Στο μυαλό του Στάνλεϊ Κιούμπρικ: Μελετώντας το αρχιτεκτονικό σύμπαν του σκηνοθέτη
Όταν ξεκινούσε μια ταινία του Στάνλεϊ Κιούμπρικ, οι παραγωγοί τραβούσαν τα μαλλιά τους. Ήξεραν ότι ο τελειομανής σκηνοθέτης θα τους πετάξει έξω στα πάντα: Χρήμα και χρόνο. Η μανία του για τελειότητα, όμως, ήταν αυτή που μας έδωσε τα κινηματογραφικά του αριστουργήματα, ταινίες όπως το «2001: Οδύσσεια του Διαστήματος», ή τη «Λάμψη». Σε όλες του τις ταινίες, ο Κιούμπρικ έφτιαχνε ο ίδιος τα σκηνικά ή επέλεγε τους χώρους των γυρισμάτων, αφού είχε κάνει εξαντλητική έρευνα. Μια έκθεση στο Λονδίνο, επιχειρεί να μάς ξεναγήσει στο αρχιτεκτονικό του σύμπαν.
Όπως έκαναν πριν από αυτόν ο Χίτσκοκ και ο Όρσον Ουέλς, ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ δημιούργησε κινηματογραφικά αριστουργήματα σε διάφορα είδη, από την επιστημονική φαντασία ως τα δράματα εποχής. Οι στιλιστικές του επιρροές προέρχονται επίσης από διάφορες εποχές και ρεύματα, ενώ η χρήση της κάμερας και ο τρόπος που «βλέπει» τον κόσμο μέσα από αυτή είναι μοναδικός.
Το εικονικό χαλί της "Λάμψης" © Warner Bros. Entertainment Inc
Στην ταινία «2001: Οδύσσεια του Διαστήματος» ο Κιούμπρικ δίνει το κορυφαίο δείγμα της κινηματογραφικής του ευφυίας. Τα δύο τρίτα της (σχεδόν τρίωρης) ταινίας κυλούν χωρίς οι πρωταγωνιστές να αρθρώσουν ούτε λέξη. Η ταινία γυρίστηκε το 1968, ένα χρόνο πριν ο άνθρωπος πατήσει το φεγγάρι και μας τραβάει αργά και σταθερά προς ένα εντελώς ονειρικό τέλος, στο οποίο το φουτουριστικό όραμα του σκηνοθέτη αναμειγνύεται με Αναγενησιακά έργα τέχνης και εσωτερική διακόσμηση ύφους Λουί Σεζ (Louis XVI), ένα στιλιστικό μείγμα που αργότερα υιοθέτησαν, ή αν προτιμάτε κοπιάρισαν πολλοί αρχιτέκτονες και σχεδιαστές εσωτερικών χώρων.
Ο Κιούμπρικ γεννήθηκε το 1928 στη Νέα Υόρκη και τη δεκαετία του ’40 εργαζόταν σαν φωτογράφος στο περιοδικό Look, τραβώντας κυρίως φωτογραφίες δρόμου. Αυτή η εμπειρία τον βοήθησε να δημιουργήσει τη δική του εικόνα για τις πολιτικές και κοινωνικές αγωνίες της μεταπολεμικής Αμερικής, τις οποίες έδειχνε να καταπίνει το ταχύτατα επεκτεινόμενο αστικό τοπίο.
