Ο «ρωσικός τρυποκάρυδος»: Το σοβιετικό ραντάρ «πλύσης εγκεφάλου»

Σε αυτή την περιοχή εμπεριέχεται και η Ζώνη Αποκλεισμού του Τσερνόμπιλ, που δημιουργήθηκε το 1986 μετά από το σοβαρό πυρηνικό ατύχημα.

Από το 2011, το Τσερνόμπιλ αποτελεί πόλο έλξης για… θαρραλέους τουρίστες.

Ωστόσο, τα δάση της περιοχής κρύβουν και μυστικά από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου –μυστικά που συναρπάζουν και ιντριγκάρουν εδώ και χρόνια τόσο τους ντόπιους όσο και τους επισκέπτες.

Το ραντάρ Ντούγκα

Ένα από τα πιο καλά φυλαγμένα μυστικά είναι το ραντάρ Ντούγκα -ή ο «ρωσικός τρυποκάρυδος» όπως τον αποκαλούσαν παλαιότερα- ένα τεράστιο κτήριο το οποίο είναι ορατό από χιλιόμετρα μακριά. Από απόσταση φαίνεται σαν ένα τεράστιο τείχος. Όταν κάποιος το κοιτάξει από πιο κοντά, όμως, γίνεται ορατό πως πρόκειται για ένα σαραβαλιασμένο κτίσμα, το οποίο απαρτίζεται από εκατοντάδες τεράστιες αντένες και τουρμπίνες.

Το ραντάρ Ντούγκα (σ.σ. μεταφράζεται ως «Το Τόξο») ήταν κάποτε μια από τις πιο ισχυρές στρατιωτικές εγκαταστάσεις της Σοβιετικής Ένωσης.

Το κτίσμα έχει ύψος 150 μέτρα και μήκος 700μ αλλά αφέθηκε στη μοίρα του μετά την καταστροφή του Τσερνόμπιλ. Από το 2013, όμως, έχει δοθεί έγκριση στους επισκέπτες της περιοχής να το εξερευνούν.

Όπως εξηγεί στο CNNi ο Yaroslav Yemelianenko, διευθυντής του τουρ Τσερνόμπιλ και υπεύθυνος για τις επισκέψεις στο Ντούγκα, ακόμη και οι επισκέπτες που γνωρίζουν την ύπαρξή του συγκλονίζονται από το μέγεθός του.

«Οι τουρίστες εντυπωσιάζονται από το μέγεθος αλλά και την υψηλής τεχνολογίας ομορφιά του» λέει ο ίδιος στο CNNi, και συμπληρώνει: «Κανένας δεν περιμένει να είναι τόσο μεγάλο… Αισθάνονται άσχημα που είναι ρημαγμένο και απειλείται με πλήρη καταστροφή».

Και παρότι έχουν περάσει δεκαετίες από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, η ιστορία και ο πραγματικός σκοπός του Ντούγκα δημιουργούν ακόμη ερωτήματα και πυροδοτούν έντονη φημολογία…

Καταδικασμένο σε αποτυχία

Η κατασκευή του Ντούγκα ξεκίνησε το 1972 όταν Σοβιετικοί επιστήμονες αναζητούσαν τρόπους να αντιμετωπίσουν την απειλή βαλλιστικών πυραύλων μεγάλης εμβέλειας. Παρά τα μεγαλεπήβολα πειράματα που πραγματοποιήθηκαν, οι επιστημονικές γνώσεις της εποχής φαίνεται πως δεν επέτρεψαν στους ερευνητές να αναπτύξουν τέτοιες τεχνολογίες, με αποτέλεσμα το όλο εγχείρημα να είναι καταδικασμένο.

Τα περισσότερα από αυτά που γνωρίζουμε για το περίεργο αυτό ραντάρ –γνωστό και ως Τσερνόμπιλ 2- έχουν γίνει γνωστά από τον Volodymyr Musiyets, έναν πρώην αξιωματικό που υπηρετούσε στη βάση αυτή.

«Το Τσερνόμπιλ 2 ήταν ένα κομμάτι της αντιπυραυλικής άμυνας του σοβιετικού στρατού και δημιουργήθηκε με έναν και μοναδικό σκοπό: να ανιχνεύει πυρηνικές επιθέσεις εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης τα πρώτα δύο ή τρία λεπτά μετά την απογείωση βαλλιστικών πυραύλων» είχε πει κάποτε ο ίδιος στην Ουκρανική εφημερίδα Fakty.

Έντονη φημολογία

Για να μπερδέψουν τους εχθρούς τους, οι Σοβιετικοί προσπαθούσαν να κρύψουν την ύπαρξη τέτοιων στρατιωτικών εγκαταστάσεων. Ορισμένες ήταν γνωστές μόνο με έναν αριθμό ή άλλες εμφανίζονταν στους χάρτες ως κάτι εντελώς διαφορετικό.

Για παράδειγμα, ο «ρωσικός τρυποκάρυδος» ήταν… παιδική κατασκήνωση ή τουλάχιστον αυτό έδειχναν οι χάρτες της εποχής!

