Γιατί μας αρέσουν τόσο πολύ οι ταινίες με καρχαρίες;

Το Χόλιγουντ και το κοινό τις λατρεύουν, και μοιάζουν να μη χορταίνουν σασπένς, αίμα και τρόμο. Υπάρχουν προϊστορικοί γιγάντιοι καρχαρίες στο «The Meg», γενετικά τροποποιημένοι στη «Βαθιά Άγρια Θάλασσα», ακόμη και… «φτιαγμένοι» με κοκαΐνη στο περσινό «Cocaine Shark».

Ακόμα και ο Ντόναλντ Τραμπ είναι φαν τους – σύμφωνα με πληροφορίες επρόκειτο να υποδυθεί τον Πρόεδρο των ΗΠΑ σε μια ταινία της σειράς «Sharknado» (υπάρχουν έξι μέχρι στιγμής), πριν γίνει στ’ αλήθεια Πρόεδρος.

Η Χέιλι Ιστον Στριτ, Βρετανίδα σκηνοθέτρια της ταινίας με καρχαρίες «Something in the Water» (προβλήθηκε τον περασμένο Απρίλιο στην Ελλάδα με τον τίτλο «Άγρια Νερά»), εξηγεί στο BBC News γιατί οι ταινίες με καρχαρίες είναι τόσο αγαπητές:

«Είναι ο φόβος για το τι μπορεί να συμβαίνει με το άγνωστο της θάλασσας. Και μόνο το να είσαι κολλημένος στη μέση του ωκεανού είναι αρκετά τρομακτικό. Είσαι παγιδευμένος στον κόσμο κάποιου άλλου και όλα μπορούν να συμβούν».

Η ιατροδικαστική ψυχολόγος Σούζαν Γιανγκ συμφωνεί ότι «ο φόβος του άγνωστου, του να είσαι μόνος και αβοήθητος» είναι ισχυρός.

Η παρακολούθηση τρομακτικών ταινιών με καρχαρίες στην άνεση του σπιτιού μας ή στον κινηματογράφο «μας επιτρέπει να αντιμετωπίσουμε τους φόβους μας χωρίς πραγματικό κίνδυνο και να απελευθερώσουμε τα συσσωρευμένα συναισθήματα σε ένα ασφαλές και ελεγχόμενο περιβάλλον».

«Βλέποντας ακραίο περιεχόμενο οι άνθρωποι δοκιμάζουν τα δικά τους όρια. Και αυτή η συναισθηματική απελευθέρωση είναι μια μορφή κάθαρσης».

Η ίδια εξηγεί ότι εδώ ισχύουν οι θεωρίες του Σίγκμουντ Φρόιντ καθώς, «από ψυχοδυναμική άποψη, οι ταινίες αυτές αγγίζουν ασυνείδητους φόβους και επιθυμίες και παρέχουν αυτή την ασφαλή διέξοδο για τη διερεύνηση καταπιεσμένων συναισθημάτων και ενστίκτων, όπως η επιθετικότητα και ο φόβος του θανάτου».

«Δέσαμε ένα πτερύγιο σε έναν δύτη»

Το να κάνεις τους κινηματογραφικούς καρχαρίες να μοιάζουν με τους πραγματικούς, δεν ήταν ποτέ εύκολο. Ο Στίβεν Σπίλμπεργκ αντιμετώπισε ένα σωρό προβλήματα γυρίζοντας «Τα Σαγόνια του Καρχαρία» καθώς οι μηχανικοί καρχαρίες που χρησιμοποιούσε χαλούσαν συνεχώς.

Όπως ο ίδιος δήλωσε στην εκπομπή «Desert Island Discs» του BBC το 2022, τα προβλήματα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα μια «πολύ καλύτερη ταινία», επειδή έπρεπε να είναι «ευρηματικός στη δημιουργία σασπένς και τρόμου χωρίς να βλέπουμε τον ίδιο τον καρχαρία».

«Ήταν απλά καλή τύχη που ο καρχαρίας συνέχισε να χαλάει», είπε. «Και για μένα και για το κοινό, γιατί νομίζω ότι η ταινία είναι πιο τρομακτική χωρίς να βλέπουμε τόσο πολύ τον καρχαρία».