Dr. Strangelove, © Sony/Columbia Pictures Industries Inc
Αυτές οι αγωνίες μπήκαν στο επίκεντρο των ταινιών του Κιούμπρικ, περιτριγυρισμένες από τα μοναδικά αρχιτεκτονικά «τοπία» που έστηνε ο ίδιος. Η αρχιτεκτονική και το ντεκόρ, στις ταινίες του Κιούμπρικ είναι πάντα εξίσου σημαντικά στην πλοκή όσο και οι χαρακτήρες. Οι ατελείωτοι διάδρομοι του ξενοδοχείου στη «Λάμψη», το εσωτερικό του HAL στην «Οδύσσεια», αλλά και το τεράστιο τσιμεντένιο δωμάτιο στο «Dr. Strangelove», όλα είναι συμπληρωματικά της ψυχολογικής κατάστασης στην οποία βρίσκονται οι άνθρωποι που ζουν μέσα σε αυτούς τους χώρους. Τίποτε σε όλα αυτά δεν είναι τυχαίο βέβαια. Ο Κιούμπρικ έκανε απίστευτη έρευνα, μελετούσε τόμους στοιχείων και κάθε λεπτομέρεια για δεκάδες πιθανά σημεία στα οποία θα μπορούσε να γυρίσει κάθε σκηνή και κάθε ταινία…
Για το σκηνικό της ταινίας «Κουρδιστό Πορτοκάλι», του 1971, ο Κιούμπρικ ξεφύλλισε άπειρους αρχιτεκτονικούς καταλόγους, προκειμένου να βρει αυτό ακριβώς που ήθελε. Κατέληξε στο κτήριο Skybreak, που είχε χτιστεί το 1967 και το Κέντρο διαλέξεων του πανεπιστημίου Μπρουνέλ, ένα κτήριο Μπρουταλιστικού ρυθμού του 1968. Πρόθεσή του ήταν να χρησιμοποιήσει την απλή αρχιτεκτονική αυτών των κτηρίων για να δημιουργήσει ένα εναλλακτικό Λονδίνο, άδειο από τουριστικά σημεία και κόκκινα λεωφορεία.
2001, Οδύσσεια του Διαστήματος, © Warner Bros. Entertainment Inc.
Εξίσου σημαντική ήταν και η δουλειά που έγινε για το εσωτερικό των χώρων. Για τη δημιουργία του μπαρ που εμφανίζεται στην αρχική σκηνή, ο Κιούμπρικ συνεργάστηκε με τον διακοσμητή Τζον Μπάρι. Εκείνος χρησιμοποίησε γυμνά μοντέλα από φάιμπεργκλας για να διακοσμήσει το μπαρ, αντλώντας την έμπνευσή του από τα γλυπτά του Άλλεν Τζόουνς, έπιπλα-γυναικείες φιγούρες σε προκλητικές στάσεις, με φετιχιστικά ρούχα.
Σε αντίθεση με τη σκληρή αισθητική του «Κουρδιστού Πορτοκαλιού», αλλά και του «Dr. Strangelove», ο Κιούμπρικ χρησιμοποίησε τους πίνακες του Τόμας Γκένσμπορο και του Τζόσουα Ρέινολντς σαν «μπούσουλες» για να κατανοήσει την εποχή στην οποία τοποθέτησε το «Barry Lyndon». Για να μπορέσει να πετύχει με ακρίβεια την αίσθηση του φωτός των κεριών, ο Κιούμπρικ αγόρασε τρεις φακούς, που χρησιμοποιήθηκαν από τη NASA για να τραβηχτούν φωτογραφίες της σελήνης.
Το αρχιτεκτονικό αριστούργημα του Κιούμπρικ είναι το ξενοδοχείο της «Λάμψης», το οποίο δεν υπάρχει, αλλά φτιάχτηκε από την αρχή, στα στούντιο Elstree στο Λονδίνο. Σήμερα είναι ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα σκηνικά ταινίας στον παγκόσμιο κινηματογράφο.
Πολλά από τα αντικείμενα που εκτίθενται, έχουν δοθεί από το Αρχείο του Στάνλεϊ Κιούμπρικ, το οποίο δημιουργήθηκε λίγο μετά το θάνατό του, το 1999. Στο σπίτι του, στο Χέρφορτσάιρ, ο Κιούμπρικ είχε συγκεντρώσει τόμους υλικού που χρησιμοποιούσε στις έρευνές του, βιογραφίες, φωτογραφίες και ιστορικά ντοκουμέντα, όλα αρχειοθετημένα τέλεια και φυλαγμένα σε κουτιά που παράγγελνε ο ίδιος σε μια τοπική βιοτεχνία.
Ο όγκος του υλικού δείχνει τη μανία του Κιούμπρικ με την έρευνα και την ανάγκη του να είναι ακριβής, ιδιαίτερα όταν δημιουργούσε μια ταινία με ιστορικά στοιχεία. Συχνά η μανία του αυτή δημιουργούσε χάος με τα κόστη και τους χρόνους των παραγωγών του, όμως είχε σαν αποτέλεσμα μερικά από τα σημαντικότερα κινηματογραφικά επιτεύγματα της ιστορίας.
Info
«Stanley Kubrick: The Exhibition»
26 Απριλίου – 15 Σεπτεμβρίου 2019
Design Museum, 224-238 Kensington High Street, London W8 6AG