Λαγουβάρδος: Το καλοκαίρι '21 με την ακραία ζέστη ήταν στιγμιότυπο τυπικού καλοκαιριού του μέλλοντος

«Οι προβολές για τις επόμενες δεκαετίες δίνουν ακόμα μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης έντονων καιρικών φαινομένων, αν δεν κάνουμε κάτι για να αναστρέψουμε την υπερθέρμανση του πλανήτη μας», ανέφερε ο κ. Λαγουβάρδος.

Ο διευθυντής Ερευνών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου, αναφερόμενος στο καλοκαίρι του 2021 στην Ελλάδα, ένα ακραίο θερμοκρασιακά καλοκαίρι, το οποίο μας έδωσε μια εικόνα, ένα στιγμιότυπο ενός τυπικού καλοκαιριού του μέλλοντος.

Ο ίδιος τόνισε πως είναι σίγουρα λάθος να αποδίδουμε όλα τα ακραία καιρικά φαινόμενα στην κλιματική αλλαγή, επισημαίνοντας πως, αναμφίβολα, δεν είμαστα καλά προετοιμασμένοι, υπογραμμίζοντας την ανάγκη στενής και συνεχούς συνεργασίας των επιστημονικών και επιχειρησιακών φορέων της χώρας μας.

Διαβάστε ολόκληρη τη συνέντευξη του μετεωρολόγου και διευθυντή Ερευνών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, Κώστα Λαγουβάρδου, στο Act for Earth του CNN Greece:

Οι εποχές δεν υφίστανται πια, τουλάχιστον έτσι όπως τις είχαμε στο μυαλό μας μέχρι το πρόσφατο παρελθόν. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα, κάνουν όλο και πιο έντονη την εμφάνισή τους, αφήνοντας πίσω τους ερείπια και καταστροφές, όπως έχει δείξει το πρόσφατο παρελθόν. Εκτιμάτε πως το φαινόμενο αυτό θα οξυνθεί, με το πέρας των χρόνων;

Ευτυχώς, δεν έχουμε φθάσει στο σημείο αυτό, ώστε να μην έχουμε πλέον εποχές. Για παράδειγμα ο φετινός Μάιος ξεκίνησε ψυχρός και στη συνέχεια έγινε σταδιακά θερμότερος, ενώ και ο Ιούνιος έχει μέχρι σήμερα τα χαρακτηριστικά που περιμένουμε από τον πρώτο μήνα του καλοκαιριού, εναλλαγές δηλαδή ζεστών ημερών αλλά και ημερών με βροχές και καταιγίδες.

Παρατηρούμε βέβαια, τα τελευταία χρόνια, μία τάση «επιμήκυνσης» του καλοκαιριού προς την άνοιξη και το φθινόπωρο, γεγονός που το διαπιστώνουμε από τις υψηλές θερμοκρασίες που βλέπουμε, πλέον, συχνά και μέσα στον Μάιο αλλά και τον Σεπτέμβριο.

Είναι πλέον γεγονός ότι παρατηρούμε όλο και περισσότερα έντονα και ακραία φαινόμενα, πρέπει να τονίσουμε όμως ότι δεν συνδέονται όλα τα φαινόμενα με την κλιματική αλλαγή. Υπενθυμίζουμε, ότι έντονα φαινόμενα με μεγάλες καταστροφές και σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές συνέπειες είχαμε πολλές φορές στο παρελθόν και δυστυχώς θα έχουμε και στο μέλλον. Αυτό που ανησυχεί την επιστημονική κοινότητα, όμως, είναι ότι οι προβολές για τις επόμενες δεκαετίες δίνουν ακόμα μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης έντονων καιρικών φαινομένων, αν δεν κάνουμε κάτι για να αναστρέψουμε την υπερθέρμανση του πλανήτη μας.

Στην Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια, μας απασχολεί ιδιαιτέρως το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής. Υπάρχουν στοιχεία τα οποία συνηγορούν στο ότι είναι ένα ζήτημα που δικαίως αποτελεί ύψιστη πρόκληση; Και εάν «ναι», ποιες είναι οι αποφάσεις που θα έπρεπε να παρθούν σε ένα πρώτο στάδιο;

Η κλιματική αλλαγή είναι ορθώς ένα πολύ σοβαρό θέμα που απασχολεί τις σύγχρονες κοινωνίες, τόσο στην Ελλάδα όσο και στις υπόλοιπες χώρες. Αποτελεί μια πρόκληση επιβίωσης του πλανήτη μας και της ζωής, όπως την έχουμε συνηθίσει, πρόκληση την οποία δεν μπορούμε πλέον να αγνοούμε, να την «κρύβουμε κάτω από το χαλί».

