Dahmer: Η ανατομία ενός κατά συρροή δολοφόνου και κανίβαλου - Ένα παρολίγον αριστούργημα

Ο Τζέφρι Ντάμερ ήταν αναμφίβολα ένας πάρα πολύ εγκληματικός άνθρωπος, ο οποίος σκότωσε με φρικαλέο τρόπο 17 νεαρούς άντρες και αγόρια και μερικούς τους έφαγε κιόλας.

Ο Ράιαν Μέρφι είναι αναμφίβολα ένας πάρα πολύ καλός δημιουργός, μας έχει δώσει αριστουργήματα, όπως το American Horror Story και το Ratched ανάμεσα σε άλλα.

Ο Έβαν Πίτερς είναι αναμφίβολα ένας πάρα πολύ καλός ηθοποιός, το ταλέντο του οποίου ανέδειξε ο Μέρφι κυρίως μέσα από το American Horror Story.

Ωραία.

Τι θα μπορουσε να πάει στραβά όταν όλοι οι πιο πάνω συναντήθηκαν στη σειρά του Netflix «Dahmer – Monster: The Jeffrey Dahmer Story»;

Στη σειρά συνέβη μάλλον αυτό που συμβαίνει συνήθως και όταν συναντώνται δύο πάρα πολύ ταλαντούχοι, όμορφοι, πετυχημένοι, ικανοί, ετσέτερα άνθρωποι: Ο ένας προσπαθεί, έστω και άθελά του, να καταπιεί τον άλλον.

Αυτό το «καταπιεί» δεν ακούγεται πολύ καλά στην περίπτωση του Τζέφρι Ντάμερ, βέβαια...

«Να δω το Dahmer;»

Τις τελευταίες μέρες, καθώς η σειρά τρεντάρει παρότι δεν προωθήθηκε σχεδόν καθόλου από το Νetflix, βλέπω πολλους ανθρώπους στο facebook να αναρωτιούνται: «Να το δω ή όχι;»

Αρχικά, βεβαίως να το δεις. Μην περιμένεις να σου πουν οι άλλοι τη γνώμη τους, αποκόμισε δική σου. Και όχι, δεν είναι χάσιμο χρόνου, δεν είναι σκουπίδι η σειρά, εξάλλου πολύ σπάνια θα βγάλει σκουπίδι πλέον κάποιο δίκτυο στον αέρα.

Κατά δεύτερον δεν είναι πολύ βέβαιο ότι κάποιος θα δει το «Dahmer» και δεν θα του αρέσει. Σε κάποιους ίσως να αρέσει και πολύ.

Προσωπικά προβληματίστηκα και σκεφτόμουν τρεις μέρες για να γράψω κάτι· πράγμα που σημαίνει ότι κάτι έχει να μας πει η σειρά. Έστω και όχι αυτό το κάτι που θα θέλαμε.

Το μεγάλο στοίχημα

Ο Μέρφι καταπιάνεται με μια εν πολλοίς γνωστή ιστορία, αυτήν του κατά συρροή δολοφόνου και κανίβαλου Τζέφρι Ντάμερ, με καλές προθέσεις και ένα δύσκολο έργο στα χέρια του:

Γιατί να κάτσεις να παρακολουθήσεις σε δέκα (αργά) επεισόδια μια ιστορία που μπορείς να διαβάσεις με κάθε ανατριχιαστική της λεπτομέρεια σε 10 -το πολύ 15 λεπτά- στο ίντερνετ;

Αυτό ειναι μάλλον και η αιτία που ο Μέρφι «το έχασε». Στην προσπάθειά του να κάνει τη σειρά ενδιαφέρουσα, ο δημιουργός φτιάχνει ένα πράγμα που φωνάζει «υπερπροσπάθεια» σε όλα τα επίπεδα, από την υποκριτική ως τη φωτογραφία και το σενάριο.

Κι αυτό δημιουργεί ένα καλλιτεχνικό masterpiece· εις βάρος όμως της αλήθειας.

