40 χρόνια από την πρώτη προβολή του Alien

Το «xenomorph», το εξωγήινο και πολύ αηδιαστικό πλάσμα που βγήκε από τα σπλάχνα του Τζον Χαρτ, κυνηγήθηκε ανελέητα με τη Σιγκούρνι Γουίβερ και συνέχισε την αναπαραγωγή του μέσα από πολλά σίκουελ και πρίκουελ, κλείνει τα 40 του χρόνια.

Στην εποχή του περιβαλλοντικού τρόμου, του #MeToo και της αναζήτησης νέων «σπιτιών» για την ανθρωπότητα, το Alien φαίνεται σήμερα πιο επίκαιρο από ποτέ.

Μιλώντας για το δημιούργημά του, ο ίδιος ο Ρίντλεϊ Σκοτ είχε πει: «Θέλω το Alien να γίνει ένα αυθεντικό και τρομακτικό θρίλερ, σαν το Ψυχώ και το Μωρό της Ρόζμαρι». Στην πραγματικότητα έγινε κάτι πολύ παραπάνω, καθώς για την έμπνευση του σκηνοθέτη και τον ευφάνταστο τρόπο που γεννήθηκε το σιχαμένο «παιδί» του, έχουν γραφτεί χιλιόμετρα αναλύσεων και Φροϋδικών αναγωγών. Δεν υπάρχει ούτε μια σκηνή του Alien που να μην έχει αναλυθεί από κάποιον που ψάχνει σ’ αυτήν ένα βαθύτερο νόημα… Ανάλογη ήταν και η αντιμετώπιση του εξαιρετικού Aliens, του σίκουελ που σκηνοθέτησε ο Τζέιμς Κάμερον. Αναμφισβήτητος πρωταγωνιστής στις αναλύσεις αυτές, το ίδιο το «xenomorph», το οποίο εμπνεύστηκε και φιλοτέχνησε ο Ελβετός καλλιτέχνης HR Giger. Μετά έρχεται η Έλεν Ρίπλεϊ, ο χαρακτήρας που ερμηνεύει η Σιγκούρνι Γουίβερ. Και μετά όλα τα άλλα: Το διαστημόπλοιο, τα αντρόιντ, οι στολές, ακόμα και η γάτα του διαστημικού οχήματος, έχουν αναλυθεί εξονυχιστικά…

Αυτό προφανώς οφείλεται στην ποιότητα της ίδιας της ταινίας. Παρά τις αρκετές που ακολούθησαν και τις δεκάδες που θέλησαν να τη μιμηθούν, η πρώτη εκείνη ταινία παραμένει αξεπέραστη και μια από τις καλύτερες ταινίες επιστημονικής φαντασίας που φτιάχτηκαν ποτέ. Ο ρυθμός της, που ξεκινάει αργά και εξελίσσεται καταιγιστικά, είναι αριστουργηματικός. Ο σχεδιασμός της κάνει ακόμα και πρόσφατες ταινίες του είδους να φαίνονται παλιές και ξεπερασμένες. Για ταινία επιστημονικής φαντασίας βασίστηκε εντυπωσιακά λίγο στην τεχνολογία. Υπάρχουν διαστημόπλοια και αντρόιντς και όπλα και διάφορα φουτουριστικά, αλλά η ταινία δεν επικεντρώνεται σε αυτά. Όσο περνάνε τα χρόνια τόσο πιο σύγχρονο φαίνεται το Alien κι αυτό είναι το σπουδαιότερο επίτευγμα σε μια ταινία του είδους.

Όπως και σε κάθε ταινία…

Ο Ρίντλεϊ Σκοτ ξεκίνησε τη καριέρα του στη διαφήμιση. Ήξερε, συνεπώς, πώς να δημιουργεί την κατάλληλη ατμόσφαιρα και το ζητούμενο αποτέλεσμα στο μικρότερο δυνατό χώρο και χρόνο. Παρ’ ότι η ταινία είναι γυρισμένη στο διάστημα, σου δίνει την κλειστοφοβική αίσθηση ότι είναι γυρισμένη σε ένα υποβρύχιο. Στη σκηνή που το Alien βγαίνει για πρώτη φορά από την κοιλιά του Τζον Χαρτ, οι εκφράσεις στα πρόσωπα των ηθοποιών είναι αληθινές, καθώς ο σκηνοθέτης δεν τους είχε προετοιμάσει γι’ αυτό που θα έβλεπαν... Σε όλο το έργο ένα πολύ λεπτό στρώμα καπνού, τόσο λεπτό που δεν φαίνεται αλλά αρκετό για να δώσει την κατάλληλη ατμόσφαιρα, υπήρχε σε όλο το σετ. «Είναι μια ταινία σε ένα στοιχειωμένο σπίτι. Απλώς το σπίτι εδώ τυχαίνει να είναι ένα διαστημόπλοιο», έχει γράψει ο κριτικός Ντέιβιντ Τόμσον. Είχε δίκιο. Το σκηνικό είναι σε μεγάλο μέρος η ταινία.

