Αvant garde ως επανάσταση: ο Μενέλαος Καραμαγγιώλης για την πρωτοπορία που θα μας σώσει

Βέβαια ο Καραμαγγιώλης δεν είναι μόνο τα παραπάνω. Kινηματογραφιστής και ντοκιμαντερίστας κοινωνικού σχολιασμού και αφύπνισης, ραδιοφωνικός παραγωγός που σου κάνει μασάζ στην ψυχή αναζητώντας το κοιμητήριο των χαμένων μουσικών μέσα από τη συχνότητα του Τρίτου κάθε Κυριακή -να τον ακούτε, εραστής της Αθήνας που περπατάει τη Φωκίωνος Νέγρη, φίλος από παλιά, είναι ο ιδανικός συνομιλήτής για να ξεδιπλώσει το μίτο της πρωτοπορίας, στον κινηματογράφο, σε κάθε τέχνη.

Αφορμές πολλές για να ξεναγήσει τον όποιον είναι αντιμέτωπος με avant garde παιχνιδίσματα στην οθόνη. Τον ρωτάω γιατί η πρωτοπορία στον κινηματογράφο θεωρείται από πολλούς ένας ανομολόγητος θησαυρός της 7ης τέχνης.

"Γιατί ό,τι και να κάνει κανείς έχοντας κατα νού την πρωτοπορία κάτι θα πετύχει, κάπως θα ταρακουνήσει τα νερά δημιουργώντας νέες τάσεις ή έστω, στη χειρότερη, ένα παράδειγμα προς αποφυγή" απαντάει.

Η πρωτοπορία ως θαρραλέα με θράσος αντίσταση

"Γιατί το σινεμά πολύ συχνά 'κάθεται' και δεν τολμάει, γιατί είναι μια τέχνη που μετράει ένα ένα τα εισιτήρια, γιατί υπάρχουν αμείλικτοι παραγωγοί που καμμιά φορά είναι ακόμα πιο θυμωμένοι γιατί δεν τόλμησαν να γίνουν καλλιτέχνες, γιατί και το σινεμά (όπως κι η τέχνη) βρίσκεται σε ένα μεταβατικό στάδιο που ψάχνει (ή χρειάζεται να ψάξει) το επόμενο· και το επόμενο χρειάζεται πρόβες, δοκιμές, ρίσκο, ανατροπές, πρωτοτυπία, επαναδιαχείριση κι όσα μας φέρνουν πιο κοντά σε αυτό που έπεται.

Όσοι τόλμησαν πρώτοι στο σινεμά άνοιξαν δρόμο στους επόμενους για να τολμήσουν περισσότερο και να μη διστάζουν. Είναι λάθος να ταυτίζουμε την πρωτοπορία με το βαρετό, το απρόσιτο, το στυλιζαρισμένο και το ακατανόητο.

Ως πρωτοποριακοί μπορούν να λογίζονται όλοι οι καλλιτέχνες και τα έργα που άνοιξαν δρόμους στους επόμενους και ανέτρεψαν στερεότυπα και νόρμες που περιόριζαν το σινεμά και τη ζωή ενός καλλιτέχνη.

Είναι αυτοί που κατάφεραν να μπουν πιο βαθιά στις ιστορίες, που μετακίνησαν την προσοχή από την τεχνική αρτιότητα στην ουσία μιας ταινίας, που έκαναν ήρωες τους αόρατους αντιήρωες και τους αποτυχημένους, που διεύρυναν τους ορίζοντες του θεατή προκαλώντας την πιο ενεργή συμμετοχή του στη θέαση της ταινίας, που ξεκίνησαν δημιουργικούς καυγάδες που μας βοηθάνε όλους να ψάχνουμε πιο βαθιά το μέσο και τις δυνατότητες του κινηματογράφου, της πιο σύγχρονης από όλες τις τέχνες γιατί μιμείται, πλάθει και επαναδιαπραγματεύεται τη ζωή.