Ο χρόνος πολυδιασπάται, τα ατελείωτα πηγαινέλα σε αυτόν δεν έχουν πάντα συνοχή και αναπόφευκτα κουράζουν, αλλά το βασικό πρόβλημα δεν είναι εκεί.

Το βασικό πρόβλημα είναι ότι ο χρόνος στη σειρά διαστέλεται και συστέλεται επίσης ασύμμετρα: Και διαστέλεται συνήθως όταν ο Ντάμερ διαπράττει ένα έγκλημα, το οποίο παρακολουθούμε με ανατριχιαστική ακρίβεια και σε πραγματικό χρόνο.

Η καλλιτεχνική κινηματογράφιση, αν και άρτια, στη συγκεκριμένη περίπτωση γίνεται σχεδόν πορνογραφική, όχι σεξουαλικά αλλά με φόκους στη φρίκη. Τόσο που σου είναι αδύνατο να κατανοήσεις πώς είναι δυνατόν όλα αυτά τα εγκλήματα να σχετίζονται με τη σεξουαλική ικανοποίηση.

Φρίκη εξ ανακλάσεως

Ο Ντάμερ του Έβαν Πίτερς, εξάλλου, είναι ασέξουαλ.

Είναι γενικώς ένα άτομο το οποίο δεν καταλαβαίνεις σε κανένα σημείο της σειράς τι σκέφτεται, τι αισθάνεται, τι θέλει και τι καταλαβαίνει ή όχι απ' όλα αυτά που κάνει και που του συμβαίνουν.

Στην προκειμένη περίπτωση δεν μιλάμε για έλλειψη ενσυναίσθησης, που είναι χαρακτηριστικό όλων των διαταραγμένων ανθρώπων. Μιλάμε για έλλειψη συναίσθησης.

Το διαρκώς ανέκφραστο βλέμμα του σε υπνωτίζει, όπως άλλωστε και ο ήχος του πριονιού που ξέρεις ότι διαμελίζει ανθρώπινα σώματα, αλλά εσύ τον ακούς επί ώρα μέσα από τον αεραγωγό του διπλανού διαμερίσματος.

Σ' αυτό το διαμέρισμα, η γειτόνισσα ακούει, μυρίζει, βλέπει, ξέρει, αλλά κανείς δεν την πιστεύει. Είναι το άτομο με το οποίο μπορεί να ταυτιστεί περισσότερο ο θεατής· σε μια ελέυθερη απόδοση και χωρίς να έχω ιδέα αν ο Μέρφι είχε αυτό το μυαλό του, η γειτόνισσα είναι ο μέσος σημερινός άνθρωπος:

Βλέπει, ακούει, ξέρει ότι δίπλα του γίνονται εγκλήματα, αλλά δεν μπορεί να κάνει τίποτα. Απελπιστική μοναξιά και ασφυξία αυτή...

Απευθύνεται στην αστυνομία, αλλά η αστυνομία δεν το 'χει και πολύ με την αφροαμερικάνα που γκρινιάζει. Την αγνοεί. Και ακολούθως ρίχνει ξανά στα νύχια του κανίβαλου ένα ανήλικο θύμα, καθώς το θύμα είναι ασιατικής καταγωγής και ο κανίβαλος λευκός.

Ο Μέρφι βάζει ανοιχτά στο τραπέζι το θέμα του ρατσισμού και της ανικανότητας των αρχών, αλλά δεν το εξαντλεί, σαν να βιάζεται κάπως να κλείσει τη σειρά εκεί ακριβώς που θα έπρεπε να την ανοίξει περισσότερο.

Κι εκεί είναι που η σειρά μπερδεύεται περισσότερο: Τι είναι τελικά το «Dahmer»; Μια καλλιτεχνική καταγραφή μερικών φρικιαστικών εγκλημάτων, ή ένα κοινωνικό σχόλιο;

Θα μπορουσε να είναι και τα δύο, αλλά δεν τα καταφέρνει, όχι καλά πάντως.

