Χόλιγουντ και επανάσταση - Τα πολλά πρόσωπα της Τζέιν Φόντα

Η Φόντα, στα 81 της, αποφάσισε να μετακομίσει στην Ουάσινγκτον για να παίρνει μέρος, κάθε Παρασκευή, στις διαδηλώσεις που πραγματοποιούνται μπροστά από το Καπιτώλιο. Την τελευταία φορά που την έπιασαν, είπε και κάτι ακόμα: δεν θα αγοράσει κανένα άλλο ρούχο, για όσο ζει.

Το τελευταίο που αγόρασε είναι αυτό το κόκκινο παλτό με το οποίο εμφανίζεται κάθε Παρασκευή στις διαδηλώσεις, ως σύμβολο του αγώνα της. «Ήθελα κάτι κόκκινο και πήρα αυτό το παλτό στις εκπτώσεις. Θα είναι το τελευταίο ρούχο που αγοράζω ποτέ», είπε. Η Φόντα με αυτή τη συμβολική κίνηση και τη δήλωσή της, θέλει να επισημάνει πόσο συνδέεται ο υπερκαταναλωτισμός του δυτικού ανθρώπου με την καταστροφή του περιβάλλοντος.

«Μεγάλωσα σε εποχές που δεν μάς κυρίευε ο καταναλωτισμός», είπε. «Δεν χρειαζόταν να ψάχνουμε ή να επιβεβαιώνουμε την ευτυχία μας, ψωνίζοντας. Σήμερα, το θέμα έχει ξεφύγει. Δεν χρειαζόμαστε τόσα πράγματα, δεν χρειάζονται τόσες θυσίες για ένα ακόμα κομμάτι στην ντουλάπα μας».

Δύσκολα τα ακούμε όλα αυτά από μια σταρ του Χόλιγουντ, με τρία Όσκαρ και άλλους τόσους συζύγους.

To 1967, ο πρώτος της σύζυγος. ο σκηνοθέτης Ροζέ Βαντίμ, τη μετέτρεψε σε Μπαρμπαρέλα. Η ίδια είχε προφανώς άλλο όραμα για τον εαυτό της. (AP Photo)

Ένας από αυτούς, ο τελευταίος εν σειρά, ήταν ο δισεκατομμυριουχος μεγιστάνας του Τύπου Τεντ Τέρνερ. Ο πρώτος ήταν ο σκηνοθέτης Ροζέ Βαντίμ, που την ταύτισε με τη Μπαρμπαρέλα. Και ο ενδιάμεσος, ήταν ο ακτιβιστής Τομ Χέιντεν. Κάπως ανορθόδοξες επιλογές αν τις δεις όλες μαζί, όπως είναι άλλωστε συνολικά και η ζωή και η καριέρα της Φόντα, η οποία πέρασε με χαρακτηριστική άνεση από το απόλυτο γκλαμ του Χόλιγουντ, στον ακραίο ακτιβισμό αλλα και τις βιντεοκασέτες με ασκήσεις αερόμπικ...

«Κομμουνισμός με μικρό ‘κ’»

Η πρώτη εμπλοκή της Φόντα με την πολιτική και τον ακτιβισμό ήταν στη δεκαετία του ’60, όταν τάχθηκε υπέρ του Κινήματος για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και κατά του Πολέμου του Βιετνάμ. Οι συχνές επισκέψεις της στη Γαλλία την έφεραν σε επαφή με αριστερούς Γάλλους διανοητές που ήταν αντίθετοι προς το πόλεμο, μια εμπειρία την οποία η ίδια περιέγραψε αργότερα ως «κομμουνισμό με μικρό ‘κ’».

Με τον Ντόναλντ Σάδερλαντ, το 1971. (AP Photo)

Το 1969, μαζί με άλλους διάσημους Αμερικάνους υποστήριξε την κατάληψη του Αλκατράζ από Ινδιάνους, μια κίνηση που αποσκοπούσε στο να τραβήξει την προσοχή της κοινής γνώμης στην αποτυχία της κυβέρνησης να σεβαστεί τα δικαιώματά τους.

Υποστήριξε τους Μαύρους Πάνθηρες στις αρχές της δεκαετίας του ’70, λέγοντας: «Η επανάσταση είναι μια πράξη αγάπης. Είμαστε τα παιδιά της επανάστασης, γεννηθήκαμε από επαναστάτες. Είναι στο αίμα μας». Αποκάλεσε τος Μαύρους Πάνθηρες «την επαναστατική μας εμπροσθοφυλακή» και είπε ότι «πρέπει να τους υποστηρίξουμε με αγάπη, χρήματα, προπαγάνδα και ρίσκο». Από τη δεκαετία του ’70 έχει εμπλακεί επίσης με το φεμινιστικό κίνημα.

