Η πιο επικίνδυνη ταινία που γυρίστηκε ποτέ

Για περίπου ένα μήνα, οι άνθρωποι του συνεργείου έμειναν μακριά από οικογένειες και φίλους και ζούσαν ανάμεσα σε ένα ξενοδοχείο και σε ένα σπίτι, στο προάστιο της Βιρτζίνια. Δεν πλησίαζαν πολύ ο ένας τον άλλον και πλένονταν με αραιωμένη χλωρίνη. Δεν μπορούσαν καν να δώσουν τα χέρια τους όταν μία σκηνή γινόταν σωστά. Η σωματική επαφή ήταν κάτι σαν θανατική ποινή.

«Ήταν ένα από τα μεγαλύτερα ρίσκα που έχω πάρει στη ζωή μου» δήλωσε ο παραγωγός, Richard Dwumoh.

Μιλάμε ίσως για το πιο περίεργο περιβάλλον για να γυριστεί μία κωμωδία. Ο λόγος για την ταινία “Killer Bean and Falcao”, η οποία μπορεί να μην έσπασε τα ταμεία και να μην μπήκε στην top λίστα των κριτικών, αλλά και μόνο για το γεγονός πως γυρίστηκε υπό τέτοιες συνθήκες, αξίζει να σταθεί δίπλα στο “Apocalypse Now” και στο “Fitzcarraldo”.

«Είχα μια εμπειρία που δεν θα ξεχάσω ποτέ. Ένα κορίτσι λιποθύμησε στο πλατό. Τότε, τα συμπτώματα του ιού ήταν ο πυρετός, τα κόκκινα μάτια και ο εμετός. Το κορίτσι τα είχε όλα αυτά. Ήταν σχεδόν 7 ετών» αφηγείται ο Dwumoh.

«Την είχαν αγγίξει πολλά διαφορετικά άτομα» θυμάται ο παραγωγός. Ύστερα, επέστρεψε στο δωμάτιό του και έκανε το μόνο πράγμα που ένιωθε πως είναι σωστό: προσευχήθηκε. Στο τέλος αποδείχθηκε πως ήταν τυχαία τα συμπτώματα

«Είχαμε φοβηθεί όλοι μας»

Το Lollywood (σινεμά του Πακιστάν) είναι ουστιαστικά μια επιχείρηση που δημιουργήθηκε λόγω Έμπολα. Όχι από τα θεμέλια, αλλά σίγουρα από την κορυφή του.

Η κινηματογραφική βιομηχανία της Λιβερίας άρχισε τη συνεργασία με το Nollywood (Νιγηρία), το Ghollywood (Γκάνα) και το Wakaliwood (Ουγκάντα) λόγω του ξεσπάσματος του ιού.

Η εταιρεία 2Rich Productions, που ανήκει στον παραγωγό της ταινίες, άνοιξε για πρώτη φορά το 1998 και αποτελούσε την πρώτη κινηματογραφική παραγωγή στη Λιβερία.

«Όταν ξεκίνησα, στον χώρο της παραγωγής ταινιών υπήρχε μόνο η Γκάνα και η Νιγηρία. Η Λιβερία, ένα έθνος 4.3 εκατομμυρίων ανθρώπων δεν μπορούσε –και ακόμη δεν μπορεί- να ανταγωνιστεί τις γειτονικές χώρες. Η οικονομία της Γκάνα είναι σχεδόν 20πλασια από αυτή της Λιβερίας. Της Νιγηρίας είναι... 200πλασια».

Σύμφωνα με τον Abdul-Karim Sheriff, ο οποίος έχει σκηνοθετήσει έξι ταινίες για τη 2Rich, υπήρχαν κι άλλοι παράγοντες: «Οι άνθρωποι ταξίδευαν σε κοντινές χώρες όπως η Γκάνα και η Νιγηρία κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου στη Λιβερία (1989-2003) και μάθαιναν για το χώρο του κινηματογράφο από εκεί. Γυρνούσαν γεμάτοι γνώσεις και έτσι ιδρύθηκε το Lollywood το 2004».

Μέχρι το 2009, ο Λιβεριανός ηθοποιός Frank Artus, ήταν ανάμεσα στα μεγάλα ταλέντα της 2Rich, πρωταγωνιστώντας σε ταινίες όπως το ”Foolish in Love”. Το Lollywood όμως πάλευε να επιβιώσει μέχρι τα μέσα του 2010. «Τα έσοδα μας ήταν τόσο χαμηλά που από τις ταινίες δεν παίρναμε πίσω ούτε τα χρήματα που είχαμε επενδύσει γι’ αυτές» αποκαλύπτει ο Dwumoh.

