Berlinale: To κύκνειο άσμα του Άκι Καουρισμάκι

"Το έχω ξαναπεί αλλά αυτή τη φορά είναι πραγματικά 'αντίο'. Αυτή η ταινία θα είναι η τελευταία για εμένα, είπε στη δημόσια τηλεόραση της Φινλανδίας Yle, αναφερόμενος στην Άλλη πλευρά της ελπίδας.

Αυτή η ιλαροτραγωδία αφηγείται τη διαδρομή ενός Σύρου ο οποίος ζητά άσυλο στη Φινλανδία. Μετά το Λιμάνι της Χάβρης το 2011, που ήταν η πρώτη ταινία της τριλογίας, θα ακολουθούσε και μια τελευταία μεγάλου μήκους ταινία που τώρα δεν θα δει ποτέ το φως της ημέρας, σύμφωνα με τον δημιουργό της.

"Έχω κουραστεί. Θέλω να αρχίσω να ζω τη δικιά μου ζωή, επιτέλους" εξήγησε ο 59χρονος σκηνοθέτης.

Η άλλη πλευρά της ελπίδας, που χειροκροτήθηκε κατά τη δημοσιογραφική προβολή της την Τρίτη (προχθές) στην Berlinale είναι ανάμεσα στα φαβορί για το μεγαλύτερο βραβείο του κινηματογραφικού φεστιβάλ του Βερολίνου που θα απονεμηθεί το Σάββατο.

Το film αναφέρεται με μελαγχολικό τρόπο στη μάχη του νεαρού Χάλεντ, τον οποίο ερμηνεύει ένας σύρος ηθοποιός ο οποίος μετανάστευσε στη Φινλανδία, ο Σέρουαν Χάτζι, προκειμένου να καταφέρει να γίνει αποδεκτός.

REUTERS/Axel Schmidt

Το Λιμάνι της Χάβρης, που παρακολουθεί έναν αφρικανό έφηβο χωρίς χαρτιά στην πόλη-λιμάνι της βόρειας Γαλλίας, είχε κερδίσει το βραβείο της διεθνούς επιτροπής κριτικών κινηματογράφου (FIPRESCI) στις Κάνες το 2011 και το βραβείο Λουί-Ντελίκ το ίδιο έτος.

Το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης για τον Άκι Καουρισμάκι

Το 2012 η Έλενα Χρηστοπούλου μας έκανε μια εισαγωγή στο έργο του σκηνοθέτη που κουράστηκε με αφορμή το αφιέρωμα του 53ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.

"Σ’ αυτήν την αναπαράσταση του κόσμου, οι άνθρωποι μιλούν λίγο. Σπάνια ακουμπούν ο ένας τον άλλον, ακόμα πιο σπάνια κουνάνε τους μυς του προσώπου τους. Καμιά φορά οι πολλοί δέρνουν τον έναν. Εκείνος συνέρχεται, τινάζει τη σκόνη από πάνω του και περπατά. Προς τα πού, δεν ξέρει. Για να κάνει τι, δεν τον απασχολεί. Καθώς προχωρά, συναντά μια κοπέλα. Του λέει εκείνη κάτι, αυτός συμφωνεί. Την πηγαίνει να παίξουν μπίνγκο. Μετά από μερικές μέρες, μπαίνουν σε μια βάρκα και φεύγουν σε άλλη χώρα. Οι μελωδίες σε αυτόν τον κόσμο είναι ροκ και όπερα, τα ζευγάρια χορεύουν τάνγκο. Ο ρομαντισμός δεν νιώθει την ανάγκη να κρυφτεί – είναι αδιαπραγμάτευτος.