Ποσο πρωτοποριακό ή όχι σε θεωρείς;

Δεν ξέρω αν είμαι πρωτοποριακός ή όχι. Μάλλον πιο πολύ ερασιτέχνης μοιάζω. Ξέρω μόνο πως από πολύ νωρίς έκανα του κεφαλιού μου και δεν άκουγα ό,τι μου λέγανε να κάνω και πως - από αποκοτιά ή από άγνοια κινδύνου- έκανα ταινίες που χρησιμοποιούσαν με διαφορετικό τρόπο το μέσον είτε στο ντοκιμαντέρ είτε στη μυθοπλασία.

Για αυτό οι ταινίες μου κάνουν χρόνια να βγουν από την αφάνεια: μπορεί να μην είχαν πετύχει ή να τρόμαξαν κάποιους και για αυτό “χτυπήθηκαν” από κριτικούς και αγαπήθηκαν από θεατές και τελικά υμνήθηκαν για όσα στην αρχή έμοιασαν ελαττώματα. Έμαθα λοιπόν πως αν τολμάς στο σινεμά, μαθαίνεις το ίδιο το σινεμά καλύτερα. Όπως και τη ζωή.

ROM όπως Γκοντάρ

Δεν ξέρω πως μεταφράζεται αυτό σε σχέση με το τι θεωρείται πρωτοποριακό. Η Νικόλ Μπρενέζ, θεωρητικός της κινηματογραφικής πρωτοπορίας, που συμμετέχει στο φεστιβάλ ανακάλυψε περσι μια ταινία που έκανα το 1989, το ROM, και τη χαρακτήρισε μετά από 27 χρόνια ως ατόφιο "avant garde masterpiece δίπλα στις ταινίες του Γκοντάρ”.

Πάντα θα αμφιβάλω αν αυτό ισχύει αλλά αυτό πιστοποιεί πως μια ταινία αυτονομείται αφού τελειώσει, πως μπορεί οποτεδήποτε να έχει πολλές ευκαιρίες και τη δική της ζωή και πορεία και κυρίως πως η τόλμη σε μια ταινία είναι σίγουρα επένδυση για το μέλλον της.

Τώρα η ταινία αυτή ταξιδεύει ξανά συνεχώς σε διεθνή φεστιβάλ και μου δίνει την ευκαιρία να μιλήσω στα Q&A μετά την προβολή για την αλλαγή που έχει συμβεί τις τελευταίες δεκαετίες στον τόπο αυτό, για το ρόλο του σινεμά σε όσα ζούμε, για την αλληλεπίδραση ζωής και τέχνης, για το νέο κινηματογραφικό τοπίο που δεν μπορεί να παραλείπει όσα αλλάζουν ραγδαία γύρω μας, για την αλλαγή που αυτή η αλληλεπίδραση προκαλεί στο ίδιο το μέσο του κινηματογραφου και στη γραφή του.

Εγώ νιώθω πως ακόμα μαθαίνω κι αφουγκράζομαι και δοκιμάζω. Κι αυτό μπορεί να με χαρακτηρίζει πιο πολύ διαρκώς ερασιτέχνη παρά πρωτοποριακό.

Πρωτοπόροι ως έλληνες

Ποιούς έλληνες δημιουργούς αθεωρείς ρηξικέλευθους και γιατί;

Οι περισσότεροι έλληνες δημιουργοί είναι -σχεδόν- αναγκαστικά ρηξικέλευθοι. Όσοι διαλέγουν να κάνουν ταινίες που δεν αλλοιθωρίζουν στα εισιτήρια και στη χρηματοδότηση υποτιμώντας τη νοημοσύνη του θεατή χρησιμοποιώντας φτηνό χιούμορ ή συγκινησιακούς συναισθηματικούς εκβιασμούς.

Όταν κάνεις σινεμά σε ένα τόπο σαν την Ελλάδα είσαι εκ προοιμίου πρωτοποριακός και ρηξικέλευθος γιατί είσαι υποχρεωμένος να στήσεις ένα σωρό πατέντες για να μπορέσεις να μαζέψεις χρήματα για την ταινία, να γράψεις το σενάριο κάνοντας χίλιες άλλες δουλειές για να ζήσεις, κι όλα όσα πρέπει να επινοείς κάθε μέρα για να καταφέρεις γράψεις, να γυρίσεις και να ολοκληρώσεις μια ταινία.

