς για να το προσθέσουν στα προϊόντα τους.
Επιπλέον, και εκτός από το λάδι και το μέλι, η ρακή δεν θα μπορούσε να λείπει από όλα όσα οι Κριτσιώτισσες αγαπούν. Εξάλλου, όλοι (λίγο ή πολύ) παράγουν τη δική τους ρακή στην Κρήτη!
Η πιο «ιδιαίτερη» επισκέπτις
Με τον τρόπο που έχει επιλέξει να λειτουργεί ο συγκεκριμένος Συνεταιρισμός, είναι επόμενο να προκαλεί το ενδιαφέρον των τουριστών και των επισκεπτών της ευρύτερης περιοχής του Λασιθίου.Και επειδή οι γυναίκες του Συνεταιρισμού γνωρίζουν πώς να υποστηρίξουν ό,τι έχουν χτίσει με κόπο την τελευταία δεκαετία, αποφάσισαν να δέχονται γκρουπ τουριστών, με τους οποίους μαγειρεύουν παρέα. Για την ακρίβεια, υποδέχονται γκρουπ τουριστών (από δύο έως και... 150 άτομα) και φτιάχνουν μαζί τους -συνήθως- μυζηθρόπιτες.
Πολλοί είναι, εξάλλου, και οι VIP (Έλληνες και ξένοι) που θέλουν να δοκιμάσουν κάτι παραδοσιακό και επιλέγουν μία «στάση» στην Κριτσά. Η πιο «πιστή» πελάτισσα μέχρι σήμερα είναι η βασίλισσα της Σαουδικής Αραβίας, αφού έχει επισκεφθεί τον Συνεταιρισμό τρεις φορές! Μάλιστα, τη μία από αυτές τις φορές έπρεπε να κάνει την προσευχή της, έτσι οι γυναίκες του Συνεταιρισμού της έστρωσαν ένα... τραπεζομάντηλο, εκείνη γονάτισε και έκανε την προσευχή της. Για να τις ευχαριστήσει, τις κάλεσε για να δειπνήσουν μαζί της, σε ένα από τα ακριβότερα και πολυτερέστατα ξενοδοχεία της Ελούντας.
Και πέρασαν εκείνες καλά και εμείς με τη μυζηθρόπιτα που γευτήκαμε... καλύτερα!