«Cines de Cuba»: Οι ξεχασμένοι στο χρόνο κινηματογράφοι της Κούβας
Μπορεί αυτό σήμερα να ακούγεται κάπως παράξενο, αλλά κάποτε στην Κούβα υπήρχαν περισσότεροι κινηματογράφοι ανά κάτοικο απ' ότι στο Λονδίνο ή το Παρίσι. Για την ακρίβεια 600... Από τους οποίους σήμερα λειτουργουν μόλις 19. Η φωτογράφος Καρολίνα Σαντρέτο φωτογράφισε 300 (!) από αυτούς, στην κατάσταση που βρίσκονται σήμερα.
Οι περισσότερες από τις -εγκαταλελειμμένες πλέον- αίθουσες ήταν χτισμένες την δεκαετία του '50 από τα μεγάλα κινηματογραφικά στούντιο όπως η 20th Century Fox, η Columbia Pictures και η Metro-Goldwyn-Mayer, αλλά και μετά την επανάσταση και την άνοδο του Φιντέλ Κάστρο στην εξουσία ο αριθμός συνέχισε να αυξάνει για να φτάσει κάποια στιγμή τις 600 αίθουσες. Αριθμός εντυπωσιακός για κάθε δεδομένο, του τότε ή και του σήμερα. Από τότε μέχρι τώρα, πολλά από εκείνα τα σινεμά έχουν όχι απλά κλείσει, αλλά εξαφανιστεί, κάποια γκρεμίστηκαν κι άλλα παραδόθηκαν σε άλλες χρήσεις. Το κόστος της συντήρησής τους ήταν πολύ μεγάλο για τα περιορισμένα οικονομικά της χώρας. Η Καρολίνα Σαντρέτο κατόρθωσε να ανακαλύψει τα ίχνη τριακοσίων από αυτά.
@ Carolina Sandretto
Πώς ξεκινά, όμως, κάποιος να ανακαλύψει τους χαμένους κινηματογράφους σε μια χώρα όπως η Κούβα; Αυτονόητη η ερώτηση. Σχεδόν αυτονόητη και η απάντηση για έναν δημιουργικό άνθρωπο: «Πιστεύω ότι τα πρότζεκτ διαλέγουν το φωτογράφο τους και όχι το αντίθετο. Φωτογραφίζουμε τελικά αυτό που αισθανόμαστε σαν ένα προσωπικό θέμα. Για μένα η συγκεκριμένη δουλειά ήταν σχεδόν αναπόφευκτη. Όταν ήμουν παιδί, τα καλοκαίρια πήγαινα συνέχεια στον κινηματογράφο. Έπαιρνα το ποδήλατό μου και πήγαινα στο μικρό art deco λευκό σινεμά και τίποτα δεν με έκανε πιο ευτυχισμένη από το να παρακολουθήσω μια ταινία σ’ αυτό το μαγικό μέρος. Πάντα με τραβούσαν οι κινηματογράφοι και αυτό που σημαίνουν για την κοινωνία μα κι έτσι δεν αποτέλεσε έκπληξη για μένα όταν αυτό το πρότζεκτ ήρθε στο δρόμο μου και με διάλεξε», λέει. «Ήμουν στο San Miguel de Los Banos, στην επαρχία Pinar del Rio, ο ήλιος έκαιγε και ξαφνικά είδα ένα μικρό εγκαταλελειμμένο σινεμά στην άλλη πλευρά του δρόμου και δύο γυναίκες με ένα παιδί να περπατούν προς αυτό. Ήταν εκείνη η στιγμή που το πρότζεκτ με επέλεξε για να το υλοποιήσω».