Το σινεμά στον τόπο μας δεν είναι προσοδοφόρο επάγγελμα οπότε αναγκαστικά γίνεται σε συνθήκες πρωτοπορίας. Κι αυτό είναι ίσως η ουσιαστική παρηγοριά και ενθάρρυνση για να συνεχίσει κανείς παρά τις διαρκείς δυσκολίες.

Που είναι ο πρωτοποριακός κινηματογραφός σήμερα;

Το πρωτοποριακό στο σινεμά σήμερα μπορεί να το συναντήσει κανείς στο δρόμο, στο κινητό του καθενός μας, στα social media, στις αίθουσες που λιγοστεύουν αλλά δεν καταργούνται.

Διεκδικεί λύσεις για όσα διακυβεύονται, υπερασπίζεται τα δικαιώματα που καταστρατηγούνται με πρόσχημα κρίσεις και πολέμους, δίνει φωνή σε αόρατους, άστεγους, αποκλεισμένους και πρόσφυγες και "τυπώνει” ταυτότητες σε κυνηγημένους και φυγάδες, μπουκάρει σαν άνεμος μέσα απο κλειστά παράθυρα στα δωμάτια των ερωτευμένων που πλαντάζουν από την απουσία και τον αποχωρισμό, γίνεται συνένοχος σε επαναστάσεις κι εξεγέρσεις και παρηγορητής σε όσους έχουν σπάσει τα μούτρα τους, και κυρίως γίνεται συνομιλητής σε όσους ψάχνουν να βρουν λύσεις.

Επανεφευρίσκει την αγάπη, τον έρωτα, τις σχέσεις, τη φιλία, την αλληλεγγύη και επαναπροσιορίζει την αφηγηματικότητα με νέους τρόπους και με απρόβλεπτο χιούμορ χωρίς μελοδραματισμούς και βαρύγδουπες δηλώσεις. Κι όλα αυτά αιχμαλωτίζοντας και αποτυπώνοντας εικόνες και ιστορίες που μπορούν δημιουργήσουν μια περιπαθή ερωτική σχέση με τον αποδέκτη: το θεατή.

Ατρόμητο σινεμά χωρίς φόβο

Στα γυρίσματα του Black Out

Το πρωτοποριακό σινεμά δε φοβάται τα φλού πλανα, τον κακό ήχο, την κατακερματισμένη αφήγηση, χρησιμοποιεί κάθε μέσο -ακόμα και το κινητό- για να πει καινούργιες ιστορίες με νέους ήρωες που δεν κρύβονται, που ομολογούν πως κάνουν λάθη, που παραδέχονται πως νιώθουν φόβο και που κοροιδεύουν τους ανίκητους υπερήρωες του Χόλιγουντ.

Βλέπω με χαρά πως όσα συμβαίνουν στην πρωτοπορία και στο ανεξάρτητο σινεμά σύντομα τα απορροφά ο mainstream κινηματογράφος κι αυτό δίνει τη δυνατότητα στους ανεξάρτητους κινηματογραφιστές να συνεχίσουν να τολμούν περισσότερο και να ψάχνουν για να βρουν το επόμενο.

Ποιόν θεωρείς τον λιγότερο αναγνωρισμένο, εξαιρετικά σημαντικό πειραματικό σκηνοθετή στον οποιο θα αφιέρωνες ένα Φεστιβάλ ολόκληρο;

Τον άγνωστο εκείνο κινηματογραφιστή που δεν τόλμησε να δηλώσει ποτέ επαγγελματίας σκηνοθέτης και πέρασε τη ζωή του φλερτάροντας με το μέσο, είτε με super 8 φιλμ, είτε με vhs υλικό, είτε με το κινητό του και τη φωτογραφική του.

Εκείνο τον ανώνυμο που βρίσκει κάθε τόσο ευκαιρίες να αποτυπώνει οικογενειακές στιγμές, γάμους τραπέζια, διακοπές, και σιγά σιγά φτάνει δειλά σε όσα τον εμπνέουν πραγματικά και πασχίζει να αφηγηθεί με εικόνα την ζωή του χρησιμοποιώντας το μέσο που τον βοηθάει να ονειρεύεται τη ζωή που δεν τόλμησε.