Τον Απρίλιο του 1970, η Φόντα, με το Φρεντ Γκάρντνερ και το Ντόναλντ Σάδερλαντ, ξεκίνησαν το FTA («Free The Army», μια παράφραση της στρατιωτικής έκφρασης «Fuck The Army»), μια αντιπολεμική τουρνέ στα πλαίσια της οποίας επισκέφθηκαν στρατιωτικές βάσεις στη δυτική Ακτή και άρχισαν να μιλάνε με στρατιώτες για την εμπλοκή της χώρας αλλά και τη δική τους στο Βιετνάμ.

Οι διάλογοι έγιναν ταινία με τον ίδιο τίτλο.

Σε παράσταση του FTA έξω από την αεροπορική βάση Κλαρκ στη Μανίλα. (AP Photo)

Την ίδια χρονιά μίλησε σε διαδήλωση που οργανώθηκε από την οργάνωση «Βετεράνοι εναντίον του Βιετνάμ» (VVAW) και άρχισε να συγκεντρώνει πόρους για τους σκοπούς της.

«Hanoi Jane»

Από το 1965 ως το 1972, πάνω από 300 Αμερικανοί ακτιβιστές ταξίδεψαν στο Βόρειο Βιετνάμ για να δουν την κατάσταση από την άλλη πλευρά, επειδή τα ΜΜΕ στις ΗΠΑ έδιναν μια πολύ μονόπλευρη εικόνα και όσοι επιχειρούσαν μετά την επιστροφή τους να την ανατρέψουν, παρενοχλούντο από τις αρχές.

Η Φόντα επισκέφθηκε το Βιετνάμ το 1972 και όταν επέστρεψε είπε ότι οι ΗΠΑ χτυπούσαν επίτηδες υποδομές που δεν αφορούσαν σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις, όπως το σύστημα άρδευσης και ύδρευσης.

Και μετά έκανε τη μεγαλύτερη γκέλα της ζωής της.

Η περίφημη φωτογραφία στο βορειοβιετναμέζικο αντι-αεροπορικό που της χάρισε το παρατσούκλι «Hanoi Jane». (@AP Photo)

Η ηθοποιός φωτογραφήθηκε πάνω σε ένα βορειοβιετναμέζικο αντιαεροπορικό όπλο και η φωτογραφία εξόργισε πολλούς Αμερικάνους, που για ένα μεγάλο διάστημα την αποκαλούσαν «Hanoi Jane». Η καριέρα της παραλίγο να τελειώσει οριστικά. Στην αυτοβιογραφία της, το 2005, έγραψε ότι τρομοκρατήθηκε από τον αντίκτυπο των φωτογραφιών και ότι είχε παραπλανηθεί προκειμένου να κάτσει επάνω στο όπλο.

«Συνέβη την τελευταία μέρα που ήμουν στο Ανόι. Ήμουν εξοντωμένη και συναισθηματικά χάλια μετά από δύο εβδομάδες εκεί. Ο μεταφραστής μού είπε ότι οι στρατιώτες ήθελαν να μου τραγουδήσουν κάτι. Μού μετέφραζε όπως τραγουδούσαν. Άκουσα τις λέξεις ‘όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ίσοι. Έχουν δικαιώματα. Ζωή, ελευθερία και ευτυχία’. Άρχισα να κλαίω και να χειροκροτώ. ‘Αυτοί οι νέοι άντρες δεν θα έπρεπε να είναι εχθροί μας', σκέφτηκα. Κάποιος με οδήγησε προς το όπλο και έκατσα σ’ αυτό, ακόμα γελώντας και χειροκροτώντας. Τα φλας άναψαν. Δεν ξέρω αν οι Βιετναμέζοι είχαν στήσει τη σκηνή. Δεν θα το μάθω ποτέ. Κι αν το έκαναν, δεν φταίνε εκείνοι. Εγώ τους το επέτρεψα. Ήταν μια στιγμή τρέλας που θα με στοιχειώνει για πάντα. Επειδή ξέρω τον πόνο που αυτή η φωτογραφία προκάλεσε στους στρατιώτες και τις οικογένειές τους».

Σε αντιπολεμική διαδήλωση στη Ρώμη, to 1972. (@AP Photo)

Η Φόντα, παρόλα αυτά, έκανε ραδιοφωνικές εκπομπές από το Ανόι κατά τη διάρκεια της 15θήμερης παραμονής της εκεί, μιλώντας κατά του πολέμου και περιγράφοντας τις αμερικανικές επιθέσεις σε σχολεία, νοσοκομεία και χωριά.