Όλα άλλαξαν όταν έκλεισαν τα σύνορα. Μαγαζιά έκλεισαν και όσα έμειναν ανοιχτά δεν ήταν σε θέση να γεμίζουν τα ράφια τους και πουλούσαν πειρατικές ταινίες από τη δυτική Αφρική, την Ινδία, τις Ηνωμένες Πολιτείες, τις Φιλιππίνες και το Χονγκ Κονγκ. Όλα τα κέντρα ψυχαγωγίας έκλειναν καθημερινά στις 18:00. Με την απαγόρευση της κυκλοφορίας ήταν όλοι κλεισμένοι στα σπίτια τους «και δεν μπορούσαν να πάνε πουθενά» σύμφωνα με τον ηθοποιό Abdul Jah. «Η χώρα δεν είχε τίποτα να παρακολουθήσει» αναφέρει ο Dwumoh.

Όταν έφτασε η ευκαιρία για το Lollywood, η 2Rich την άρπαξε αμέσως. Ο Abdul είχε ήδη παίξει σε δύο ταινίες της εταιρείας, πριν το ξέσπασμα του ιού. Την εποχή του Έμπολα έπαιζε σε κωμωδίες ώστε να διασκεδάσει ο κόσμος της Λιβερίας.

Ο Jah θυμάται τις μέρες της κρίσης του ιού, όταν αναφέρονταν 300 με 400 νέες υποθέσεις εβδομαδιαία και η χώρα ανακοίνωνε την έλλειψη πλαστικών σακούλων... «Οι άνθρωποι ανησυχούσαν, έκλαιγαν και τραυματίζονταν».

«Υπήρχε τόσος μεγάλος τρόμος που όταν οι άνθρωποι άκουγαν κόρνα αμαξιού, ήθελαν να τρέξουν» αναφέρει ο παραγωγός Dwumoh.

«Ο Richard ήρθε και μου είπε “Κοίτα, πρέπει να διευρύνουμε τους ορίζοντές μας”. Οπότε φτιάξαμε μια ιστορία με το όνομα Killer Bean and Falcao». Η παραγωγή και η σκηνοθεσία έγινε από τον Dwumoh ο οποίος είχε έναν στόχο: να κάνει τους ανθρώπους να γελάσουν».

«Τα γυρίσματα δεν ήταν ποτέ εύκολα. Πάντα έπρεπε να κρατάμε τις αποστάσεις και να τηρούμε κάποιους γενικούς κανόνες: πλέναμε τα χέρια μας με σαπούνι συνεχώς». Δεν υπήρχε σωματική επαφή. «Κανείς δεν ήθελε να ρισκάρει τη ζωή του και να βγει έξω» θυμάται ο Jah.

Συνήθως, μία καλή ταινία της Λιβερίας, πουλάει γύρω στα 3.000 αντίγραφα, εξηγεί ο παραγωγός του “Killer Bean and Falcao”. Η δική του ταινία, πούλησε 20.000 με 30.000 αντίγραφα.

«Αυτό μας δίνει τον έλεγχο. Ο κόσμος είχε αρχίσει να εμπιστεύεται τις ταινίες της χώρας» αναφέρει ο Jah.

Βέβαια, σύμφωνα με τον Sheriff, αρκετοί διάλεξαν να μείνουν μακριά.

«Πολλοί καλοί άνθρωποι και καλοί ηθοποιοί δεν επιθυμούσαν να πάρουν το ρίσκο. Και είχαν δίκιο. Όμως, κάποιοι από εμάς σκεφτόμασταν πως αν πρόκειται να μας σκοτώσει ο Έμπολα, θέλουμε να συνεχίσουμε να φτιάχνουμε ταινίες ως τότε».

Ο Jah υιοθέτησε και ένα συναίσθημα μοιρολατρίας. Ήταν απαραίτητο, αναφέρει ο ίδιος, να απομακρυνθούν από αυτό που ονόμαζε «κρυφή αυτοκτονία», εννοώντας το θάνατο που θα προκαλούσε η συνεχής ανησυχία για τον ιό. Εάν η αρρώστια δεν είχε κατακτήσει ακόμη τα σώματά τους, ο Jah, ο Sheriff και άλλοι συνεργάτες τους, είχαν αποφασίσει να μην παραδώσουν το μυαλό τους.

Έπειτα ακολούθησαν αρκετές ταινίες, με απήχηση στο κοινό. «Οι άνθρωποι αφιέρωναν αυτόν τον λίγο χρόνο που είχαν για να βγουν έξω, στην αγορά ταινιών» αναφέρει ο Abdul Jah.

«Το 90% των ταινιών που κυκλοφορούσαν ήταν κωμωδίες» προσθέτει, τονίζοντας πως μερικοί σεναριογράφοι κάποιες φορές εισήγαγαν προειδοποιήσεις για τον Έμπολα μέσα στα σενάρια.