Ας γίνει λοιπόν ένα φεστιβάλ (ή μακάρι πολλά φεστιβάλ) όπου θα δίνεται βήμα στους άγνωστους αυτούς κινηματογραφιστές που πέρασαν τη ζωή τους αμφιβάλοντας επειδή δεν τόλμησαν. Γιατί κανείς δεν τους διαβεβαίωσε εγκαίρως πως οποιαδήποτε κάμερα στο χέρι μας μαζί με μια ιστορία που μας καίει μπορούν να γίνουν σινεμά ατόφιο και συναρπαστικό.

Γιατί το αληθινό σινεμά ξεκινάει από τη ζωή και καταλήγει πάλι σε αυτήν. Έχουν πέσει στα χέρια μου λήψεις ανθρώπων, αφού πέθαναν, που είναι αληθινά διαμάντια αντάξια του αληθινού κινηματογραφου. Ίσως ένα τέτοιο φεστιβαλ να απενοχοποιήσει κάποιους από αυτούς να διαλέξουν τη ζωή που ονειρεύονται. Αυτό δεν είναι που κάνει κάθε πρωτοπορία; Απενοχοποιεί και σπάει ταμπού και κατεστημένα.

Ποιά η δική σου αγαπημενή σκηνή από τον κινηματογράφο που υπηρετεί την αvant garde δημιουργία;

Αγαπάω και ξεχωρίζω όλες τις σκηνές που με βοηθάνε να διαχειρίζομαι τις συναισθηματικές αναπηρίες ή τα μπερδέματα μου όπως τα αγκαλιάσματα "Στη Λίμνη" του Φιλίπ Γκραντριέ, που προβάλεται σε αυτό το φεστιβάλ της Ταινιοθήκης, ή τη σκηνή που ο Αλέξανδρος τρώει σφαλιάρα από το φάντασμα του πάστορα -που πιστεύει ότι ο ίδιος σκότωσε- και σκοντάφτει στο διάδρομο του σπιτιού του στο "Φανύ και Αλέξανδρος" του Μπέργκμαν. Μ

Mπορώ να σε μπερδέψω με το τι θεωρώ πρωτοπορία και τι όχι ανατρέποντας όσα έχουν καθιερωθεί ως πρωτοπορία και τοποθετώντας μέσα στο πρωτοποριακό σινεμά ταινίες που κάποιοι δεν τις θεωρούν πρωτοποριακές. Φοβάμαι πως αυτό συμβαίνει για λόγους στερεοτυπικούς και μικρονοϊκούς. Αυτή η ταινία του Μπέργκμαν χτύπησε φλέβα πρωτοπορώντας, όπως κι ο “Ηλίθιος" του Γιούρι Μπίκοφ ή το "Hunger” του Στηβ Μακ Κουήν.

Ως μέλος της κριτικής επιτροπής ποιο το χρέος και η μεγαλύτερη δυσκολία στο έργο σου;

Να βλέπεις τις ταινίες καθαρά -όσο μπορείς απαλλαγμένος από τις δικές σου θεωρίες, από την δική σου κούραση, από τα δικά σου κολήματα, από τις δικές σου φιλοδοξίες. Να αφουγκράζεσαι όσο μπορείς πιο βαθιά την ουσία της ιστορίας, των ηρώων και των δημιουργών και να αφήνεσαι να οδηγηθείς εκεί που θέλει η ταινία κι όχι εκεί που σε πάνε οι δικές σου προσδοκίες ή πεποιθήσεις.

Πολύ συχνά ταινίες αποκλείονται από τα πρώτα λεπτά γιατί διαχειρίζονται τις ιστορίες τους με έναν τρόπο που δεν μας είναι οικείος. Αν όμως τους αφεθεί κανείς καλοπροαίρετα μπορεί στο τέλος να τον αποζημιώσουν και να ανατρέψουν όσα ένιωσε στην αρχή διευρύνοντας και τη δική του οπτική. Σιχαίνομαι τις κρίσεις και τις αξιολογήσεις ειδικά όταν αφορούν βραβεία.

