Από την «Οδύσσεια του διαστήματος» στο «Interstellar»: Οι Μαύρες Τρύπες στην Επιστημονική Φαντασία

O Ευρωπαίος Επίτροπος για την Έρευνα, Κάρλος Μοέντας, δεν μπορούσε να κρύψει τη χαρά του στην παρουσίαση της πρώτης φωτογραφίας μαύρης τρύπας που τραβήχτηκε ποτέ. Επέλεξε να κλείσει την παρουσίαση με μια φράση του Στίβεν Χόκινγκ: «Οι Μαύρες Τρύπες δεν είναι τόσο μαύρες όσο νομίζουμε. Τα πράγματα μπορούν να βγουν από μια Μαύρη Τρύπα και πιθανώς να βρεθούν και σε ένα άλλο σύμπαν. Έτσι, εάν νοιώθετε ότι είστε μέσα σε μια Μαύρη Τρύπα, μην απελπίζεστε. Υπάρχει πάντα οδός διαφυγής».

Αυτή την οδό διαφυγής αναζήτησε πάντα και η μυθοπλασία, χρησιμοποιώντας τις Μαύρες Τρύπες σαν αυτό που όλο και περισσότερο πιστεύουμε ότι είναι: Μεγάλες πόρτες που θα μας ανοίξουν τη δίοδο προς μια άλλη πραγματικότητα.

Στην «Οδύσσεια του Διαστήματος» (1968) είναι πολλές οι απορίες με τις οποίες ήθελε να μας αφήσει για πάντα ο Κιούμπρικ και μια από αυτές είναι εάν ο αστροναύτης του ταξιδεύει το τελευταίο τέταρτο της ταινίας μέσα σε μια Μαύρη Τρύπα, ή στο υποσυνείδητό του. Κάποιοι, βέβαια, θα πείτε -ορθώς- ότι αυτά τα δύο δεν διαφέρουν και πολύ. Είτε το ταξίδι είναι εξωτερικό είτε εσωτερικό, ο προορισμός είναι εξίσου άγνωστος και δεν μπορεί κανείς να τον υποθέσει εάν δεν κάνει τη διαδρομή. Και αν την κάνει, οι πιθανότητες να επιστρέψει για να πει την ιστορία, είναι απειροελάχιστες.

Αρκετά χρόνια αργότερα, το 1997, μια ομάδα αστροναυτών με πλοίαρχο τον έμπειρο Captain Miller (Λόρενς Φίσμπορν), κάτω από τις εντολές του ειδικού επιστήμονα William Weir (Σαμ Νιλ), διατάζεται να εξερευνήσει το διαστημόπλοιο Event Horizon -που είχε εξαφανιστεί ξαφνικά στο διάστημα πριν πολλά χρόνια. Το Event Horizon είχε μία απόρρητη αρχική αποστολή: Να δημιουργεί «Πύλες» (Μαύρες Τρύπες) και να τις διέρχεται μετακινούμενο στο χωρόχρονο.

Αμέσως μετά την επιβίβαση τους στο ογκώδες σκάφος, τα μέλη της αποστολής αντιλαμβάνονται ότι το πλοίο δεν έχει καμία σχέση με την αρχική του κατάσταση: βλέπουν οράματα και έχουν βιωματικές παραισθήσεις από την προσωπική τους ζωή για γεγονότα τα οποία δεν γνωρίζει κανείς εκτός από αυτούς και τη διαβολική δύναμη που έχει κυριεύσει το Event Horizon.. Κάποια στιγμή καταλαβαίνουν ότι η Μαύρη Τρύπα το έστειλε μέσα από την Πύλη που δημιούργησε στην Κόλαση και το πλοίο μετατράπηκε σε έναν κακόβουλο οργανισμό που θέλει να επιστρέψει -μαζί με το πλήρωμα- στο «σπίτι» του.

Το «Event Horizon» έχει τα πάντα: Πολλά ειδικά εφέ, εκρήξεις, αίμα, ζόμπι που καταδιώκουν τους αστροναύτες και αγωνία αν θα τα καταφέρουν οι Γήινοι... Το έργο ταλαντεύεται ανάμεσα στην Επιστημονική Φαντασία, τον Αποκρυφισμό και το splatter. Για κάποιους είναι ένα απλοϊκό b-movie επιστημονικής φαντασίας και για κάποιους άλλους ένα παραγνωρισμένο και υποτιμημένο αριστούργημα sci-fi/horror. Πράγματι, η σκηνοθετική άποψη του Πολ Άντερσον ήταν ευρηματική για τη συγκεκριμένη κατηγορία ταινιών. Πέρα απ’ αυτό, ο τρόμος που μας προκαλεί πάντα το τι θα βρούμε πέρα από τον ορίζοντα μιας Μαύρης Τρύπας, συνυπάρχει απόλυτα με την περιέργειά μας.