@ Carolina Sandretto
Αναζητώντας πληροφορίες σε μια χώρα χωρίς internet
«Μου πήρε 4 χρόνια και άπειρα ταξίδια στην Κούβα για να βρω και να φωτογραφίσω όλους τους κινηματογράφους. Καθώς χρησιμοποιούσα παραδοσιακό φιλμ, έπρεπε να επιστρέφω στις Ηνωμένες Πολιτείες για να αγοράσω καινούργιο και για να εμφανίσω τις φωτογραφίες. Μετά από όλα αυτά, μου πήρε άλλα δύο χρόνια για να εκδώσω το βιβλίο στη Ιταλία», απαντά στην επόμενη αυτονόητη ερώτηση. Προφανώς το πρότζεκτ δεν ήταν εύκολο να υλοποιηθεί, αλλά οι λόγοι και οι δυσκολίες δινουν κι ένα στίγμα της Κούβας: «Η Κούβα είναι ένα απομονωμένο μέρος, όπου δεν μπορείς να γκουγκλάρεις τις πληροφορίες που χρειάζεσαι. Το 2013 που ξεκίνησα, δεν υπήρχε καν wifi και γενικά υπάρχουν ελάχιστοι ακριβείς χάρτες. Η μεγαλύτερη δυσκολία μου ήταν να εντοπίσω τους κινηματογράφους στο νησί. Τελικά, μετά από πολλή έρευνα βρήκα στην Αβάνα ένα βιβλίο με τίτλο «Annuario Radial Cubanο». Ήταν στην πραγματικότητα ένας οδηγός τηλεόρασης από το 1953, που είχε έναν κατάλογο με όλους τους κινηματογράφους και τα ονόματα των ιδιοκτητών τους. Ακόμα και έτσι όμως ήταν δύσκολο, επειδή πολλοί είχαν αλλάξει όνομα. Συνήθως ρωτούσα ηλικιωμένους ανθρώπους στις πόλεις που επισκεπτόμουν και αυτοί ήξεραν να μου δώσουν κάποιες πληροφορίες».
@ Carolina Sandretto
Κοιτώντας τις φωτογραφίες, αναρωτιέμαι αν αντανακλουν μια γενικότερη εικόνα της χώρας, που έχει υποστεί τεράστιες αλλαγές, αλλά και στερήσεις τα τελευταία χρόνια. «Η κατάσταση στην Κούβα είναι πολύ σύνθετη και η εγκατάλειψη των κινηματογράφων έχει διάφορες αιτίες. Λόγω της κατάργησης της ιδιωτικής ιδιοκτησίας στην Κούβα μετά την επανάσταση, οι κινηματογράφοι έπρεπε να προσεχθούν από την κυβέρνηση. Πόροι δεν υπήρχαν και έτσι σταδιακά εγκαταλείφθηκαν. Όμως, νομίζω ότι τα οικονομικά δεν ήταν ο μόνος λόγος. Οι κινηματογράφοι της Κούβας ήταν ένα σύμβολο της κοινωνίας που άλλαξε πολύ τα τελευταία 50 χρόνια. Η διασκέδαση έφυγε από τους δημόσιους χώρους και μπήκε στα σπίτια μας. Αυτή η παρακμή των κινηματογράφων στην Κούβα είναι συμβολική του τι έγινε και σε όλον τον κόσμο», μου απαντά.
Η φωτογράφος χρησιμοποίησε μια κάμερα Hasselblad από τη δεκαετία του '50... Τη ρωτάω γιατί. «Πρώτα απ’ όλα ήθελα να το διασκεδάσω. Κι έπειτα ήθελα να φωτογραφίσω τους κινηματογράφους με ένα Μέσο που ανήκε στην εποχή τους. Μια μηχανή με φιλμ είναι φυσικά πιο δύσκολη στη χρήση, αλλά το αποτέλεσμα είναι εκπληκτικό».
Οι φωτογραφίες της που εκδόθηκαν σε ένα λεύκωμα από τις εκδόσεις Skira, καταγράφουν την ομορφιά, το μεγαλείο, την ακμή αλλά και την πτώση μιας από τις πιο δημοφιλείς μορφές διασκέδασης των κατοίκων μιας πολύ ιδιαίτερης χώρας και με κάποιο τρόπο λειτουργούν σαν μια απεικόνιση της ίδιας της της πορείας στο χρόνο...
Το επόμενο πρότζεκτ της Καρολίνα είναι ακόμα πιο ενδιαφέρον. Έχει τίτλο “Cuba. Vivir Con” και είναι μια σειρά πορτραίτων τραβηγμένων μέσα στα σπίτια των ανθρώπων στην Κούβα, στο οικιστικό συγκρότημα Solares. Θα βγει τον Οκτώβριο από τη Silvana Editoriale.