Γιατί αποφάσισες να αναλάβεις αυτό το ρόλο;

Ο λόγος που δέχτηκα να συμμετέχω στην επιτροπή είναι για να συναντήσω -ως θεατής καταρχήν- ταινίες που δύσκολα θα έβλεπα, αυτό συμβαίνει σε αυτό το φεστιβάλ της Ταινιοθήκης και -μακάρι- για να αποτρέψω πιθανά λάθη σαν αυτά που έχω παρατηρήσει να γίνονται σε φεστιβάλ ταινιών από τις αντίστοιχες επιτροπές.

Μπορεί το πειραματικό να ανοιξεί δρόμους φωτισμένους σε μια φοβική, διχασμένη Ελλάδα σαν τη σημερινή;

Ειδικά σε μια στιγμή σαν αυτή που ζούμε ο μόνος τρόπος να αντιμετωπίσει κανείς το διάχυτο φόβο, την ευνουχιστική δυσπιστία και την μίζερη καχυποψία είναι να ανοιχτεί καλοπροαίρετα και κριτικά σε πεδία όπου θα συναντήσει καλλιτέχνες που ψάχνουν, τολμούν και ρισκάρουν. Ο θεατής, ακόμα κι αν απορρίψει κάποια από όσα δεί, θα έχει κερδίσει ικανή ενθάρρυνση για να συνεχίσει και για να διεκδικήσει.

Κι αυτό που καταρχήν διεκδικώ είναι μια δημιουργική σχέση με αυτό που βλέπω: δε χρειάζεται να μου αρέσει αναγκαστικά· φτάνει να μου κινητοποιήσει το μυαλό, την επιθυμία και την κριτική σκέψη. Όσα απειλεί αμείλικτα η διευρυμένη διαρκής κρίση και ο διάχυτο φόβο που φιμώνει αντί να κινητοποιεί αντιστάσεις και δημιουργικές αντιδράσεις.

Πως μπορεί κανείς σε δύσκολες στιγμές να βρει την άκρη; Καταρχήν τολμώντας. Και αυτές οι ταινίες τολμούν. Και το αληθινό σινεμά που τολμάει στο τέλος γίνεται η ίδια ζωή μας πιστεύω. Αυτή που πρέπει να ζούμε.

Πρωτοπορία είναι…

Τι να είναι άραγε; Ό,τι προβλέπει αυτό που έρχεται, ό,τι ανατρέπει αυτά που ισχύουν; Ή ό,τι τολμά να πει μια ιστορία με τη δική του γλώσσα; Αυτήν που συνήθως ντρεπόμαστε να ψελλίσουμε μπροστά στους άλλους; Όσο περναει ο καιρός νιώθω όλο και πιο πολύ πως πρωτοπορία είναι ό,τι αγαπώ: πραγματικά και με διάρκεια. Γιατί καταφέρνει και νικάει το εφήμερο, τη συνήθεια και το φόβο και με εμπνέει να συνεχίσω και να επιμείνω.

Κινηματογράφος είναι…

Αυτό που εισέβαλε ξαφνικά στη ζωή μας εκατό κάτι χρόνια και έκανε τη φωτογραφία, την αναπαράσταση και το στιγμιαίο να αποκτήσουν κίνηση και διάρκεια. Για μένα είναι στόχος ζωής· είναι κάτι που μπορεί να αντιστέκεται, να αλλάζει τον κόσμο και να συνδράμει. Οι ταινίες που κάνω, σε αυτό τον καινούργιο αιώνα, αυτό πασχίζουν να πετύχουν.

Κάθε φορά που νιώθω μπλοκαρισμένος δε σκέφτομαι πλέον την αποχώρηση όπως έκανα παλιά αλλά αφήνομαι στο σινεμά: στην οθόνη που πάντα μού ανοίγει έναν καινούργιο ορίζοντα και μού δείχνει τις λύσεις.