Σε όλους λείπουν τα χρήματα. Κάποιοι ψάχνουν τρόπους να τα βρουν, κάποιοι άλλοι αναπνέουν, περπατάνε και μιλάνε χωρίς αυτά. Κάποιοι τρίτοι, που δεν τους βλέπουμε ποτέ, τα έχουν αλλά δεν τα δίνουν σε κανέναν. Κάποιοι τέταρτοι υποδεικνύουν παράλογους κανόνες και λαβυρινθώδεις γραφειοκρατίες. Παντού υπάρχουν σκυλιά. Και τσιγάρα, αλκοόλ, παλιά αμάξια κι άδειοι δρόμοι. Καμιά φορά συμβαίνουν θαύματα. Τις περισσότερες φορές η αίσθηση στο τέλος είναι λυτρωτική και γλυκιά. Σε όλες τις περιπτώσεις ανεξαιρέτως, η κινηματογραφική εμπειρία είναι ιδιότυπη αλλά σαφής: πρόκειται για ταινία του Άκι Καουρισμάκι.

Οι ταινίες του Άκι Καουρισμάκι μπορεί να είναι εκ πρώτης όψεως λιτές κι απέριττες, αλλά καθεμία τους αναπτύσσεται προς ολοένα και πιο λεπτοδουλεμένες διακλαδώσεις και γεφυρώσεις, πληθωρικές στις αισθήσεις και στους απόηχούς τους - με τον ίδιο τρόπο που κάθε καλός δίσκος μουσικής αποκαλύπτει κρυμμένες χαρές και ιδιοφυείς νότες σε κάθε καινούργιο άκουσμα.

Έχει κάτι μαγικό ο τρόπος με τον οποίο ο Καουρισμάκι ακουμπά το ραβδί του σε ανοίκεια τοπία, εξωγήινους ανθρώπους και παράλογους διαλόγους και τους ντύνει με γνώριμο μανδύα, απτό και οικουμενικό ταυτόχρονα. Τα «υποτίθεται», τα «έτσι πρέπει», κοινωνικά και κινηματογραφικά, καταργούνται στο έργο του. Τιμά τις ρίζες των κινηματογραφικών ειδών αλλά τα ανατρέπει, είτε πρόκειται για φιλμ νουάρ, μελόδραμα, κωμωδία ή παραμύθι. Το γέλιο γίνεται δάκρυ, η καθημερινότητα τρόμος, το δράμα αφρός. Δεν πρόκειται περί ισοπέδωσης, ο Καουρισμάκι σέβεται την ανθρώπινη κατάσταση. Πολύ. Γι’ αυτό και το σινεμά του είναι βαθιά πολιτικό. Μπορεί το πρόσωπο της εξουσίας να μη φανερώνεται (σχεδόν) ποτέ, αλλά κάθε κάδρο δίνει κι από μια μάχη στον αγώνα για δικαιοσύνη, ισότητα, κατανόηση κι αγάπη. Το ότι η μάχη αυτή, τις περισσότερες φορές στο τέλος κερδίζεται θέτει το έργο του ως γνήσια επαναστατικό.

Είναι πολύ εύκολο άλλωστε να δει κανείς πως ο Άκι Καουρισμάκι έχει το ροκ στο αίμα του".

Οι ταινίες του Φεστιβάλ

1. Άριελ / Aki Kaurismaki, Φινλανδία
2. Έγκλημα και τιμωρία / Aki Kaurismaki, Φινλανδία
3. Η γυναίκα με τα σπίρτα / Aki Kaurismaki, Φινλανδία-Σουηδία
4. Μακριά πετούν τα σύννεφα / Aki Kaurismaki, Φινλανδία-Γερμανία-Γαλλία
5. Μποέμικη ζωή / Aki Kaurismaki, Φινλανδία-Γαλλία-Σουηδία-Γερμανία
6. Ο άνθρωπος χωρίς παρελθόν / Aki Kaurismaki, Φινλανδία-Γερμανία-Γαλλία
7. Ο Γιούχα / Aki Kaurismaki, Φινλανδία
8. Οι Λένινγκραντ Κάουμποϊς πάνε Αμέρικα / Aki Kaurismaki, Φινλανδία-Σουηδία
9. Σκιές στον παράδεισο / Aki Kaurismaki, Φινλανδία
10. Το λιμάνι της Χάβρης / Aki Kaurismaki, Φινλανδία-Γαλλία-Γερμανία
11. Φώτα στο σούρουπο / Aki Kaurismaki, Φινλανδία-Γερμανία-Γαλλία