Πολλά στοιχεία συνηγορούν ότι έχουμε πλέον σημαντικές αλλαγές: σε παγκόσμιο επίπεδο, η μέση θερμοκρασία του πλανήτη είναι από το 2012 έως σήμερα όλους τους μήνες υψηλότερη από τις κανονικές τιμές. Στη χώρα μας, οι περισσότεροι μήνες έχουν πλέον θερμοκρασίες υψηλότερες από τις κανονικές τιμές, γεγονός το οποίο είναι πιο συχνό και έντονο τους καλοκαιρινούς μήνες. Υπενθυμίζουμε εδώ, το καλοκαίρι του 2021 στην Ελλάδα, ένα ακραίο θερμοκρασιακά καλοκαίρι, το οποίο μας έδωσε μια εικόνα, ένα στιγμιότυπο ενός τυπικού καλοκαιριού του μέλλοντος. Ας αναρωτηθούμε αν θέλουμε να ζούμε στο μέλλον με τις συνθήκες του καλοκαιριού του 2021.

Όπως γνωρίζουμε, η κλιματική αλλαγή προκαλείται από το φαινόμενο του θερμοκηπίου στη δημιουργία του οποίου πρωταρχικό ρόλο παίζουν οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από τις καύσεις των ορυκτών καύσιμων. Ήδη, το διοξείδιο του άνθρακα έφτασε τον Μάιο του 2022 σε επίπεδο κατά 50% υψηλότερο από την προβιομηχανική εποχή. Επομένως, ο κύριος στόχος όλων πρέπει να είναι ο περιορισμός των εκπομπών αυτών. Κάτι τέτοιο βέβαια δεν είναι απλό, λόγω των τεράστιων οικονομικών συμφερόντων και τα «βήματα» που γίνονται για τον περιορισμό των εκπομπών θερμοκηπικών αερίων μέχρι τώρα είναι αργά και αποσπασματικά. Η επιστημονική κοινότητα είναι αρκετά απαισιόδοξη για το αν τελικά θα καταφέρουμε να περιορίσουμε δραστικά τις εκπομπές, ώστε να αποφύγουμε τα δυσμενέστερα σενάρια για το μέλλον.

Κάθε χρόνο, τόσο τους χειμερινούς όσο και τους καλοκαιρινούς μήνες, τα ακραία καιρικά φαινόμενα μας πιάνουν απροετοίμαστους, σε σημαντικό βαθμό. Θεωρείτε πως η κλιματική αλλαγή οφείλεται για τα ακραία αυτά φαινόμενα ή η αδυναμία αντιμετώπισής τους από την πολιτεία; Είμαστε, εν τέλει, καλά προετοιμασμένοι σαν κράτος ή βρισκόμαστε κατά κάποιον τρόπο στο έλεος της κακοκαιρίας;

Όπως προαναφέραμε είναι σίγουρα λάθος να αποδίδουμε όλα τα ακραία καιρικά φαινόμενα στην κλιματική αλλαγή. Συχνά, αυτό αποτελεί μια βολική δικαιολογία της πολιτείας, ώστε να αποφύγει το μερίδιο της ευθύνης που της αναλογεί. Και το μερίδιο αυτό είναι δυστυχώς μεγάλο.

Επομένως η απάντηση στο ερώτημα για το επίπεδο προετοιμασίας είναι: Όχι δεν είμαστε καλά προετοιμασμένοι. Παρόλο που η επιστημονική γνώση στον τομέα της μετεωρολογίας και της παρατήρησης της ατμόσφαιρας έχει κάνει «άλματα» τα τελευταία χρόνια και η ανάπτυξη εργαλείων παρατήρησης και πρόγνωσης βελτιώνονται καθημερινά, μόνο μέρος αυτής της εξέλιξης βρίσκει ανταπόκριση στην καλύτερη προετοιμασία των αρχών, πριν αλλά και κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης ενός δυνητικά επικίνδυνου καιρικού φαινομένου. Επομένως, τονίζεται για μια ακόμα φορά, η ανάγκη της στενής και συνεχούς συνεργασίας των επιστημονικών και επιχειρησιακών φορέων της χώρας μας.