Σύμφωνα με τη φημολογία, ο Φιλ Ντόναχιου –ένας από τους πρώτους Αμερικανούς δημοσιογράφους που έλαβε έγκριση να πλησιάσει το Τσερνόμπιλ μετά το ατύχημα- ρώτησε τον ξεναγό του για το ραντάρ και έλαβε την απάντηση πως επρόκειτο για ένα ξενοδοχείο, η κατασκευή του οποίου δεν είχε ποτέ ολοκληρωθεί.Σύμφωνα με τον Musiyets, όταν λειτουργούσε το ραντάρ έστελνε μικρά σήματα που είχαν τη δυνατότητα να ταξιδέψουν χιλιάδες χιλιόμετρα.

Το 1976, ο πλανήτης άκουσε για πρώτη φορά αυτά τα σήματα, που θύμισαν τον ήχο που κάνει ένας τρυποκάρυδος. Αμέσως οι φήμες οργίασαν… Ορισμένα δυτικά ΜΜΕ μίλησαν για σήματα που κάνουν πλύση εγκεφάλου και άλλα για προσπάθεια των σοβιετικών να ελέγξουν τον καιρό.

Εκφράστηκαν, μάλιστα, φόβοι ότι τα σήματα αυτά μπορούν να αλλάξουν την ανθρώπινη συμπεριφορά ή ακόμη και να καταστρέψουν τα εγκεφαλικά κύτταρα.

Τροφή στους συνωμοσιολόγους έδωσε και η Σοβιετική Ένωση, η οποία αρνήθηκε ακόμη και την ύπαρξη του ραντάρ. Επέμεινε δε, ότι επρόκειτο απλώς για μια παιδική κατασκήνωση…

Παρότι η επιστημονική κοινότητα συμφωνεί πως το ραντάρ μάλλον δεν μπορούσε να κάνει πλύση εγκεφάλου στους Αμερικανούς, υπάρχουν ακόμη αρκετά αναπάντητα ερωτήματα για τη στρατιωτική εγκατάσταση.

Σχετίζεται με το πυρηνικό εργοστάσιο του Τσερνόμπιλ; Αν ναι, πώς; Μια από τις επικρατέστερες θεωρίες είναι πως κατασκευάστηκε σε αυτό το σημείο για να μπορούν να ικανοποιηθούν οι ανάγκες του ραντάρ σε ενέργεια. Ακόμη και αυτό, όμως, δεν έχει ακόμη επιβεβαιωθεί.

Εικάζεται δε, πως η κατασκευή του ραντάρ κόστισε στους Σοβιετικούς δύο φορές περισσότερο από την ανέγερση του πυρηνικού εργοστασίου –παρότι οι στρατιωτικές δυνατότητές του δεν επιβεβαιώθηκαν ποτέ.

Σοβιετικά φαντάσματα

Η έκρηξη του Τσερνόμπιλ στις 26 Απριλίου του 1986 ήταν η αρχή του τέλους για το ραντάρ Ντούγκα. Το συγκρότημα έκλεισε και οι εργαζόμενοι το εγκατέλειψαν.

Και ακριβώς επειδή επρόκειτο για μια μυστική στρατιωτική εγκατάσταση, όλα τα έγγραφα για τη λειτουργία του είτε καταστράφηκαν είτε επέστρεψαν στη Μόσχα για να αρχειοθετηθούν.

Λόγω της χαοτικής κατάστασης που διαμορφώθηκε μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης αλλά και του πυρηνικού ατυχήματος, το ραντάρ δεν εθεάθη από πολίτες για δύο και πλέον δεκαετίες.

Τουρίστες από ολόκληρο τον κόσμο, συνήθως άνθρωποι που ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για τον Ψυχρό Πόλεμο, επισκέπτονται τώρα το ραντάρ, ελπίζοντας ότι θα καταφέρουν να δουν από κοντά ένα κομμάτι της ιστορίας.

«Πολλοί έχουν ακούσει για το ραντάρ» λέει ο Yemelianenko, και συμπληρώνει: «Τους αρέσει και γιατί η προσωπική ή οικογενειακή τους ιστορία σχετίζεται με κάποιον τρόπο με τον Ψυχρό Πόλεμο. Ορισμένοι εμπλέκονταν με κάποιον τρόπο με τον Ψυχρό Πόλεμο… Και θέλουν να δουν από κοντά το ραντάρ Ντούγκα» συμπληρώνει ο ίδιος, αποκαλύπτοντας ότι οι περισσότεροι επισκέπτες είναι Αμερικανοί ηλικίας 30 έως 60 ετών.

Έτσι, παρότι ο περίεργος ήχος του τρυποκάρυδου δεν ακούγεται πλέον στα ραδιοκύματα, το ραντάρ αυτό συνεχίζει να συναρπάζει όσους επισκέπτονται αυτή την εγκαταλελειμμένη περιοχή.

Η Σοβιετική Ένωση μπορεί να μην υπάρχει πια αλλά τα… φαντάσματά της συνεχίζουν να στοιχειώνουν την Ουκρανία.