Κάστρο Φαναρίου: Ο «φρουρός» των Αγράφων

Το φρούριο καταλήφθηκε το 1393 για πρώτη φορά από τους Τούρκους, χωρίς να μειωθεί στο ελάχιστο η στρατηγική του σημασία, αφού διατηρούσαν πάντα στρατιωτικές δυνάμεις μέσα και έξω από αυτό και το χρησιμοποίησαν ως προπύργιο κατά των ανυπότακτων κατοίκων των Αγράφων αλλά και για τον έλεγχο των πληθυσμών του κάμπου. Στους επόμενους αιώνες επισκευάσθηκε πολλές φορές και χρησιμοποιήθηκε ως οχυρό μέχρι τον 20ο αιώνα.

Από την πόλη που υπήρχε εδώ στα βυζαντινά χρόνια σώθηκε μόνο η ακρόπολη, ένα φρούριο έκτασης 2,6 στρεμμάτων, πολυγωνικού σχήματος, με την κύρια είσοδο στα νότια. Τα τείχη έχουν πλάτος 2μ., εξωτερικό ύψος 9 - 13μ. και ενισχύονται κατά διαστήματα από έξι πύργους, που είναι ενσωματωμένοι στην κατασκευή, ενώ εξέχουν προς τα έξω. Οι πύργοι επιχωματώθηκαν σε μεταγενέστερη περίοδο, ενώ η αρχική τους χρήση δεν έχει διαλευκανθεί.

Στο εσωτερικό του φρουρίου διατηρείται πυριτιδαποθήκη, με την καμάρα δυστυχώς, όπως διευκρινίζει η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Τρικάλων, Κρυσταλλία Μαντζανά, να έχει καταπέσει ανά τους αιώνες - ενώ αποκαλύφθηκαν με ανασκαφική έρευνα δεξαμενές, ερείπια οικιών και τζαμιού, καθώς και δίκτυο με λιθόστρωτα μονοπάτια. Μπροστά στη νότια είσοδο αποκαλύφθηκε τελευταία μεγάλο κτίριο με δύο ορθογώνιους χώρους, που σχετίζεται με τις ανάγκες της φρουράς.

Η πλειοψηφία των κτισμάτων στο εσωτερικό του φρουρίου χρονολογείται από τον 18ο – 19ο αι. και φαίνεται, ότι η έντονη χρήση τους την εποχή αυτή εξαφάνισε τα ίχνη των παλαιότερων περιόδων. Είναι το μοναδικό βυζαντινό κάστρο στη Δυτική Θεσσαλία, που σώζεται σε τέτοιο βαθμό και επόμενο ήταν να βρίσκεται στο επίκεντρο ιστορικών, ερευνητών, του υπουργείου πολιτισμού, της τοπικής αυτοδιοίκησης αλλά πρωτίστως των κατοίκων.

Στο ίδιο διάστημα και στο ίδιο πρόγραμμα με τις παρεμβάσεις στο κάστρο Φαναρίου, είχε ενταχθεί και ολοκληρώθηκε, προσθέτει η προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Τρικάλων και η αποκατάσταση του γ' διαζώματος του βυζαντινού κάστρου Τρικάλων, δημιουργώντας έτσι μια οχυρωματική διαδρομή στη Δ. Θεσσαλία με αφετηρία είτε το κάστρο Τρικάλων είτε το Κάστρο Φαναρίου και ένταξή της σε μια ευρύτερη πολιτιστική και τουριστική διαδρομή με γνωστούς προορισμούς, όπως η περιοχή Μετεώρων, Πύλης-Περτουλίου και λίμνης Πλαστήρα.