Επίσης, επισκέφθηκε Αμερικανούς αιχμαλώτους πολέμου και όταν, λίγο αργότερα η κυβέρνηση του Ρίτσαρντ Νίξον δημοσίευσε ιστορίες βασανισμού των αιχμαλώτων, η ηθοποιός διαμαρτυρήθηκε: «οι άνθρωποι που είδα δεν είχαν βασανιστεί», είπε.

Η επίσκεψή της στο Β. Βιετνάμ την κυνηγάει ακόμα. Το 2005, ένας βετεράνος του ναυτικού συνελήφθη επειδή την έφυσε το πρόσωπο κατά τη διάρκεια παρουσίασης της αυτοβιογραφίας της... «Αυτή μας φτύνει στο πρόσωπο επί 37 χρόνια. Το άξιζε», είπε ο δράστης στους δημοσιογράφους.

Παρότι μετάνιωσε για το περιστατικό με το αντιαεροπορικό, η Φόντα είπε κατ’ επανάληψη σε συνεντεύξεις της ότι δεν θα άλλαζε τίποτα από την αντι-πολεμική της δράση. Για την οποία και στοχοποιήθηκε από την κυβέρνηση.

Φυλακή για ένα κουτί βιταμίνες

Το 2013 αποκαλύφθηκε ότι η Φόντα ήταν μια από τους περίπου 1.600 Αμερικανούς που οι επικοινωνίες τους ανάμεσα στο 1967 και το 1973 καταγράφονταν από την κυβέρνηση και πιο συγκεκριμένα από την Εθνική Υπηρεσία Ασφαλείας (NSA), στο πλαίσιο της επιχείρησης MINARET. Πολλοί αξιωματούχοι της NSA χαρακτήρισαν αργότερα το πρόγραμμα ως «αμφιλεγόμενο αν όχι ξεκάθαρα παράνομο».

Η Φόντα φεύγει από τη φυλακή, στο Κλίβελαντ, μετά τη σύλληψή της για ναρκωτικά τα οποία αποδείχθηκαν βιταμίνες και την κατάθεση εγγύησης 500 δολαρίων. Η ίδια είπε ότι η σύλληψη είχε στηθεί από την κυβέρνηση του Νίξον. (@AP Photo/Julian C. Wilson)

Το Νοέμβριο του 1970, η Φόντα συνελήφθη στο διεθνές αεροδρόμιο του Κλίβελαντ, ως ύποπτη για μεταφορά και εμπορία ναρκωτικών. Επέστρεφε από τον Καναδά όπου είχε πάρει μέρος σε διαδήλωση κατά του πολέμου. Οι αρχές έκαναν φύλο και φτερό τις βαλίτσες της και κατάσχεσαν φιαλίδια με χάπια. Τα χάπια ήταν βιταμίνες, αλλά η Φόντα συνελήφθη και αφέθηκε ελεύθερη με εγγύηση. Το 2009 έγραψε για το περιστατικό: «Τους είπα ότι τα χάπια ήταν βιταμίνες, αλλά είπαν ότι είχαν διαταγές από το Λευκό Οίκο. Ήθελαν να καταστρέψουν τη φήμη μου».

Η φωτογραφία της Φόντα από τη σύλληψή της, στην οποία σηκώνει το χέρι, χρησιμοποιήθηκε στο πόστερ για το ντοκιμαντέρ του ΗΒΟ «Jane Fonda in Five Acts» («Η Τζέιν Φόντα σε πέντε πράξεις»), του 2018.

«Έχω βιαστεί και έχω κακοποιηθεί σεξουαλικά ως παιδί»

Στις αρχές Μαρτίου του 2017, σε συνέντευξή της, η Φόντα είπε: «Ένα από τα σημαντικότερα πράγματα που μάς έκανε να καταλάβουμε το γυναικείο κίνημα, είναι ότι για τους βιασμούς και την κακοποίηση δεν φταίμε εμείς».

«Έχω βιαστεί και έχω κακοποιηθεί σεξουαλικά ως παιδί και με έχουν απολύσει επειδή δεν κοιμήθηκα με το αφεντικό μου», συμπλήρωσε. «Και πάντα νόμιζα ότι ήταν δικό μου λάθος, ότι δεν είχα κάνει ή πει το σωστό. Ξέρω κορίτσια που βιάστηκαν και δεν ήξεραν καν ότι πρόκειται για βιασμό. Νομίζουν ότι συνέβη επειδή είπαν ‘όχι’ με το λάθος τρόπο».