Σε σύγκριση με τον πολύ αριστοκρατικό κόσμο του Star Wars, όπου μπορεί να γεννηθείς με τη Δύναμη, ή χωρίς αυτή κι αυτό καθορίζει τη μοίρα σου, ή με τον κόσμο του Star Trek, όπου τα αστρόπλοια είναι γεμάτα από υπερ-μορφωμένα και ακατανόητα νερντ, ο κόσμος του Alien μοιάζει πάρα πολύ με το δικό μας: Είτε είσαι αξιωματικός, είτε μούτσος, «αυτά» θα σε φάνε. Και, 40 χρόνια αργότερα «αυτά» είναι ακόμα σιχαμένα.

Επίσης, 40 χρόνια αργότερα, το αστρόπλοιο του Alien θυμίζει πιο πολύ από ποτέ τη Γη. Ένα «καταφύγιο» που παραδέρνει σε ένα εχθρικό σύμπαν και πάνω στο οποίο οι ίδιοι οι ένοικοί του, οι άνθρωποι, κάνουν ότι μπορούν προκειμένου να δημιουργήσουν για τους εαυτούς τους νέες απειλές. Απειλές από τις οποίες δε μπορούν μετά να ξεφύγουν, ακόμα κι αν αποφασίσουν -για αλλαγή- να ενωθούν.

Επιπλέον, η ταινία, που δεν είχε σκοπό να αποτελέσει ένα φεμινιστικό μανιφέστο, έκανε τελικά αυτό ακριβώς. Η Ρίπλεϊ αρχικά προοριζόταν για αντρικός ρόλος. Η Σιγκούρνι Γουίβερ τον πήρε από τα χέρια του Γουόρεν Μπίτι (ευτυχώς). Το πολύ έξυπνο στην περίπτωση του Σκοτ όμως είναι ότι όταν αποφάσισε να της δώσει το ρόλο, δεν άλλαξε καθόλου το χαρακτήρα, προκειμένου να τον κάνει «γυναικείο». Η Ρίπλεϊ θα μπορούσε να είναι οτιδήποτε: Άντρας, γυναίκα, εσύ, εγώ, ένα άτομο που απλώς προσπαθεί να σκοτώσει το σίχαμα και να επιβιώσει. Η ίδια η Γουίβερ έχει πει: «Όταν κάναμε τα σίκουελ, τότε κατάλαβα πόσο δύσκολο είναι να δημιουργήσεις ένα γυναικείο «ηρωικό» χαρακτήρα, αποφεύγοντας τους συναισθηματισμούς».

Παρ’ όλα αυτά, η Ρίπλεϊ, στην εποχή του #MeToo είναι πλέον σύμβολο της γυναίκας που χρησιμοποιεί την αποφασιστικότητά της και την ευφυία της για να ξεφύγει από τις μεγάλες απειλές, παλεύοντας ταυτόχρονα σε έναν κόσμο γεμάτο από βίαιους άντρες.

Όπως έχει συμβεί με πολλές ταινίες, το Alien είναι το αποτέλεσμα κάποιων συμπτώσεων. Μετά το Star Wars, το στούντιο ήθελε μια ταινία επιστημονικής φαντασίας και το Aien ήταν το μόνο σενάριο που είχαν εύκαιρο. Ο Σκοτ δεν ήταν η πρώτη τους επιλογή για τη σκηνοθεσία και η Γουίβερ για τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Αρκετά χρόνια αργότερα, ο σκηνοθέτης είπε «Ήθελα απλά να κάνω τους πάντες να χε@τούν από το φόβο τους. Αυτό ήταν όλο».

Το έκανε και με το παραπάνω.