Μία θεραπευτική σαιξπηρική "Τρικυμία" στις Φυλακές Κορυδαλλού

Μαζί του σε αυτό το ταξίδι ψυχής 20 κρατούμενοι που μετά από 8 μήνες προετοιμασίας και θεατρικής σπουδής στα πλαίσια του "1ου Θεατρικού Εργαστηρίου" (μιας πρωτοβουλίας του Εθνικού Θεάτρου και της Γενικής Γραμματείας Αντεγκληματικής Πολιτικής του υπουργείου Δικαιοσύνης Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που αποβλέπει στο "άνοιγμα των φυλακών" προς την κοινωνία και τη δημιουργική απασχόληση των κρατουμένων) δείχνουν τις υποκριτικές τους ικανότητες στο κοινό.

"Πρόκειται για μία πρωτοποριακή δράση, η οποία θέτει μακροπρόθεσμους στόχους για την κοινωνικοποίηση και επανένταξη των συμμετεχόντων με όχημα την τέχνη του θεάτρου" αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Στρατής Πανούριος, που έχει αναλάβει την επιμέλεια του Εργαστηρίου.

Ο Στρατής Πανούριος δεν θα μπορούσε παρά να πιστεύει στη θεραπευτική λειτουργία της τέχνης. "Το θέατρο σε βοηθάει να κάνεις μια ενδοσκόπηση, να αλλάξεις τον τρόπο σκέψης σου και ουσιαστικά να δραπετεύσεις και να ανακαλύψεις έναν καινούριο εαυτό. Δεν είναι τυχαίο ότι δίπλα στο Ασκληπιείο της Επιδαύρου- στο θεραπευτήριο του σώματος, υπήρχε και το θέατρο, το θεραπευτήριο των ψυχών. Αυτό, σημαίνει ότι το θέατρο επεμβαίνει στην ψυχολογία του ανθρώπου, επιδρά στα συναισθήματά του και στη σκέψη του και μπορεί και την μεταμορφώνει. Με μια λέξη, θα έλεγα ότι μπορεί να παράγει ψυχομεταμόρφωση" τόνισε.

Το Εργαστήριο που είχε ερευνητικό χαρακτήρα ξεκίνησε τον περασμένο Νοέμβριο με 20 συμμετέχοντες από όλες τις πτέρυγες των φυλακών Κορυδαλλού, οι οποίοι παρακολούθησαν μια σειρά συναντήσεων που περιλάμβαναν πρακτική και θεωρητική εκπαίδευση με θέμα τις βασικές αρχές της υποκριτικής τέχνης καθώς επίσης, την ανάγνωση και την δραματουργική ανάλυση θεατρικών έργων του Σαίξπηρ.

Τον Ιανουάριο του 2017 η ομάδα ξεκίνησε πρόβες για το ανέβασμα του θεατρικού έργου του ελισαβετιανού συγγραφέα "Τρικυμία" στο οποίο εντάχθηκε και η ηθοποιός του Εθνικού Θεάτρου Ασημίνα Αναστασοπούλου. Μέσα από έρευνα και δραματουργικές αναλύσεις, τη διασκευή του κειμένου ανέλαβαν οι συμμετέχοντες εστιάζοντας στη διατήρηση του ποιητικού λόγου και την ενοποίησή του με τη καθημερινή γλώσσα που χρησιμοποιείται στις φυλακές.

Για τον Στρατή Πανούριο, το συγκεκριμένο έργο "μιλάει" στις καρδιές των συμμετεχόντων. "Η επιλογή του Σαίξπηρ δεν ήταν τυχαία γιατί τα κυριότερα έργα του έχουν να κάνουν με την μελέτη και τον ψυχισμό των "κακών" ηρώων του. Μέσα από αυτούς, μας δίνει την ευκαιρία να γνωρίσουμε χαρακτήρες που έχουν διαπράξει όλα τα εγκλήματα του ποινικού κώδικα, έχουν ξεπεράσει κάθε όριο... Ερχόμενοι σε επαφή με το σαιξπηρικό έργο, όλοι οι συμμετέχοντες στην παράστασή μας έχουν τη δυνατότητα, μέσω της θεατρικής πράξης, να αντιπαραβάλλουν ο καθένας για τον εαυτό του τις εμπειρίες του παρελθόντος του, τις επιλογές για την παρούσα θέση του, όπως και τις δυνατότητες για το μέλλον του".

Στην "Τρικυμία" βέβαια, όπως επισημαίνει ο σκηνοθέτης, δεν πέφτει ούτε στάλα αίμα. Όλες οι απόπειρες ανθρωποκτονίας ματαιώνονται. Δεν γίνονται πόλεμοι. Η δράση εξελίσσεται πάνω σ' ένα έρημο νησί. Εκεί ζει εξόριστος ο Δούκας του Μιλάνου, Πρόσπερο, μαζί με την κόρη του Μιράντα. Έχει εκδιωχθεί από τον αδερφό του που τον πέταξε στη θάλασσα.