Οι επιστημονικοί φορείς, σε συνεργασία με τις τοπικές αρχές μπορούν να δημιουργήσουν και να λειτουργήσουν πυκνά μετρητικά δίκτυα και συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης για την εκδήλωση έντονων καιρικών φαινομένων. Τα συστήματα αυτά είναι σε θέση να προσφέρουν υπηρεσίες για την έγκυρη και έγκαιρη ενημέρωση των αρχών, αλλά και των πολιτών, κατά τη διάρκεια εξέλιξης ενός έντονου καιρικού επεισοδίου.

Ο συνδυασμός της γνώσης των επιστημονικών φορέων και της εμπειρίας και τεχνογνωσίας των επιχειρησιακών φορέων αποτελεί τη μοναδική «συνταγή» για την καλύτερη προετοιμασία, ενημέρωση και προστασία του συνόλου της κοινωνίας, όταν ένα επικίνδυνο για τη ζωή και την περιουσία μας καιρικό επεισόδιο αναμένεται να πλήξει περιοχές της χώρας μας.

Λίγες ημέρες νωρίτερα, ήρθαμε για ακόμη μία φορά αντιμέτωποι στα νότια προάστια με έναν ορατό εχθρό, ο οποίος -όπως συνέβη και πριν περίπου έναν χρόνο, με τα τραγικά γεγονότα στη Βόρεια Εύβοια- έχει την ικανότητα να καταστρέφει ολόκληρες εκτάσεις μέσα σε δευτερόλεπτα. Ανοίγοντας το επίκαιρο «κεφάλαιο» των πυρκαγιών, λοιπόν, θα μπορούσατε να μας αναφέρετε ενδεικτικά κάποιους τρόπους, με τους οποίους μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τα πύρινα μέτωπα;

Τα οικοσυστήματα της Μεσογείου είναι επιρρεπή στις δασικές πυρκαγιές. Τόσο όταν έχουμε ισχυρούς ανέμους αλλά, όπως μάθαμε τον Αύγουστο του 2021, ακόμα και με άπνοια μπορεί να έχουμε εκρηκτική εξάπλωση πυρκαγιών, αν έχει προηγηθεί μία παρατεταμένη περίοδος πολύ υψηλών θερμοκρασιών και χαμηλής υγρασίας.

Τι μπορούμε να κάνουμε για την καλύτερη προετοιμασία; Όσον αφορά στη δική μου ειδικότητα μπορούμε να αξιοποιήσουμε όλα τα διαθέσιμα επιστημονικά εργαλεία. Σε επίπεδο προετοιμασίας και εγρήγορσης, πλέον, διαθέτουμε χάρτες πυρομετεωρολογικών δεικτών επικινδυνότητας δασικών πυρκαγιών σε πολύ υψηλή ανάλυση, επικινδυνότητα η οποία λαμβάνει υπόψη τη θερμοκρασία, την ένταση του ανέμου και την υγρασία. Μπορούμε να εκτιμήσουμε επίσης με μεγάλη ακρίβεια την υγρασία της νεκρής λεπτής καύσιμης ύλης, αξιοποιώντας τις μετρήσεις των γειτονικών μετεωρολογικών σταθμών, που είναι ένας ακόμα δείκτης ευφλεκτότητας των δασικών εκτάσεων. Στην πρόσφατη φωτιά στη Βούλα και οι δύο αυτοί δείκτες έδιναν από την προηγούμενη ημέρα πολύ υψηλή επικινδυνότητα.

Στην περίπτωση που υπάρχει έναρξη μίας δασικής πυρκαγιάς ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο που μπορεί να συνδράμει τις ενέργειες αντιμετώπισης της, είναι το επιχειρησιακό εργαλείο IRIS, μοντέλο το οποίο προβλέπει την εξάπλωση του μετώπου των δασικών πυρκαγιών. Δυστυχώς όμως, το εργαλείο αυτό, παρόλο που έχει δείξει την εξαιρετική επιχειρησιακή του χρησιμότητα, παραμένει ανενεργό από την πολιτεία.

Εν κατακλείδι, και στο μείζον θέμα των δασικών πυρκαγιών διαπιστώνουμε για μια ακόμα φορά την δυστοκία της κεντρικής πολιτικής προστασίας να υιοθετήσει σύγχρονες τεχνικές, υπηρεσίες και εργαλεία υψηλού επιπέδου, τα οποία διατίθενται από την επιστημονική κοινότητα για την αντιμετώπιση των καταστροφικών πυρκαγιών.