Μετέωρα: Πάσχα στις κατακόμβες του ουρανού

Εκεί, στις «κατακόμβες του ουρανού», εκατοντάδες πιστοί από την Ελλάδα και το εξωτερικό συρρέουν κάθε χρόνο για να γιορτάσουν με ευλάβεια τη Μεγάλη Εβδομάδα, στη δεύτερη μεγαλύτερη μοναστική πολιτεία της χώρας, μετά από αυτή του Αγίου Όρους.

Πρόκειται για έναν προορισμό, που συμπυκνώνει την πλούσια ελληνική λαϊκή παράδοση, με την πεμπτουσία της Ορθόδοξης πίστης, τον σταυρικό θάνατο και την Ανάσταση του Κυρίου. Οι επισκέπτες βιώνουν ένα Πάσχα μυσταγωγικό, κατά τη διάρκεια του οποίου το Θείο δράμα εκτυλίσσεται με σεβασμό, ταπεινότητα και αγιοσύνη στα μοναστήρια που φιλοξενούνται στους απόκοσμους πέτρινους βράχους, που αγκαλιάζουν την Καλαμπάκα.

Η Μεγάλη Εβδομάδα στα Μετέωρα και την Καλαμπάκα

Το μεγαλοπρεπές γιγαντιαίο βραχώδες σύμπλεγμα και μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO βρίσκεται σε απόσταση περίπου 25 χιλιομέτρων από την πόλη των Τρικάλων, ανάμεσα στον Κόζιακα και τα Αντιχάσια. Το μοναδικό φυσικό περιβάλλον από τη μία, και η παράδοση γύρω από τη μεγάλη γιορτή της Χριστιανοσύνης από την άλλη, απαντούν και στον πλέον απαιτητικό επισκέπτη που θα ήθελε να περάσει το Πάσχα στα Μετέωρα και στην ευρύτερη περιοχή της Καλαμπάκας.

Σήμερα, από τις αναρίθμητες μονές των Μετεώρων, λειτουργούν μόνο έξι, των Αγίου Νικολάου Αναπαυσά, Μεταμορφώσεως του Σωτήρος ή Μεγάλο Μετέωρο, Βαρλαάμ, Ρουσσάνου, Αγίας Τριάδας και Αγίου Στεφάνου. Οι λειτουργίες στις μονές κατά τη Μεγάλη Εβδομάδα αρχίζουν στις 7:00 το πρωί και τελειώνουν αργά το βράδυ.

Τη Μεγάλη Πέμπτη το βράδυ, οι επισκέπτες στην Ιερά Μονή Βαρλαάμ βιώνουν με κατάνυξη την εξέλιξη του Θείου δράματος στην ακολουθία του Μυστικού Δείπνου και των Παθών, με τις 12 ευαγγελικές περικοπές να εξιστορούν την πορεία του Θεανθρώπου προς τον Γολγοθά, ώσπου ακούγεται το «Ήλι Ηλι λαμά σαβαχθανί» και το «τετέλεσθαι» του Θεανθρώπου.

Η πένθιμη Μεγάλη Παρασκευή, ξεκινάει με το διακριτικό στολισμό των Επιταφίων, συνεχίζει με το «η ζωή εν τάφω» και το «ω γλυκύ μου έαρ» και ολοκληρώνεται με την περιφορά τους από τους πιστούς των τεσσάρων ενοριών Αγίου Βησσαρίωνα, Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, Κοίμησης της Θεοτόκου και Οσίων Μετεωριτών Πατέρων της Καλαμπάκας.

Την επόμενη μέρα, το Μεγάλο Σάββατο, ξεχωρίζει η λειτουργία της Ανάστασης και οι καμπάνες που ηχούν χαρμόσυνα μετά το «Χριστός Ανέστη», όπου γνωστοί και άγνωστοι ανταλλάσσουν ευχές σε κλίμα γιορτής. Την Κυριακή της Λαμπρής, σειρά παίρνουν τα ήθη και έθιμα που επιτάσσει η λαϊκή παράδοση, με τον οβελία να έχει την τιμητική του, όπως και τα κόκκινα αυγά, οι χοροί και τα τραγούδια, αλλά και οι ανταλλαγές ευχών, που κρατούν μέχρι το απόγευμα του Πάσχα. Στη φιλόξενη Καλαμπάκα, οι επισκέπτες δεν πρέπει να χάσουν να γευτούν τις «πασπαλιάρες», που είναι παραδοσιακές πίτες από καλαμποκάλευρο στη γάστρα, καθώς και το «μπασιορντί», ένας είδος χοιρινού κρέατος, διατηρημένο στο λίπος.

Τα τάματα στον Αη Γιώργη το Μαντηλά

Υπάρχουν πολλές εκδηλώσεις στα Μετέωρα και στη γύρω περιοχή της Καλαμπάκας, μετά την Κυριακή του Πάσχα, οι οποίες είναι συνυφασμένες με το γεγονός της Αναστάσεως του Χριστού. Ωστόσο, μία από αυτές που ξεχωρίζουν είναι εκείνη στον Αη Γιώργη το Μαντηλά, στο Καστράκι Καλαμπάκας, όταν κατά τη διάρκεια της θείας λειτουργίας στο εξωκλήσι του Αγίου, νέοι του χωριού, ζωσμένοι στη μέση με εκατοντάδες μαντήλια με τάματα πιστών, σκαρφαλώνουν στον απότομο βράχο με τριχιές, προκειμένου να τα κρεμάσουν και να πάρουν μαζί τους τα περσινά, τα οποία κατεβαίνοντας τα μοιράζουν ως φυλαχτό στους προσκυνητές.

Σύμφωνα με την παράδοση, το έθιμο των μαντηλιών αποτελεί κατάλοιπο της εποχής της Τουρκοκρατίας, όταν μια Τουρκάλα προσευχήθηκε στον Αη Γιώργη να κάνει καλά τον άνδρα της, που ξαφνικά, ενώ έκοβε ξύλα στο δασύλλιο του Αγίου κάτω απ' το μοναστήρι, έπεσε λιπόθυμος. Ο Τούρκος αξιωματούχος σηκώθηκε και η Τουρκάλα για να ευχαριστήσει τον Άγιο πρόσφερε το μαντήλι της. Από τότε, το έθιμο διατηρήθηκε και όποιος θέλει να κάνει κάποιο τάμα ή να ευχαριστήσει τον Αη Γιώργη, δένει ένα μαντήλι στη μέση κάποιου νέου που ανεβαίνει στον βράχο, το οποίο παραμένει ένα χρόνο, μέχρι την επόμενη χρονιά.