Τον Ιούνιο του 2016 η Λιβερία απαλλάχθηκε από τη μάστιγα του Έμπολα και άρχισαν οι εισαγωγές ξένων ταινιών...

«Γυρίσαμε ξανά στον αριθμό των 2.000 πωλήσεων» αναφέρει ο Dwumoh, προφανώς απογοητευμένος διότι η εταιρεία του είχε ξεπεράσει κατά πολύ τον αριθμό αυτό. Εξηγεί πως το πρόβλημα δεν ήταν μόνο οι ξένες ταινίες. Με το άνοιγμα των συνόρων, οι εγχώριες παραγωγές στέλνονταν στην Κίνα και εισάγονταν ξανά. «Μας σκοτώνει. Ιδρώσαμε για να τις δημιουργήσουμε» αναφέρει ο Sheriff.

Σύντομα, η δεύτερη μεγαλύτερη χώρα παραγωγής προσέλκυσε τον Abdul Jah. «Η απόφαση να πάω στη Νιγηρία δεν ήταν εύκολη» παραδέχεται. Από τοπικός σταρ έγινε ένας σχετικά άγνωστος ηθοποιός που έτρεχε από οντισιόν σε οντισιόν. Στο τέλος όμως ανταμείφθηκε.

Ανταμείφθηκε αρκετά καλά στο Nollywood, αλλά κατάφερε να αποκαταστήσει όσα έχασε η Λιβερία; «Προσεύχομαι στο θεό να με χρησιμοποιήσει ως εργαλείο για να σώσει την αγορά της Λιβερίας. Ήρθα στη Νιγηρία για να δουλέψω και δε θα γυρίσω στη Λιβερία εάν δεν εκπληρώσω τα όνειρά μου».

Η υποχώρηση του Έμπολα δεν έσωσε εντελώς το Lollywood. «Τουλάχιστον η κατάσταση δεν είναι όπως πριν» αναφέρει ο Sheriff. Αλλά είναι εποχή δοκιμασίας και μία έξτρα βοήθεια από την κυβέρνηση θα ήταν καλοδεχούμενη, προσθέτει ο Dwumoh.

«Την εποχή που η χώρα πλήττονταν από τον ιό, εγώ προσέλαβα πάνω από 200 άτομα... Όλοι αυτοί έχουν φύγει τώρα. Πάντα μιλάμε για ανεργία και για δημιουργία θέσεων εργασίας από την κυβέρνηση. Ο κινηματογράφος είναι ένας τρόπος για τη δημιουργία τους».

«Οι ταινίες δεν έχουν ως μόνο σκοπό την διασκέδαση. Προβάλλουν την κουλτούρα μιας χώρας είτε στην ίδια είτε στους άλλους. Μορφώνουν τους ανθρώπους, αλλά δε θέλουν καν να μας κοιτάνε» αναφέρει μεταξύ άλλων ο Dwumoh.

Ο Γάλλος φωτορεπόρτερ Francois Beaurain, ήταν ένα άτομο που ήθελε να τους κοιτάξει. Επισκέφθηκε τη Λιβερία τον Νοέμβριο και το Δεκέμβριο του 2016. Φαν του αφρικανικού κινηματογράφου, είπε στο CNNi πως τον προσέλκυσε η ποικιλία και ο αριθμός των ταινιών που δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια της κρίσης του Έμπολα.

«Όλα τα αγαπημένα μου video clubs που πουλούσαν Νιγηριανές ταινίες, τώρα πουλούσαν παραγωγές της Λιβερίας. Αυτό με έκανε να θέλω να μάθω για τον κινηματογράφο της χώρας, οπότε άρχισα να παίρνω συνεντεύξεις από ηθοποιούς και σεναριογράφους ώστε να κάνω τον κόσμο να ενδιαφερθεί».

Οι γαλήνιες μέρες του Lollywood μπορεί να έχουν ξεθωριάσει πλέον, σύμφωνα με την απαισιοδοξία πολλών. Ο Dwumoh αναφέρει πως η 2Rich συνήθιζε να γυρνάει 2 με 3 ταινίες το μήνα. Τώρα, δημιουργεί μία ή δύο το χρόνο...

Δεσμευμένη στην τύχη ενός θανάσιμου ιού, η εξάλειψη του έχει δημιουργήσει μια βαθιά πληγή. Ίσως με την εξέλιξη της τεχνολογίας στη Λιβερία, (βλ. Monro Tv- μία υπηρεσία όμοια του Netflix) ο κινηματογράφος της χώρας να επανέλθει.

«Ο Έμπολα μας βοήθησε και μας κατέστρεψε ταυτοχρόνως. Σκότωσε ό,τι αγαπούσαμε» αναφέρει ο Jah.

Ebolawood

When a deadly virus swept through West Africa, Liberia went into lockdown. The people cried out for entertainment. What followed was some of the riskiest filmmaking ever undertaken.