Ποιος φταίει;

Κι έρχομαι στο σημείο που προσωπικά με «κόλλησε» περισσότερο:

Σε όλη τη σειρά το ίδιο ερώτημα πλανάτει πάνω από τα κεφάλια μας: ποιος φταίει που ο Τζέφρι Ντάμερ έγινε τέρας;

Η -με ψυχολογικά προβλήματα- μάνα κατηγορεί τον αυστηρό και συναισθηματικά κακοποιητικό πατέρα.

Καλά μαντέψατε, ο -αυστηρός και συναισθηματικά κακοποιητικός- πατέρας κατηγορεί την με ψυχολογικά προβλήματα μητέρα.

Η απωθημένη σεξουαλικότητα, η ελλειπής κοινωνική πρόνοια, οι οικογειακές συνθήκες, ο μπαμπάς του που τον έβαζε να κάνει ανατομία σε πτώματα ζώων, όλα πάνω στο τραπέζι, λίγο αχταρμάς, ένας ιερέας κάποια στιγμή βγάζει ένα μικρό λόγο στον ίδιον τον Ντάμερ περί της ευθύνης της πορνογραφίας για την αύξηση των εγκλημάτων αυτού του είδους, γενικά μια σούπα γεμάτη από ημι-βεβαιότητες που τελικά δημιουργούν μια ακόμη μεγαλύτερη άγνοια.

Το ερώτημα περί της ανθρώπινης συμπεριφοράς και ιδιαίτερα της «αποκλίνουσας» σε τέτοιο βαθμό, ούτε κανούργιο είναι, ούτε έχει απαντηθεί, αν και έχουμε κάνει αρκετά βήματα.

Το να προσπαθεί κάποιος να δώσει εξήγηση σε συμπεριφοπρές σαν του Ντάμερ με βάση μόνο τους εξωγενείς παράγοντες, όμως, είναι εντελώς άτοπο: Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν μεγαλώσει σε αδιανόητες συνθήκες, αλλά δεν έγιναν σίριαλ κανίβαλοι.

Και το ανάποδο.

Το μεγάλο πρόβλημα σε αυτές τις ιστορίες είναι ότι προσπαθώντας να εξηγήσουμε τα -μέχρι στιγμής- ανεξήγητα, συχνά κάνουμε συμπαθείς τους εγκληματίες. Στη συγκεκριμένη σειρά συμβαίνει επίσης· ιδιαίτερα στο τέλος, όταν ο Ντάμερ υποτίθεται ότι έχει μετανοιώσει και έχει στραφεί στο θεό.

Αλλά και στη διάρκειά της, βλέποντας δύο πλήρως αδιάφορους και ξένους προς αυτόν γονείς, δεν μπορείς παρά να σκεφτείς ότι «δεν έφταιγε μωρέ ο ίδιος, κοίτα πώς μεγάλωσε»...

Πιθανώς πράγματι δεν έφταιγε, άλλωστε κανείς δεν φταίει ούτως ή άλλως με τη στενή έννοια του όρου: Δεν φταις ούτε για το πώς (και ως ποιος) γεννήθηκες, ούτε για το πώς μεγάλωσες.

Ή και φταις.

Ή, μάλλον, για να το πούμε πιο σωστά, ευθύνεσαι. Για τη διαχείριση που θα κάνεις στον εαυτό και τη ζωή που σου δόθηκε.

Αυτή είναι μια πολύ λεπτή διάκριση, στην παγίδα της οποίας πέφτει συχνά τόσο η μυθοπλασία όσο και ο τρόπος που παρουσιάζονται τέτοιες περιπτώσεις στα δραματοποιημένα ντοκιμαντέρ.

Ίσως όταν λύσουμε το θέμα του τι κάνει έναν άνθρωπο εγκληματία, να δούμε τα πράγματα αλλιώς. Προς το παρόν πάντως και για τα σημερινά δεδομένα ο Τζέφρι Ντάμερ ήταν ένας κατά συρροή εγκληματίας που στέρησε με φριχτό τρόπο τη ζωή από 17 ανθρώπους.

Πολύ όμορφα κινηματογραφημένος, όμως...