Με ποιό μουσικό κομμάτι θα ήθελες να επενδύσει ο αναγνώστης αυτή τη συζήτηση; ρωτάω τον Καραμαγγιώλη, άνθρωπο του λόγου και του βλέματος που δέχθηκε να αφεθεί σε ερωτήσεις απαντάει με ένα στίχο.

"Τα άσπρα γαμωσμαρτ από το 'Πάλι καλά' της Nalyssa Green γιατί είναι ένα πρόσφατο ελληνόφωνο αυθεντικά κινηματογραφικό τραγούδι. Το ακούς κι είναι σαν να είδες μια ταινία. Οι στίχοι του είναι το σενάριο, η μουσική του στήνει την ατμόσφαιρα κι εσύ 'σκηνοθετείς΄ ακούγοντάς το. Και είσαι σίγουρος πλέον πως κι οι τυφλοί μπορούν να ζουν με εικόνες και να κάνουν ταινίες. Θέλω πολύ να μάθω να βλέπω τέτοιες ταινίες".

Πατάω play, νιώθω τυχερός, η πρωτοπορία είναι η τέχνη που σώζει τον κόσμο, ένα Fight Club από καρέ που αφηγούνται τους φόβους και τις ελπίδες με λυρισμό ή όχι. Ό,τι είναι διαφορετικό είναι μόνο καλό.

Αξιοσημείωτοι άνθρωποι σε πρώτο πλάνο

THE RETURN_Trailer_Eng subs from PAUSILYPON FILMS on Vimeo.

Το 2011 ξεκίνησε η σειρά ντοκιμαντέρ με τον τίτλο Συναντήσεις Με Αξιοσημείωτους Ανθρώπους με σκοπό να δοθεί βήμα σε ήρωες που δεν είχαν αποτυπωθεί στο φακό και που διαχειρίζονται την κρίση διαφορετικά κι αποτελεσματικά. Ο πρώτος κύκλος των 12 ντοκιμαντέρ έχουν ήδη προβληθεί με επιτυχία από την ΕΡΤ και χαρακτηρίστηκαν ως “η τηλεόραση της χρονιάς”. Στις ταινίες αυτές ανιχνευόταν με ριζοσπαστικό τρόπο η ελληνική ταυτότητα και δίνονταν “οδηγίες χρήσης” σε νέους σκηνοθέτες, ηθοποιούς, μαθηματικούς και καλλιτέχνες για τους τρόπους που ξεπερνάει κανείς τα σύνορα της χώρας. Όταν άρχισαν να γυρίζονται το 2012, η παραγωγή τους συνέπεσε με το απροειδοποίητο κλείσιμο της ΕΡΤ. Αυτό το γεγονός, εκτός από τα προβλήματα που δημιούργησε- έδωσε στις ταινίες αυτές τη δυνατότητα να κινηματογραφούνται για 4 χρόνια παρακολουθώντας τις ζωές των ηρώων τους σε βάθος χρόνου.

Στις 12 αυτές ταινίες πρωταγωνιστούν δυσκολεμένοι και “καταδικασμένοι” ήρωες χωρίς καμμιά προοπτική και ελπίδα (όπως νεαροί άνεργοι επιστήμονες, άστεγοι, ανήλικοι φυλακισμένοι, κυνηγημένοι πρόσφυγες, έλληνες μετανάστες στη Γερμανία, τραυματισμένα αδέσποτα). Ήρωες που ανακαλύπτουν τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να διαχειριστεί κανείς τα αδιέξοδά της πρόσφατης κρίσης στην Ελλάδα, μέσα από μια διαφορετική και –ουσιαστικά- πολιτική παρέμβαση.

Οι αντιήρωες του Καραμαγγιώλη και όλων μας

"Ψάχνοντας τους ήρωες των ταινιών, τόσο μυθοπλασίας όσο και ντοκιμαντέρ, που γυρίζω τα τελευταία 10 χρόνια, βρέθηκα μπροστά σε μια Αθήνα διαφορετική, σχεδόν αόρατη και απροσδόκητα δυναμική. Κι εκεί συνειδητοποίησα πως αυτό που νιώθω, συχνά, ως αδιέξοδο στη σύγχρονη τέχνη, μάλλον απαιτεί μια νέα επαφή με την πραγματικότητα, με το ντοκουμέντο και τους τρόπους που γίνονται αφορμή και βάση για το καλλιτεχνικό έργο.