Η Στριτ λέει ότι δούλευαν με περιορισμένο προϋπολογισμό στα γυρίσματα των «Άγριων Νερών», οπότε η ομάδα βρήκε μια έξυπνη λύση. «Φτιάξαμε ένα πτερύγιο καρχαρία τίγρη», θυμάται. «Είχαμε έναν λαμπρό δύτη, τον Μπαπτίστ, ο οποίος μπορούσε να κρατήσει την αναπνοή του για πολύ ώρα».

«Έτσι του δέσαμε αυτό το πτερύγιο και του δώσαμε ένα υποβρύχιο σκούτερ το οποίο μπορούσε να οδηγεί περίπου με την ταχύτητα ενός καρχαρία».

«Έτσι οι ηθοποιοί είχαν πραγματικά ένα πτερύγιο καρχαρία γύρω τους, κάτι που τους επέτρεψε να νιώσουν πώς θα ήταν αν όντως είχαν καρχαρίες να τους περιτριγυρίζουν».

Πώς οι ταινίες… βλάπτουν τους καρχαρίες

Όμως, παρά την αγάπη της για αυτές τις ταινίες, η Στριτ δεν ήθελε οι καρχαρίες στο δικό της φιλμ να απεικονίζονται ως θαλάσσιοι serial killers. «Σκοτώνουμε 100 εκατομμύρια καρχαρίες κάθε χρόνο», σημειώνει.

Η κυκλοφορία της ταινίας «Τα Σαγόνια του Καρχαρία» πίσω στο 1975 οδήγησε σε τεράστια αύξηση του κυνηγιού των καρχαριών, εν μέρει επειδή είχαν παρουσιαστεί ως ανελέητοι δολοφόνοι. Ο ίδιος ο Σπίλμπεργκ είχε δηλώσει σχετικά: «Λυπάμαι πραγματικά για τον αποδεκατισμό του πληθυσμού των καρχαριών εξαιτίας του βιβλίου και της ταινίας».

Και δεν είναι ο μόνος που ανησυχεί για την απεικόνιση των καρχαριών από το Χόλιγουντ και τον αντίκτυπό της. Η Αμερικανίδα θαλάσσια βιολόγος Αντριάνα Φράγκολα έχει αφοσιωθεί στην εκπαίδευση του κόσμου για τους καρχαρίες, δημοσιεύοντας συχνά βίντεο από τις καταδύσεις της μαζί τους.

Λέει ότι είναι «παρεξηγημένα αρπακτικά» που έχουν πληγεί από τις ταινίες και τα μέσα ενημέρωσης. «Είναι ένα τεράστιο πρόβλημα επειδή οι άνθρωποι δεν θέλουν να προστατεύσουν κάτι που φοβούνται».

«Είναι λυπηρό γιατί 100 εκατομμύρια καρχαρίες σκοτώνονται κάθε χρόνο και παγκοσμίως οι καρχαρίες σκοτώνουν λιγότερους από 10 ανθρώπους κάθε χρόνο», λέει.

«Επικεντρωνόμαστε πραγματικά στο ότι οι καρχαρίες είναι τα τέρατα και ότι θέλουν να μας σκοτώσουν. Στην πραγματικότητα ισχύει το αντίθετο», καταλήγει η Δρ. Φράγκολα.

Ο σκηνοθέτης και συν-σεναριογράφος της ταινίας «Στα Βάθη του Σηκουάνα», Ξαβιέ Γκενς, είναι επίσης περιβαλλοντολόγος και δήλωσε στο The Hollywood Reporter ότι, ενώ ο κίνδυνος στα «Σαγόνια του Kαρχαρία» είναι ο καρχαρίας, εκείνος στην ταινία του ήθελε να αναδείξει «τους κινδύνους της ανθρώπινης απληστίας».

Το Χόλιγουντ δεν πρόκειται σταματήσει να γυρίζει ταινίες με καρχαρίες, ούτε εμείς θα σταματήσουμε να τις βλέπουμε. Αλλά ας θυμόμαστε ότι οι καρχαρίες όχι μόνο δεν είναι οι serial killers της θάλασσας, αλλά στην πραγματικότητα είναι πολύ πιο πιθανό να πέσουν οι ίδιοι θύματα ανθρώπων...