"Ο Πρόσπερο, στην δωδεκαετή παραμονή του πάνω στο νησί κατάφερε να κατακτήσει το μεγαλύτερο επίτευγμα που μπορεί να κατακτήσει ένας άνθρωπος: Να γίνει κύριος του εαυτού του. Να αποκτήσει πραγματικά ελεύθερη βούληση. Και όταν με τη βοήθεια ενός αιθέριου πνεύματος, έχει τη δυνατότητα να φέρει μέσω μιας τρικυμίας τους αδικητές του στο νησί, τότε μπορεί να τους κάνει ότι θέλει. Να τους εκδικηθεί ή να τους συγχωρέσει. Η θεματική της εκδίκησης και της συγχώρεσης διατρέχει όλο το έργο. Δύο λέξεις που έχουν, πιστέψτε με, διαφορετική σημασία στη φυλακή και διαφορετική στον έξω κόσμο" τονίζει.

"Η Τρικυμία συμβολίζει μια εσωτερική κατάσταση αναταραχής στη ζωή ενός ανθρώπου, την οποία σίγουρα μπορεί διαδεχτεί η γαλήνη και η δημιουργία νέων δυνατοτήτων για μια καινούργια ζωή, μακριά από 'το νησί της φυλακής' του Πρόσπερο" δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο σκηνοθέτης επισημαίνοντας πως μετά τον Σαίξπηρ, το επόμενο πρότζεκτ του Θεατρικού Εργαστηρίου δεν αποκλείεται να περιλαμβάνει μία αρχαία τραγωδία.

Ο Στρατής Πανούριος μίλησε τον περασμένο Μάιο στο TedxAthens για την εμπειρία από τις πρόβες μέσα στο σχολείο δεύτερης ευκαιρίας των φυλακών Κορυδαλλού, για τους ανθρώπους που συνάντησε αλλά και για το πως η τιμωρία μπορεί να γίνει ευκαιρία.

Το πιο δύσκολο σημείο για έναν σκηνοθέτη, στη δημιουργία μιας παράστασης, είναι η πρώτη πρόβα. Έτσι όταν έφτασα στις φυλακές αναρωτήθηκα: "Τι ήρθα να κάνω εγώ εδώ; Τι να πω σ' αυτούς τους ανθρώπους που δεν το έχουν βιώσει; Να τους μιλήσω για το θέατρο;. Και τι δουλειά έχει το θέατρο στη φυλακή;" Κοιτάζοντας τους συνειδητοποίησα ότι δεν γνωρίζω τίποτα για το παρελθόν τους, για το ταξίδι που τους έφερε εκεί μέσα. Δεν είναι ηθοποιοί που ήρθαν να παίξουν ένα ρόλο, αλλά άνθρωποι πραγματικοί, που βρέθηκαν εδώ, για να μοιραστούμε κάτι σημαντικό, κάτι που θα πρέπει να το ανακαλύψουμε μαζί.... Μέσα στην ομάδα υπάρχει ένας ναυτικός. Οι περιπέτειες που πέρασε στις θάλασσες στάθηκαν η αφορμή για αυτοσχεδιασμό. Όταν άρχισε να μιλάει για τον Ατλαντικό Ωκεανό, όλοι μαζί με καπετάνιο εκείνον, ξεκινήσαμε να δημιουργούμε τις συνθήκες ενός καραβιού την ώρα που βυθίζεται. Ήταν απόλαυση. Πραγματικά νιώσαμε, και αυτοί και εγώ, ότι δραπετεύσαμε. Δραπετεύσαμε νοητικά και πήγαμε σε ένα μακρινό μέρος. Σ' ένα απίστευτο νησί" είπε.

Όπως παραδέχεται ο ίδιος, θα μπορούσε ν' αφηγηθεί πολλές συγκινητικές στιγμές γι' αυτή τη συνάντηση. Όμως, θα μείνει μόνο σε μία. "Όταν ο Πρόσπερο, στην αρχή του έργου, λέει στην κόρη του για πρώτη φορά: "Τώρα, παιδί μου, θα σου πω ποιος είναι ο πατέρας σου, που δεν είναι βασιλιάς μόνο σε ένα θεόφτωχο κελί", ένας από τους συμμετέχοντες με πλησίασε στο τέλος της πρόβας για να μου πει πόσο τον συγκίνησαν αυτά τα λόγια. Του θύμισαν την πρώτη φορά που θα συναντούσε το παιδί του στο επισκεπτήριο της φυλακής για να του πει ποιος πραγματικά είναι".