Ο τρόμος του άγνωστου.

Και φτάνουμε στο αριστούργημα του είδους, το Interstellar (2014). Στο οποίο μια σκουληκότρυπα οδηγεί σε μια Μαύρη Τρύπα (το Γαργαντούα), η οποία βρίσκεται 10 δισεκατομμύρια έτη φωτός από τη Γη. Η μάζα της είναι 100 εκατομμύρια φορές μεγαλύτερη του Ηλίου μας και περιστρέφεται με ταχύτητα 99,8% αυτής του Φωτός.

Όλα αυτά βέβαια είναι ανατριχιαστικά κοντά στην επιστημονική πραγματικότητα και αυτό δεν είναι τυχαίο.

Στο παρελθόν, οι ταινίες του Κρίστοφερ Νόλαν, «Μεμέντο» και «Inception» μιλούσαν για το χρόνο. Στο Interstellar, ο χωροχρόνος, οι σκουληκότρυπες, οι μαύρες τρύπες, το διαστημικό ταξίδι σε ταχύτητες που φτάνουν την ταχύτητα του φωτός και η βαρύτητα παίζουν σημαντικό ρόλο, όπως είχαν παίξει πολύ σημαντικό ρόλο και στην «Οδύσσεια του Διαστήματος». Ο Νόλαν είναι δηλωμένος λάτρης του Κιούμπρικ και της «Οδύσσειας» και ήθελε οι δικές του αναπαραστάσεις της Μαύρης Τρύπας να είναι όσο το δυνατόν πιο ρεαλιστικές. Γι αυτό το λόγο, συνεργάστηκε με τον θεωρητικό φυσικό Κιπ Θορν.

Ο φυσικός συνεργάστηκε με τη σειρά του με την ομάδα των ειδικών εφέ του «Interstellar», και έτσι με βάση τις εξισώσεις του και τις θεωρίες του (ή και τη φαντασία του), κατάφεραν να δημιουργήσουν όσο το δυνατόν πειστικότερα (αν και όχι απαραίτητα ρεαλιστικά, αφού δεν γνωρίζαμε πώς πραγματικά μοιάζει μία σκουληκότρυπα ή μία Μαύρη Τρύπα) τρισδιάστατα μοντέλα των φυσικών φαινομένων, τα οποία παίζουν κομβικό αν όχι πρωταγωνιστικό ρόλο στη ταινία.

Ο Θορν δημιούργησε νέες εξισώσεις, σε μία προσπάθεια να βοηθήσει στην οπτική αναπαράσταση των μεταβολών των ακτίνων του φωτός -βασιζόμενος στις εξισώσεις της θεωρίας της σχετικότητας του Αϊνστάιν. Ο φυσικός, βοήθησε τον ειδικό στα special effects, Πολ Φράνκλιν και την ομάδα του που αποτελείται από 30 άτομα, να δημιουργήσει τη Μαύρη Τρύπα και τη σκουληκότρυπα, ενώ είχε και γενικό συμβουλευτικό ρόλο σε άλλα επιστημονικά ζητήματα στην ταινία.

Η συνεργασία μεταξύ κινηματογραφιστών και επιστημόνων δεν είναι κάτι καινούργιο. Από τις πρώτες κιόλας ταινίες που δημιουργήθηκαν στα στούντιο του Χόλιγουντ, επιστήμονες στρατολογούνταν για να βοηθήσουν στο σενάριο, τα σκηνικά και τα κουστούμια ή τα ειδικά εφέ.

Η Εθνική Ακαδημία Επιστημών των ΗΠΑ ξεκίνησε από το 2008 ένα πρόγραμμα με τίτλο «Science & Entertainment Exchange», με έδρα το Λος Άντζελες, που έχει στόχο να φέρει σε επαφή δημιουργούς ταινιών με επιστήμονες διαφόρων τομέων. Μόνο στα 3 πρώτα χρόνια οι επιστήμονες που συμμετείχαν στο πρόγραμμα έδωσαν τις συμβουλές τους σε περισσότερα από 350 κινηματογραφικά πρότζεκτ.