Νιώθω πως η Αθήνα είναι μια παρεξηγημένη “χώρα" και το νιώθω κάθε φορά που μιλάω με τους συνεργάτες μου και τους συμπαραγωγούς μου στο εξωτερικό. Αυτή η εικόνα αλλάζει άρδην όταν έρχονται κι όταν τους “ξεναγώ” επιτόπου στην πόλη με τον τρόπο που τη βλέπω ή όταν γίνονται θεατές του τρόπου που την αποτυπώνουμε στο φακό από το 2009.

Το ένιωσα στις αντιδράσεις του κοινού στις 38 χώρες όπου ταξίδεψα με το J.A.C.E. - Just Another Confused Elephant. Μετά την προβολή μιλούσαν έκπληκτοι για μια Ελλάδα που δεν ήξεραν ούτε είχαν φανταστεί, για ήρωες (που ως αντιήρωες) διαχειρίζονται αυτοσχέδια κι επινοητικά τα αδιέξοδα της εποχής.

Συμπτωματικά το J.A.C.E. - Just Another Confused Elephant (ταινία μυθοπλασίας) ξεκίνησε να γυρίζεται με την αρχή της κρίσης το 2007. Το σενάριό της βασίζεται σε μια αληθινή ιστορία κι είναι ένας καταδικασμένος αντιήρωας που παλεύει να προσδιορίσει εξαρχής “πατρίδα”, “οικογένεια” και “ταυτότητα”. Βασικό κίνητρο για την ταινία αυτή ήταν πως η ουσιαστική ιστορία γράφεται μέσα από αντιήρωες και στα ψιλά των εφημερίδων. Αυτό με ενδιαφέρει πολύ τα τελευταία χρόνια κι εκεί ψάχνω τους πραγματικούς πρωταγωνιστές: στους αξιοσημείωτους που δε συναντάμε εύκολα στις οθόνες.

Στη διάρκεια αυτών των γυρισμάτων για τις Συναντήσεις συναντήσαμε και καταγράψαμε κινηματογραφικά πολλούς και διαφορετικούς τύπους ανθρώπων οι οποίοι μοιάζουν να γίνονται “οδηγοί” σε μια ανθρωποκεντρική χαρτογράφηση της Αθήνας, των αδιεξόδων της και των λύσεων. Ανακαλύψαμε ανεξερεύνητες περιοχές της πόλης είτε στο κέντρο της είτε στην περιφέρειά της μέσα από χαρακτήρες που η ίδια η ζωή τους κάνει ήρωες συναρπαστικών καθημερινών διηγήσεων κρίσης και επιβίωσης.

Για πρώτη φορά ένιωσα την αληθινή δύναμη του ντοκουμέντου και του ντοκιμαντέρ στον τρόπο που γίνεται μια τέχνη σημερινή με κοινωνικές παρεμβάσεις· στον τρόπο που εξασφαλίζει και τη συμμετοχή των ίδιων των ηρώων στο τελικό αποτέλεσμα χωρίς να τους βλέπει μόνο ως υποκείμενα αποτύπωσης.

Οι ήρωες (οι αντιήρωες, επιμένω) που συνάντησα και συναντώ τα τελευταία χρόνια είναι η εμμονή μου γιατί η επαφή μαζί τους νιώθω πώς λειτουργεί αποκαλυπτικά μέσα μου και ξεκαθαρίζει όσα νιώθω να ΄ναι θολά τελευταία. Κι έτσι άρχισα να σκέφτομαι μια νέα χαρτογράφηση της Αθήνας μέσα από μια μεγάλη λίστα ηρώων που στήνει μιαν καίρια ανθρωπογεωγραφία της πόλης και την καθιστά ζωντανή, κι όχι μόνο δέσμια ενός μακρυνού παρελθόντος.