Η Φόντα εξήγησε ότι το παρελθόν της την οδήγησε να γίνει παθιασμένη ακτιβίστρια για τα δικαιώματα των γυναικών. Και έγινε. Είναι ενεργή υποστηρικτής του κινήματος V-Day, κατά της βίας εναντίον των γυναικών και το 2001 έφτιαξε το Κέντρο Τζέιν Φόντα, που στοχεύει στον περιορισμό της εφηβικής εγκυμοσύνης. Η Φόντα αποκάλυψε επίσης ότι η μητέρα της, Φράνσις Φορντ Σέιμουρ, είχε κακοποιηθεί συστηματικά όταν ήταν οκτώ χρονών, γεγονός που πιθανώς οδήγησε στην αυτοκτονία της, όταν η Φόντα ήταν 12.

Το Φεβρουάριο του 2004, η Φόντα και άλλες διάσημες Αμερικανίδες, έκαναν πορεία στην πόλη Χουάρεζ του Μεξικού, ζητώντας από τη χώρα να λάβει μέτρα για την προστασία των γυναικών, αλλά και να διερευνήσει τις συνθήκες κάτω από τις οποίες εκατοντάδες γυναίκες και κορίτσια εξαφανίστηκαν και δολοφονήθηκαν στη συνοριακή αυτή πόλη.

Στην πόλη Χουάρεζ, σε πορεία για τα δικαιώματα των γυναικών. Η συνοριακή πόλη του Μεξικού είναι γνωστή για τις εκατοντάδες ανεξιχνίαστες εξαφανίσεις και δολοφονίες γυναικών και κοριτσιών που έγιναν εκεί τα τελευταία χρόνια. (AP Photo/Marco Ugarte)

Στην αυτοβιογραφία της «My Life So Far», η Φόντα γράφει ότι για πολλά χρόνια φοβόταν να αποκαλέσει τον εαυτό της φεμινίστρια, επειδή πίστευε ότι όλες οι φεμινίστριες είναι εναντίον των αντρών. «Τώρα καταλαβαίνω ότι ο εχθρός ανδρών και γυναικών είναι η Πατριαρχία και ότι ο φεμινισμός δρα υπέρ και των δύο», έγραψε και συμπλήρωσε: «Όταν χώρισα από τον Τεντ Τέρνερ, πήρα διαζύγιο και από τον κόσμο της Πατριαρχίας και πολύ χαίρομαι γι’ αυτό».

Με τον Τεντ Τέρνερ στα Όσκαρ του 1993. «Όταν πήρα διαζύγιο από τον Τέρνερ, πήρα διαζύγιο και από την Πατριαρχία», είπε αργότερα για το γάμο αυτό. (@AP Photo)

Ινδιάνοι, Παλαιστίνιοι και το περιβάλλον

Η Φόντα έχει υπάρξει ένθερμη υποστηρίκτρια και των Ινδιάνων και όχι μόνο για περιβαλλοντολογικούς λόγους. Το 2017, όταν ο Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε ότι θέλει να ξεκινήσει και πάλι την κατασκευή των πετρελαιαγωγών στη Ντακότα, η Φόντα απάντησε ότι «αυτό που κάνει είναι παράνομο, επειδή δεν πήρε άδεια από τις φυλές στις οποίες ανήκει η γη, με βάση παλιότερες συμφωνίες».

Το 2002 η Φόντα πήγε στο Ισραήλ και τη Δυτική Όχθη και διαδήλωσε με γυναίκες ενάντια στην κατοχή της Δυτικής Όχθης και της λωρίδας της Γάζας από το Ισραήλ. Πήγε στη Ραμάλα και σε στρατόπεδα προσφύγων όπου έμεναν Παλαιστίνιοι.

Το 2002 στη Ραμάλα με μια Παλαιστίνια που έχασε δύο από τα παιδιά της σε βομβαρδισμους. (AP Photo/Muhammed Muheisen)

«Δεν είμαι υπέρ της καταστροφής του Ισραήλ. Υποστηρίζω τη λύση των δύο χωρών. Έχω πάει πολλές φορές στο Ισραήλ και αγαπώ τη χώρα και το λαό της», είπε αργότερα σε συνέντευξή της, όταν η υπογραφή της βρέθηκε κάτω από μια επιστολή καλλιτεχνών που χρησιμοποιούσε πολύ σκληρή γλώσσα κατά του Ισραήλ και το οποίο αποκαλούσε το καθεστώς του Τελ Αβίβ παράνομο.

Αν μη τι άλλο είχε πάντα το θάρρος να μετανιώνει όταν θεωρούσε ότι ξέφευγε.

Τα τελευταία χρόνια το ενδιαφέρον της Φόντα έχει στραφεί σε περιβαλλοντολογικά ζητήματα, χωρίς όμως να αφήσει στην άκρη τις άλλες δραστηριότητές της. Λέει ότι είναι αποφασισμένη να πηγαίνει κάθε Παρασκευή στο Καπιτώλιο.

Με την ίδια ζωντάνια και αποφασιστικότητα.

Και το ίδιο πάντα κόκκινο παλτό.