Marie Kondo: Η Γιαπωνέζα που θέλει να μας βάλει όλους σε τάξη
Τα μπλουζάκια στα συρτάρια σαν στρατιωτάκια. Τα ντουλάπια σε απόλυτη στοίχιση, τα μπαχαρικά με αλφαβητική σειρά, τα βιβλία ανά χρώμα, τα πουκάμισα ανά πάχος ρίγας, ΜΟΝΟ χρήσιμα αντικείμενα γύρω μας και μια Γιαπωνέζα στο βάθος χαμογελάει. Καλώς ήρθατε στον κόσμο της Marie Kondo, η οποία γίνεται πλούσια τακτοποιώντας ντουλάπες και στοιχειώνει τους εφιάλτες κάθε ανθρώπου που του έλαχε να μην είναι ψυχαναγκαστικός.
Στ’ αλήθεια τώρα… Μπαίνεις στο Instagram της Marie Kondo και ζαλίζεσαι. Από την τάξη. Εγώ ζαλίστηκα πάντως. Είναι μια μοναδική περίπτωση ανθρώπου που μπορεί να τακτοποιεί τα πράγματα ανά είδος, χρώμα, μέγεθος ΚΑΙ αλφαβητική σειρά ταυτόχρονα. Καλά, δεν είναι μοναδική, όλοι έχουμε ζήσει με ψυχαναγκαστικό άνθρωπο κάποια στιγμή της ζωής μας και αν δεν είμαστε και οι ίδιοι ψυχαναγκαστικοί, πιστεύω θα συμφωνήσουμε στο εξής:
Είναι ανυπόφορο.
Κι όμως, η Marie Kondo σπάει ταμεία. Το σόου της στο Netflix είναι από τα πρώτα σε τηλεθέαση, οι άνθρωποι κάνουν ουρές για να τη φωνάξουν στο σπίτι τους να τους πετάξει τα μισά υπάρχοντα στα σκουπίδια και η ίδια θησαυρίζει ανελλιπώς από το 2014, όταν το βιβλίο της «The Life-Changing Magic of Tidying Up» βγήκε στα βιβλιοπωλεία. Την επόμενη χρονιά το περιοδικό ΤΙΜΕ την περιέλαβε στους 100 πιο επιδραστικούς ανθρώπους του πλανήτη.
Κατά πώς φαίνεται όλοι χρειαζόμαστε κάποιον να μας βάλει σε τάξη. Ακόμα κι αν αυτή η τάξη μας πνίξει πολύ σύντομα πιο πολύ κι από την αταξία που κυριαρχούσε πριν στη ζωή μας.
Η μέθοδος της Kondo λέγεται KonMari. Και βασίζεται κυρίως στο να ξεφορτώνεσαι πράγματα. Από τότε που έγινε και τηλεοπτικό σόου, τα παλαιοπωλεία στην Αμερική έχουν γεμίσει σαβούρα (ή και όχι τόσο), αντικείμενα που έπεσαν θύματα του KonMari το οποίο πλέον οι ίδιοι οι άνθρωποι επιχειρούν στα σπίτια τους, ακόμα και χωρίς τη χαμογελαστή Γιαπωνέζα να τους καθοδηγεί.
Όλο αυτό είναι κάπως παράδοξο στην άκρως καταναλωτική εποχή μας, βέβαια, αλλά ίσως τα δύο να μην είναι ασύνδετα μεταξύ τους:
Πιθανώς οι άνθρωποι κουράστηκαν να συγκεντρώνουν γύρω τους αντικείμενα.
Ten Speed Press via AP
Ίσως από την άλλη, σε έναν κόσμο γεμάτο άλυτα προβλήματα ίσως η μικροκαμωμένη Γιαπωνέζα να προσφέρει κάτι σπάνιο: Προβλήματα που έχουν λύση,
Η τελετουργία είναι απλή: Η Kondo πάει σε ένα σπίτι με τη διερμηνέα της, τη Marie Iida, κάνει ένα τουρ του σπιτιού, ακούει -πάντα χαμογελαστή- τους ιδιοκτήτες να της εξηγούν τη σχέση που έχουν με τα αντικείμενα και μετά αρχίζει να τα πετάει. Στην τελική ανάλυση αυτοί έχουν σχέση μαζί τους, όχι η ίδια.
