Ο μυκονιάτικος φούρνος που έδινε ψωμί στο στρατό του Ναπολέοντα

Το παλιότερο αρτοποιείο με ξυλόφουρνο στην Ελλάδα, διευθύνεται σήμερα από τον Γιώργο Βαμβακούρη και τη σύζυγό του Χλόη Παπαϊωάννου, και βρίσκεται στην οικογένεια του πρώτου από το 1718, όταν οι Ενετοί έφυγαν από το νησί και παρέδωσαν την επιχείρηση στον προ-προ-προπάππου του Γιώργου.

Πριν από περίπου 600 χρόνια, ήταν απλώς ένας ξυλόφουρνος χτισμένος στην πλαγιά ενός λόφου. Σήμερα είναι ένα μεγάλο, ευήλιο ασβεστωμένο υπόγειο στη Λάκκα, με τραπέζια για καφέ.

Τα παξιμάδια των ναυτικών και ο Ναπολέων

«Οι ναυτικοί παλιά έπαιρναν “θαλασσινό ψωμί”, ένα είδος παξιμαδιού, από τον Γιώρα μαζί τους σε μακρινά ταξίδια, το βουτούσαν στη θάλασσα και το απολάμβαναν με ελαιόλαδο και μερικές φορές με φρέσκα θαλασσινά», λέει στο BBC η σεφ Μαρία Λόη, που επισκέφθηκε πρόσφατα τον φούρνο για τα γυρίσματα της εκπομπής της «The Life of Loi» που προβάλλεται στην αμερικανική τηλεόραση και σε πλατφόρμες streaming.

Πρόκειται για τα ίδια παξιμάδια με τα οποία ο Γιώρας προμήθευε τα στρατεύματα του Ναπολέοντα στις αρχές του 19ου αιώνα, σύμφωνα με τη Χλόη Παπαϊωάννου.

«Αυτά τα ταπεινά παξιμάδια της Μυκόνου έπαιξαν καθοριστικό ρόλο ακόμη και κατά τη διάρκεια των Ναπολεόντειων Πολέμων, καθώς προμήθευαν τις γαλλικές αρμάδες».

Για το μεγαλύτερο μέρος των 300 χρόνων που λειτουργεί ο φούρνος, η οικογένεια Βαμβακούρη είχε αφοσιωθεί στην παρασκευή ψωμιού, το οποίο ψήνονταν κάθε 15 ημέρες και μοιραζόταν σε διάφορα χωριά της περιοχής. Γυναίκες από όλο το νησί έρχονταν επίσης εκεί για να συγκεντρωθούν και να κοινωνικοποιηθούν καθώς ζύμωναν έψηναν όλα τα είδη φαγητών στον ξυλόφουρνο.

Στην εποχή των τουριστών

Ωστόσο, σήμερα τα πράγματα είναι διαφορετικά. Οι τουρίστες που έχουν καταλάβει το νησί δεν ενδιαφέρονται για ψωμί, αλλά για γλυκά και καφέ. Και πολλοί ντόπιοι το εγκαταλείπουν το χειμώνα και επιστρέφουν το καλοκαίρι. Έτσι, πριν από πέντε χρόνια, όταν πέθανε ο πατέρας του Βαμβακούρη, η παραγωγή ψωμιού σταμάτησε. Δεν μπορούσαν να βρουν κανέναν για να βοηθήσει και η ζήτηση για ψωμί δεν ήταν τόσο μεγάλη.

Αντ' αυτού, η Παπαϊωάννου και ο Βαμβακούρης κρατούν τη μυκονιάτικη παράδοση ζωντανή με άλλους τρόπους: όλα τα υλικά προέρχονται από τη Μύκονο ή τα κοντινά νησιά. «Αυτός είναι ο παλιός τρόπος», λέει η Παπαϊωάννου. Μέχρι τη δεκαετία του '60, δεν υπήρχε ηλεκτρικό ρεύμα ή τρεχούμενο νερό στο νησί. Οι εισαγωγές ήταν σπάνιες και ακριβές, και για τον τοπικό πληθυσμό, συχνά αδύνατες. Είναι πολύ σημαντικό για μένα να στηρίξω την τοπική παραγωγή, ό,τι προέρχεται από το νησί».

Είναι επίσης αφοσιωμένη στη διατήρηση των αρχαίων συνταγών και παραδόσεων της οικογένειάς τους. «Κληρονομήσαμε ένα βιβλίο γεμάτο με συνταγές για μπισκότα, γλυκά, τυροκομικά, ακόμη και μέλι», λέει. Το παλιό, διαλυμένο βιβλίο φυλάσσεται στο σπίτι, αλλά έχει γίνει ψηφιακό και βρίσκεται μέσα στο τηλέφωνό της, με τις συνταγές αναρτημένες σε πίνακες του Pinterest.