Το Πάσχα και τα «παιχνιδιάρικα» έθιμα της Ικαρίας

Γνωστή και ως το νησί των ανατροπών και της μακροζωίας, η Ικαρία διαθέτει ορισμένες από τις πιο πρωτότυπες παραδόσεις που μπορεί να συναντήσει κάποιος στην ελληνική επικράτεια κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας, μεταξύ των οποίων ο «Σωρός», ο «Αφανός», τα «Μνημόσυνα», τα «Αντίλαμπρα» και την περιφορά του «Τσιφούτη».

Μπορεί να μην είναι τα μοναδικά πασχαλινά έθιμα, ωστόσο είναι αρκετά «εναλλακτικά» και επηρεασμένα από τη γενικότερη φιλοσοφία των Ικαριωτών για τη ζωή και το θάνατο, οι οποίοι γιορτάζουν το Πάσχα με θρησκευτική ευλάβεια και φυσικά... με πανηγύρια.

Ο «Σωρός» και το «Αφανό» στον Άγιο Κήρυκο και στο Καραβόσταμο

Ίσως το γνωστό πασχαλινό έθιμο να είναι ο «Σωρός» στα χωριά του Αγίου Κηρύκου και η παραλλαγή του στο Καραβόσταμο με την ονομασία «Αφανός». Σύμφωνα με αυτές τις παραδόσεις της «Λαμπρής», όπως αποκαλούν το Πάσχα οι ντόπιοι, κάθε χωριό μαζεύει ένα σωρό από ξύλα, στον οποίο βάζει φωτιά την ώρα της Ανάστασης. Σκοπός των κατοίκων είναι το να κατορθώσουν να δημιουργήσουν τη μεγαλύτερη φωτιά και να κερδίσουν την «καύση» του σωρού στο αντίπαλο χωριό.

Στο πλαίσιο του εθίμου, οι συμμετέχοντες μπορούν και να «σαμποτάρουν» την προσπάθεια των συγχωριανών τους, βάζοντας φωτιά στα συγκεντρωμένα ξύλα πριν από την ολοκλήρωση του σωρού. Για αυτόν το λόγο οι κάτοικοι προστατεύουν το σωρό τους μέχρι την Ανάσταση, με τη διαδικασία να αποκαλείται ως «φύλαγμα». Αντίστοιχα στο Καραβόσταμο, το χωριό χωρίζεται σε πάνω και κάτω μεριά και ο ανταγωνισμός για το μεγαλύτερο «Αφανό» υπάρχει ανάμεσα στους κατοίκους του ίδιου οικισμού!

Τα «Αντίλαμπρα» και ο «Τσιφούτης» σε Χριστό και Γλαρέδο

Πολύ ενδιαφέρον έθιμο είναι και τα «Αντίλαμπρα», το οποίο λαμβάνει χώρα αποκλειστικά στα χωριά Χριστός και Γλαρέδο, το Πάσχα, δηλαδή μία ημέρα μετά το κάψιμο του σωρού. Πρόκειται για το κάψιμο του ομοιώματος του Ιούδα, τον «Τσιφούτη», την καύση του οποίου αναλαμβάνουν τα δύο χωριά εναλλάξ. Έτσι όταν, λόγου χάρη, ο σωρός καεί στο Χριστό, τα Αντίλαμπρα γίνονται στο Γλαρέδο και τούμπαλιν. Ο «Τσιφούτης» προετοιμάζεται σε κάποιο σπίτι στο Γλαρέδο ή στο Χριστό και περιφέρεται σε όλα τα κοντινά χωριά.

Όταν επιστραφεί στο χωριό που γίνεται το έθιμο, αρχίζει η σχετική λειτουργία στην εκκλησία και παράλληλα κάποιος κάτοικος κρεμάει το ομοίωμα σε κάποιο κεντρικό σημείο. Όταν η λειτουργία τελειώσει, κάποιος βάζει φωτιά στο ομοίωμα, ενώ ξεκινάει μια διαδικασία ανάλογη της Ανάστασης που συνοδεύεται από τη ρίψη κροτίδων. Τα τελευταία χρόνια, μάλιστα, το έθιμο έχει εξελιχθεί σε έναν αυτοσχέδιο πόλεμο, όπου ο ένας πετάει κροτίδες στον άλλο.

Τα «Μνημόσυνα» στη βορειοδυτική Ικαρία

Ανήμερα το Πάσχα, σε χωριά της Βόρειας και Δυτικής Ικαρίας, τελούνται τα «Μνημόσυνα», ένα από τα παλαιότερα έθιμα που αναβιώνουν μέχρι σήμερα οι κάτοικοι στο νησί. Πρόκειται για μία παράδοση, η οποία έχει ως στόχο να τιμήσει τη μνήμη των νεκρών, αλλά και να φέρει τους κατοίκους σε ένα κοινό τραπέζι μετά τα Αντίλαμπρα. Έτσι οι κάτοικοι συγκεντρώνουν κρέας, ψωμί και κρασί, ως προσφορά στους νεκρούς, το οποίο στη συνέχεια το ψήνουν την ημέρα της Λαμπρής σε μεγάλα καζάνια.

Στη συνέχεια, τοποθετούν το ψημένο κρέας σε μεγάλες ξύλινες σκάφες, όπου ζυγίζεται και ευλογείται από τον ιερέα κάθε χωριού για «να συγχωρεθούν τα πεθαμένα». Η φιλοξενία και η απλότητα των ντόπιων φαίνεται για ακόμα μια φορά και σε αυτό το έθιμο, καθώς οι μερίδες προσφέρονται ισόποσα, σε όλους τους κατοίκους, αλλά και στους ξένους, που θα βρεθούν στο χωριό την ημέρα της Λαμπρής.

Οι φωτογραφίες είναι από το visitikaria.gr