Αυτοί οι ήρωες μοιάζουν να γίνονται οι 'οδηγοί' σε μια πορεία που απαιτεί άμεσες δράσεις και καίρια παρέμβαση και διεκδικεί την προοπτική, ειδικά σε μια στιγμή που πυκνώνουν οι απειλές πως όλα μοιάζει να έχουν τελειώσει για όσους ζούμε σε αυτό τον –σχεδόν- καταδικασμένο τόπο".

Τα 12 ντοκιμαντέρ έχουν αρχίσει να προβάλονται σε διεθνή φεστιβάλ με υμνητικές κριτικές και έχουν προκαλέσει το ενδιαφέρον τηλεοπτικών σταθμών και Πανεπιστημίων του εξωτερικού ενώ έχουν ήδη αρχίσει να προβάλονται σε σχολεία, πανεπιστήμια, φυλακές κ.α. Με αφορμή τη διάδρασή της κάθε ταινίας με το κοινό και τους ήρωες που πρωταγωνιστούν, έχει καταρτιστεί ένας διαφορετικός τρόπος της παρουσίας αυτών των ντοκιμαντέρ.

Αμέσως μετά την τηλεοπτική τους προβολή, θα μπορεί κανείς να τα παρακολουθήσει σε μία ειδική πλατφόρμα, όπου η διαρκής ενσωμάτωση καινούργιου υλικού θα μας δίνει τη δυνατότητα να παρακολουθήσουμε την εξέλιξη των ηρώων, μαζί με άλλες αφηγήσεις που αφορούν στην ιστορία κάθε ταινίας, δημιουργώντας μια νέα διαδραστική μορφή ντοκιμαντέρ, κάτι που γίνεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα.

Η πλατφόρμα έχει σχεδιαστεί και εμπλουτιστεί με επιπλέον υλικά ώστε η σειρά αυτών των ντοκιμαντέρ να απευθυνθεί σε ένα διευρυμένο κοινό στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

Στόχος της είναι να λειτουργήσει ως κοινωνικό εργαλείο για εκπαιδευτικούς σκοπούς σε σχολεία και πανεπιστήμια και να δώσει βήμα για μια πιο αποτελεσματική παρουσία των ηρώων των 12 ταινιών και των ευάλωτων ομάδων στις οποίες ανήκουν.

Τα συγκεκριμένα ντοκιμαντέρ -που αφορούν ζωτικής σημασίας κοινωνικές ομάδες που έχουν καταποντιστεί από την κρίση- γίνονται “εργαλεία” και δίνουν αφορμές συζητήσεων που αφορούν στη διαχείριση της κρίσης και στην κοινωνική ευθύνη του καθενός μας.

Μικρό βιογραφικό, κανένα BLACK OUT

O Μενέλαος Καραμαγγιώλης ζει στην Αθήνα και κάνει ταινίες με πρωταγωνιστές αντιήρωες και ιστορίες που ακυρώνουν τα σύνορα και τα στερεότυπα λειτουργώντας ως βασικό εργαλείο διαλόγου και κοινωνικής παρέμβασης.

Οι ταινίες του προβάλονται και έχουν βραβευτεί διεθνώς όπως το ντοκιμαντέρ ROM (1989), ένα "turning point του ελληνικού ντοκιμαντέρ και ένα αριστούργημα κλασσικό στην ιστορία του σινεμά" και οι ταινίες μυθοπλασίας BLACK OUT (p.s. RED OUT), 1998 -για πολλούς η πρώτη γνήσια μεταμοντέρνα ελληνική ταινία" και το J.A.C.E. – Just Another Confused Elephant, 2011, που συμμετείχε σε 42 διεθνή φεστιβάλ (TIFF Toronto International FilmFestival, Tokyo International Film Festival, Thessaloniki International Film Festival, κ.α.) και πήρε 11 διεθνή βραβεία.

Τα video art του έχουν εκτεθεί στο ΕΜΣΤ (Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης) και στη Biennale di Venezia.

PHOTO 1 / 7

Photo 1/7

Photo 2/7

Photo 3/7

Photo 4/7

Photo 5/7

Photo 6/7

Photo 7/7