Και σε αυτό τον τομέα την αρχή είχε κάνει ο Κιούμπρικ, 46 χρόνια πριν, όταν συνεργάστηκε με τον Κλαρκ, στην «Οδύσσεια». Ο Κλαρκ είχε ρόλο ισότιμο σχεδόν με αυτόν του Κιούμπρικ, και επίσης είχε μια ομάδα που περιλάμβανε δυο πρώην επιστήμονες της NASA και 65 εταιρίες τεχνολογίας, ερευνητικούς φορείς και κρατικές υπηρεσίες που του παρείχαν τεχνολογικές και επιστημονικές συμβουλές.

Ο Κρίστοφερ Νόλαν, λοιπόν, το είχε δηλώσει ότι ήθελε να φτιάξει τη νέα «Οδύσσεια του Διαστήματος», και δεν θα μπορούσε παρά να ακολουθήσει τα βήματα του Κιούμπρικ.

Ο Θορν, από την άλλη, εδώ και χρόνια είχε εκδηλώσει το ενδιαφέρον του να εμπλακεί σε κάποια ταινία η οποία θα αφορούσε τις μυστηριώδεις ιδιότητες που παρουσιάζουν οι (πραγματικές όπως ξέρουμε πλέον) Μαύρες Τρύπες και οι σκουληκότρυπες. Η ευκαιρία που έψαχνε του δόθηκε με το «Interstellar». Ο Νόλαν προχώρησε στην ολοκλήρωση του σεναρίου με τον αστροφυσικό να σχολιάζει «Όλη η ιστορία είναι ουσιαστικά των σεναριογράφων, αλλά το πνεύμα της, ο στόχος του να γίνει δηλαδή μια ταινία στην οποία η επιστήμη είναι συνυφασμένη στην ίδια της τη δομή, διατηρήθηκε».

Η Φυσική της ταινίας θεωρείται σε γενικές γραμμές σωστή, τόσο σε θεωρητικό όσο και σε εφαρμοσμένο επίπεδο. Οι απεικονίσεις συνθηκών έλλειψης βαρύτητας, διαστημικού ταξιδιού ή οχημάτων, είναι ρεαλιστικές. Όπως και το ταξίδι στο χρόνο, η επίδραση μιας μαύρης τρύπας στο περιβάλλον της και η ύπαρξη μιας σκουληκότρυπας είναι, θεωρητικά τουλάχιστον, έγκυρες.

Ναι, οι μαύρες τρύπες υπάρχουν. Θεωρητικά είχαν προβλεφθεί πριν 100 χρόνια, από τη Γενική Θεωρία της Σχετικότητας, παρότι ο ίδιος ο Αϊνστάιν δεν πίστευε ότι υπάρχουν. Μια μαύρη τρύπα είναι μια ανωμαλία στον χωρόχρονο, η οποία δημιουργεί ένα τόσο ισχυρό βαρυτικό πεδίο που ακόμα και το φως δεν μπορεί να διαφύγει. Και όταν κάτι δεν εκπέμπει ή δεν αντανακλά το φως φαίνεται μαύρο. Γι αυτό και δεν μπορούμε να δούμε μια μαύρη τρύπα.

Ο Νόλαν ζήτησε από τον Θορν να προμηθεύσει την ομάδα ειδικών εφέ που θα δούλευε για την ταινία, με εξισώσεις οι οποίες περιγράφουν την επίδραση μιας μαύρης τρύπας στο φως που είναι κοντά της. Τα 30 μέλη της ομάδας, με τη χρήση εξοπλισμού αιχμής και εκατοντάδων υπολογιστών δημιούργησαν πολύ εντυπωσιακές και ταυτόχρονα επιστημονικά ακριβείς αναπαραστάσεις του Γαργαντούα. Είναι πιθανόν οι ακριβέστερες αναπαραστάσεις μιας Μαύρης Τρύπας που έχουν γίνει ποτέ μέχρι σήμερα, οι οποίες ξεπέρασαν τις προσδοκίες του σκηνοθέτη.

Η ταινία παύει να είναι επιστημονική και γίνεται σκέτη φαντασία, τη στιγμή που ο πρωταγωνιστής της μπαίνει στη Μαύρη Τρύπα. Κανείς μας δεν μπορεί ούτε να ξέρει αλλά ούτε και να υποθέσει με ασφάλεια τι συμβαίνει όταν ο άνθρωπος περνάει αυτό το σύνορο.

Γι αυτό υπάρχει, εξάλλου και η μυθοπλασία, ώστε να μπορούμε να συνεχίσουμε να υποθέτουμε και να ονειρευόμαστε, πλησιάζοντας όλο και περισσότερο κάθε μέρα την αλήθεια…

Και ένα τραγούδι

Το Supermassive Black Hole ήταν το πρώτο single από το άλμπουμ των Muse, Black Holes and Revelations, του 2006...