Ταινιοθήκη: Ο ναζισμός από την σκοπιά των νικητών και των ηττημένων μέσα από 5 ταινίες
Λουκάς Καρνής
Από σήμερα 8 Οκτωβρίου η Ταινιοθήκη της Ελλάδος και το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού μας υπενθυμίζουν την ιστορία που όρισε τη μοίρα της Ευρώπης και της Ελλάδας με ένα τριήμερο κινηματογραφικό αφιέρωμα «Ο ναζισμός από την σκοπιά των νικητών και των ηττημένων», στο πλαίσιο των εκδηλώσεων «12 Οκτωβρίου 1944. Η Αθήνα ελεύθερη».
Οι πέντε ταινίες του φετινού αφιερώματος παρουσιάζουν τη ματιά τόσο των νικητών όσο και των ηττημένων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου απέναντι στην άνοδο και την καταστροφική πορεία του ναζισμού και στο «τραύμα» των γεγονότων της περιόδου 1939-1945.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στον μεταπολεμικό γερμανικό κινηματογράφο και στη διαχείριση του «άβολου» ναζιστικού παρελθόντος της Γερμανίας.
Θα προβληθούν τρεις ταινίες μυθοπλασίας (από Γερμανία, Ανατολική Γερμανία και Δυτική Γερμανία) και δύο ντοκιμαντέρ (από ΕΣΣΔ και Γαλλία).
Ανάμεσά τους και η ταινία-σταθμός Αληθινός φασισμός (1965) του κορυφαίου ρώσου δημιουργού Μιχαήλ Ρομ με εικόνες επιλεγμένες από έναν τεράστιο όγκο οπτικού υλικού του Τρίτου Ράιχ που αναδεικνύει, κατά τρόπο σοκαριστικό, τους μηχανισμούς της ναζιστικής προπαγάνδας.
Αξίζει να αναφερθεί πως η ταινία Οι δολοφόνοι είναι ανάμεσά μας (1946) του Βόλφγκανγκ Στάουντε, που προβάλλεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, είναι η πρώτη γερμανική ταινία που γυρίστηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και πρώτη κινηματογραφική εμφάνιση της Χίλντεγκαρντ Κνεφ, ενώ το αντιπολεμικό δράμα Αστέρια (1959) του Κόνραντ Βολφ από την Ανατολική Γερμανία, είναι η πρώτη ταινία του παγκόσμιου κινηματογράφου που αναφέρεται στο ολοκαύτωμα των Ελλήνων Εβραίων (στην ελληνική κινηματογραφία έπρεπε να περιμένουμε μέχρι την δεκαετία του ’60 για να δούμε μια ταινία που καταπιάνεται με το θέμα, την Προδοσία του Κώστα Μανουσάκη).
Μια άγνωστη για πολλούς πτυχή της ανόδου του ναζισμού στην Γερμανία θίγει το πρόσφατης παραγωγής γαλλικό ντοκιμαντέρ Η ζωή μου στην χιτλερική Γερμανία (2018) του Ζερόμ Πριέρ, καθώς δίνει το λόγο στους Γερμανούς που εγκατέλειψαν την χώρα τους όταν ο Χίτλερ πήρε την εξουσία: Εβραίοι, αλλά και Προτεστάντες, Καθολικοί, άθεοι, αντιφρονούντες, αντιστασιακοί κάθε είδους. Το ντοκιμαντέρ προβάλλεται σε πανελλαδική πρεμιέρα.
Τέλος, η Γέφυρα (1959) του Μπέρνχαρντ Βίκι από τη Δυτική Γερμανία, που προβάλλει ωμά την σκληρότητα και τον παραλογισμό του πολέμου, θεωρείται η πιο σημαντική ταινία της περιόδου –είναι μάλιστα η πρώτη μεταπολεμική ταινία από τη Γερμανία που έλαβε παγκόσμια διανομή. Το φιλμ περιγράφει την ιστορία επτά μαθητών που στρατολογούνται από τη Βέρμαχτ.
Την τελευταία ημέρα του αφιερώματος (Τετάρτη 10 Οκτωβρίου, 8 μ.μ.) θα γίνει συζήτηση στρογγυλής τράπεζας με θέμα «Ναζισμός και φασισμός στον μεταπολεμικό ευρωπαϊκό κινηματογράφο».
Το κινηματογραφικό αφιέρωμα πραγματοποιείται με την υποστήριξη του Goethe-Institut Athen και με συνεργάτη προγράμματος τη Roche Films και εντάσσεται στο πλαίσιο των φετινών εκδηλώσεων «12 Οκτωβρίου 1944 και συνδιοργανώνεται από την Ταινιοθήκη της Ελλάδος, το ΥΠΟΑ, το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, η Περιφέρεια Αττικής, ο Δήμος Αθηναίων, τα Γενικά Αρχεία του Κράτους και η ΕΡΤ.
Η είσοδος στις προβολές και τη συζήτηση είναι ελεύθερη.
Η ζωή μου στη χιτλερική Γερμανία / Ma vie dans l’Allemagne d’Hitler, Ντοκιμαντέρ, Γαλλία, 2018. Το καλοκαίρι του 1939, μία μεγάλη έρευνα ξεκίνησε από τρεις καθηγητές του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ στις ΗΠΑ. Γερμανοί που είχαν εγκαταλείψει τη χώρα τους με την έλευση του Χίτλερ στην εξουσία κλήθηκαν να περιγράψουν την ζωή τους στη Γερμανία πριν και μετά τις 30 Ιανουαρίου του 1933 και να εξηγήσουν το λόγο που επέλεξαν να αυτοεξοριστούν. Γυναίκες και άντρες όλων των ηλικιών, Εβραίοι, αλλά και Προτεστάντες, Καθολικοί, άθεοι, αντιφρονούντες, αντιστασιακοί κάθε είδους. Αντιμέτωποι με τη μέσα σε λίγες εβδομάδες κατάληψη της εξουσίας από τον Χίτλερ και το καθεστώς τρόμου που επακολούθησε, οι Γερμανοί αυτοί έζησαν την «ευθυγράμμιση» (Gleichschaltug) της γερμανικής κοινωνίας, μέχρι και την τραγική «Νύχτα των Κρυστάλλων» τον Νοέμβριο του 1938.
Photo 4/5
Η γέφυρα / Die Brücke, 1959. Η ταινία θεωρείται από πολλούς κριτικούς η πιο σημαντική ταινία της περιόδου και η πρώτη μεταπολεμική γερμανική ταινία που έλαβε παγκόσμια διανομή. Προβάλλοντας ωμά τη σκληρότητα και τον παραλογισμό του πολέμου, η ταινία περιγράφει την ιστορία επτά μαθητών σε μια μικρή πόλη της Γερμανίας που στρατολογούνται από τη Βέρμαχτ τον Απρίλιο του 1945. Χωρίς καμία εκπαίδευση τους ανατίθεται να υπερασπιστούν μια μικρή γέφυρα απέναντι στα προελαύνοντα αμερικάνικα στρατεύματα. Ενώ στον ναζιστικό κινηματογράφο ο θάνατος του στρατιώτη προσλαμβάνεται ως θυσία για την πατρίδα, ο Μπέρνχαρντ Βίκι στην ταινία του στέλνει τους νέους πρωταγωνιστές απευθείας από την ανέμελη εφηβεία στον τρόμο και στην απόγνωση του πολέμου.