Α, ναι. Πριν ξεκινήσει το πέταμα, γονατίζει στο πάτωμα και «χαιρετάει» το σπίτι με κάτι που μοιάζει παραδοσιακά γιαπωνέζικο, σαν προσευχή ας πούμε.
Η προσέγγισή της πάντως δεν είναι εντελώς άκαρδη. Όσο πετάει, μιλάει στην οικογένεια για τα αντικείμενα που ξεφορτώνεται και τους λέει ότι «δεν τους προσφέρουν πλέον χαρά». Η όλη διαδικασία βασίζεται σε μια γιαπωνέζικη παράδοση που θέλει τους ανθρώπους να «ευχαριστούν» το παλιό τους μπλουζάκι, ας πούμε, πριν το πετάξουν, για τη χαρά που τους πρόσφερε όσο ήταν μαζί τους.
Το μυστικό της επιτυχίας της Kondo είναι ακριβώς αυτό: Δεν απαξιώνει τα αντικείμενα, ούτε τη συναισθηματική αξία που έχουν για τον ιδιοκτήτη τους. Τους φέρεται σαν να είναι παιδιά που μεγάλωσαν και τώρα πρέπει να φύγουν από το σπίτι. Ή σαν εραστές που εκπλήρωσαν το σκοπό τους και τώρα ήρθε η ώρα να τους αποχωριστούμε και να βρούμε νέους. Η εκπομπή της βασίζεται στην πεποίθηση ότι τα συναισθήματα και το άγχος είναι οι βασικοί παράγοντες που μας κάνουν ν’ αποφασίζουμε ποια πράγματα θ’ αποφασίσουμε να κρατήσουμε και ποια να πετάξουμε.
Δεν έχει άδικο σ’ αυτό. Το ίδιο κάνουμε και με τους ανθρώπους, εξάλλου. Μόνο που στη δική τους περίπτωση πάμε στον Ψυ για να το λύσουμε και όχι σε μια «συγυρίστρα σπιτιών». Στη συγκεκριμένη περίπτωση, όμως, φαίνεται ότι τα δύο δεν διαφέρουν και πολύ.
Σε ένα επεισόδιο η Kondo επισκέπτεται το σπίτι μιας χήρας, η οποία δυσκολεύεται περισσότερο να πετάξει τα αντικείμενα του εκλιπόντος συζύγου της, παρά τα δικά της. Σε ένα άλλο επεισόδιο, ένας σύζυγος προτρέπει τη γυναίκα του πολύ πιεστικά να πετάξει τα ρούχα της, αλλά δεν θέλει κανείς ν’ αγγίξει τη συλλογή του από κάρτες του μπέισμπολ.
Και κάπως έτσι, το συγύρισμα γίνεται ψυχοθεραπεία. Αλλά και κοινωνική μελέτη.
Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων όπου εμπλέκονται ζευγάρια, οι γυναίκες παίρνουν την ευθύνη για την «αταξία» που επικρατεί στο σπίτι. «Αισθάνομαι ότι φταίω, επειδή είμαι η μαμά του σπιτιού», λέει μια γυναίκα… Είτε το κάνει εσκεμμένα είτε όχι, το σόου της Kondo επιχειρεί να διορθώσει κάποιες απ’ αυτές της αδικίες και ανισότητες.
Ένα άλλο στοιχείο που κάνει το συγκεκριμένο σόου να διαφέρε είναι το γεγονός ότι η Kondo δεν εμφανίζεται ακριβώς ως «από μηχανής Θεός» για να μεταμορφώσει τα σπίτια, αλλά πετάει το μπαλάκι στους ενοίκους του: Ορίστε τα εργαλεία, κάντε τώρα μόνοι σας τη βρωμοδουλειά…
Ίσως είναι υπερβολή να κάνουμε τέτοιες αναγωγές, αλλά το σόου της Kondo φαίνεται ότι έχει τόσο μεγάλη επιτυχία επειδή δίνει στους ανθρώπους μια προοπτική που έως τώρα θεωρούσαν ανύπαρκτη: Όση εξάρτηση κι αν νομίζεις ότι έχεις από τα αντικείμενα, η αλήθεια είναι ότι μπορείς και χωρίς αυτά. Και όση χαρά κι αν παίρνεις από την κατοχή τους, άλλη τόση μπορείς να πάρεις και όταν τα ξεφορτώνεσαι.
Το ίδιο μπορεί να ισχύσει, σε μάκρο-κλίμακα, και για τον πολιτισμό μας.
Και για τον πλανήτη.